ο Μάκης Μπαλαούρας
Πρόσφατα, αποφασίστηκαν από την Ε.Ε. ορισμένα μέτρα υπό τον τίτλο “Σύμφωνο για το ευρώ”. Οι κυβερνήσεις πανηγυρίζουν θεωρώντας τα σωτήρια για την Ε.Ε. και το ευρώ και συμβολή στην έξοδο της ΕΕ από την οικονομική κρίση. Πώς τα αξιολογείς εσύ;
Αυτό το σύμφωνο που αποφασίστηκε στις 25 Μαρτίου, είναι ένα σύμφωνο που ενοποιεί τις πολιτικές λιτότητας σε όλη την Ευρώπη και κατά την εκτίμηση αρκετών ερευνητικών κέντρων είναι ένα σύμφωνο που θα οδηγήσει την Ευρώπη σε νέα κρίση, το 2014 και το 2015. Και, από αυτήν την άποψη, αμφιβάλλω αν θα πετύχει τους στόχους που επιδιώκει, δηλαδή την ενδυνάμωση της ευρωπαϊκής οικονομίας και την έξοδό της από τη βαθιά οικονομική κρίση και ύφεση.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της απόφασης;
Τα κύρια χαρακτηριστικά της απόφασης είναι η πρόθεσή της να εξασφαλίσει την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας με την πεπατημένη της μείωσης του κόστους εργασίας, την αποδόμηση του κοινωνικού κράτους και τη μετατροπή του σταδιακά από κράτος πρόνοιας σε κράτος φιλανθρωπίας.
Σε ό,τι αφορά το στόχο της ανταγωνιστικότητας, στον οποίο αναφέρθηκε ο γενικός διευθυντής του ΔΝΤ, ισχυριζόμενος ότι το χαμηλό της επίπεδο στην Ελλάδα οφείλεται σε υψηλούς μισθούς και αυξήσεις, η ευρωπαϊκή οικονομία δεν πρόκειται να πετύχει τίποτα από την πλευρά της βελτίωσης μέσω της μείωσης του κόστους εργασίας, διότι έχει αποδειχτεί ότι αυτή η επιλογή είναι εντελώς αδιέξοδη. Η όποια βελτίωση, θα γίνει με επενδύσεις προώθησης της τεχνολογίας και της καινοτομίας στην παραγωγική βάση.
Για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας το σύμφωνο απαιτεί και τη μείωση του κράτους πρόνοιας, του κόστους εργασίας, την επέκταση των ηλικιακών ορίων συνταξιοδότησης.
Στο θέμα του κράτους πρόνοιας, αυτό, που τους ενδιαφέρει είναι η μελλοντική μείωση των κοινωνικών δαπανών, που σημαίνει ένταση των κοινωνικών ανισοτήτων και συρρίκνωση των κοινωνικών δικαιωμάτων. Με το σκεπτικό, που νομίζω ότι είναι εσφαλμένο, ότι έχουμε δηλαδή γήρανση του πληθυσμού, ανεργία, αδήλωτη εργασία και συνεπώς το σύστημα έχει απώλεια εισροών, προσπαθούν να εισαγάγουν στις ασφαλιστικές πολιτικές την ιδέα της σύνδεσης του προσδόκιμου ζωής με την ηλικία συνταξιοδότησης.
Οι ίδιες αυτές οι πολιτικές οδηγούν σε επέκταση της ανεργίας, ενώ παράλληλα εκμηδενίζουν τα έσοδα των ταμείων και του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης.
Τα ερωτήματα, λοιπόν, που πρέπει να θέσει κανείς, είναι τι θα σημάνει από την άποψη της παραγωγικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας ή των κρατών μελών το να κρατούν τον εργαζόμενο μέχρι τα 70 του χρόνια στη δουλειά. Έχει αποδείξει ευρωπαϊκή έρευνα ότι σε εργαζόμενους πάνω από τα 61 αρχίζει το επίπεδο παραγωγικότητας να μειώνεται και να επηρεάζει πτωτικά και την παραγωγικότητα των νεότερων που βρίσκονται στην ίδια γραμμή παραγωγής. Το δεύτερο αρνητικό στοιχείο μιας τέτοιας εξέλιξης θα είναι ότι θα πληθύνουν οι νέοι που θα έρχονται προς αναζήτηση εργασίας.
Και το τρίτο και πιο σοβαρό, το οποίο δεν αντιμετωπίζουν καθόλου αυτοί που αποφασίζουν για τις τύχες μας, είναι ότι οι επιδημιολόγοι και οι γιατροί προβλέπουν ότι τα παιδιά που γεννήθηκαν το 2000 θα ζήσουν ως το 2090 ή το 2095, με βάση τη βελτίωση της ιατρικής και της σχετικής τεχνολογίας. Αντί λοιπόν να περιοριζόμαστε σε βραχυπρόθεσμες λύσεις, όπως αυτές οι άκρως αρνητικές οικονομικά και κοινωνικά, θα πρέπει να μιλήσουμε για ένα νέο μοντέλο οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης στην Ευρώπη. Θα πρέπει να δούμε ξανά το χρόνο εργασίας και τον ελεύθερο χρόνο. Θα πρέπει να ξαναδούμε την ένταξή μας από το εκπαιδευτικό σύστημα στην αγορά εργασίας.
Νομίζω ότι με βάση τις νέες εξελίξεις που θα έχουμε σε αυτό τον αιώνα χρειαζόμαστε στην Ευρώπη να κατανοήσουμε αυτό που δεν είχαμε κατανοήσει μέχρι τώρα.
Να καταλάβουν όλοι ότι αυτό το πλαίσιο οικονομικής και κοινωνικής θεωρίας έχει ηττηθεί και πρέπει να περάσουμε σε ένα νέο προβληματισμό για το νόημα της οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης της Ευρώπης και διεθνώς, που θα προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα και τις ανάγκες του κοινωνικού υποκειμένου, του εργαζόμενου, του συνταξιούχου, του νέου που βγαίνει από το εκπαιδευτικό σύστημα και ζητά εργασία.
Ο κεϊνσιανισμός είναι αμφίβολο αν μπορεί να αντιμετωπίσει τα προβλήματα του σήμερα, αλλά θα μπορούσε να θεωρηθεί προτιμότερος σαν βάση από τον νεοφιλελευθερισμό;
Μια πολιτική δημόσιων δαπανών και αναδιανομής του εισοδήματος που εμπνέεται από τον κεϊνσιανισμό, θα βοηθούσε στη μετάβαση από τη σημερινή κρισιακή κατάσταση σε ένα άλλο μοντέλο οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης. Να φεύγαμε, δηλαδή, από το μοντέλο κυριαρχίας της αγοράς και να διαμορφώναμε ένα άλλο μοντέλο κυριαρχίας της αλληλεγγύης. Αλλά αυτό που πρέπει να σκεφτούμε είναι ότι και να μας ικανοποιήσει αυτή η μετάβαση, νομίζω ότι με τα νέα δεδομένα το πολύ να μας πάει μέχρι το 2014 -2015. Μετά και πάλι θα επανέλθουμε σε νέα κρισιακή κατάσταση. Νομίζω ότι οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε το μέλλον επανατοποθετώντας όλα τα ζητήματα και σε θεωρητικό επίπεδο και σε επίπεδο ασκούμενης πολιτικής, σε ένα πλαίσιο προσαρμοσμένο στον 21ο αιώνα.
Στο 22% η ανεργία
Η Τράπεζα της Ελλάδος εκτίμησε ότι η ανεργία φέτος θα κυμανθεί στο 16 με 16,5%. Λίγες μέρες μετά μίλησες για ένα πολύ μεγαλύτερο ποσοστό 22%.
Εκτιμούμε ότι η επίσημη ανεργία στο τέλος του 2011 θα κυμανθεί γύρω στο 17%. Και μιλάμε για 22% προσθέτοντας στα επίσημα στοιχεία ένα 5%, γιατί η έρευνα εργατικού δυναμικού της Στατιστικής Αρχής θεωρεί ότι το ποσοστό αυτό συμπεριλαμβάνεται μέσα στην απασχόληση και όχι στην ανεργία. Το 1% από αυτό το ποσοστό αφορά εργαζόμενους που εργάζονταν την προηγούμενη εβδομάδα έστω και μία ώρα, οι οποίοι επίσημα θεωρούνται απασχολούμενοι. Εμείς τους θεωρούμε ανέργους. Το άλλο 1% αφορά την πρακτική άσκηση, που τυπικά θεωρείται απασχόληση, αλλά εμείς τη θεωρούμε συγκαλυμμένη ανεργία. Το υπόλοιπο 3%, σύμφωνα με έρευνες που έχουν γίνει είτε στο Πάντειο είτε στην ΑΣΟΕΕ, αφορά τη λανθάνουσα ανεργία. Για την ακρίβεια είναι 3,5%. Λανθάνουσα ανεργία ονομάζουμε την κατάσταση όπου η μακροχρόνια ανεργία έχει απογοητεύσει τους ανέργους και επομένως δεν αναζητούν εργασία. Η Στατιστική Αρχή τούς δηλώνει ως οικονομικά μη ενεργούς, ενώ εμείς τους θεωρούμε άνεργους, διότι είναι 50, 55, 60 ετών και δεν γίνεται να τους θεωρήσεις οικονομικά μη ενεργούς.
Η διάρθρωση της ανεργίας κατά ηλικίες και φύλα, ποια είναι;
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Στατιστικής Αρχής, 4 στους 10 ανέργους είναι από 15 έως 29 ετών. Αυτό το ποσοστό των ανέργων αυξάνεται ραγδαία, όπως αυξάνεται ραγδαία και το ποσοστό από 35 έως 55 ετών. Και νομίζω ότι εργαζόμενοι που απολύονται σε αυτή την ηλικία προσπαθούν να βρουν δρόμους προς την πρόωρη συνταξιοδότηση. Γιατί το ταμείο ανεργίας είναι 450 ευρώ και έχει διάρκεια 12 μήνες, και μετά δεν υπάρχει καμία υποστήριξη των ανέργων.
Η ανεργία
είναι γένους θηλυκού
Στην ομάδα ανέργων μέχρι τα 29 φαίνεται ότι είναι οι περισσότερες γυναίκες;
Περίπου 7 στους 10 είναι γυναίκες. Μπορούμε δηλαδή να πούμε ότι η ανεργία, είτε των νέων είτε στο σύνολο, είναι γένους θηλυκού.
Οι συμβάσεις πλήρους απασχόλησης μειώθηκαν κατά 45%, ενώ οι μερικής απασχόλησης αυξήθηκαν κατά 200%. Υπάρχουν περισσότερα στοιχεία σχετικά με αυτή την εξέλιξη;
Το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) έδωσε κάποια καινούργια στοιχεία, που δείχνουν ότι το τελευταίο χρονικό διάστημα έχουμε αύξηση κατά 26% των συμβάσεων εκ περιτροπής εργασίας και γενικότερα των ελαστικών μορφών απασχόλησης. Φαίνεται ότι η ευέλικτη απασχόληση, ενώ στις προηγούμενες δεκαετίες ήταν συμπληρωματική μορφή, αποκτά πλέον κυρίαρχο χαρακτήρα στην αγορά εργασίας. Βέβαια, οι οπαδοί αυτής της ευελιξίας ισχυρίστηκαν ότι με την ευέλικτη μορφή απασχόλησης δημιουργούμε τις κατάλληλες συνθήκες για βελτίωση των ποσοστών ανεργίας. Δηλαδή, σπάζοντας μια σταθερή απασχόληση 8 ωρών σε 2-3 επιμέρους θέσεις εργασίας. Αυτό έχει αποδειχτεί και στην πράξη ότι δεν συμβαίνει. Η ανεργία αυξάνεται και σύμφωνα με τελευταία έρευνα της Στατιστικής Αρχής φαίνεται πως έχουν αυξηθεί και εκείνοι που συγκαταλέγονται στους φτωχούς, παρότι εργάζονται. Αποτελούν το 14% και έχουμε εργαζόμενους φτωχούς, διότι εργάζονται 4ωρα, 3ωρα, προσωρινά, εποχικά κ.λπ.
Πέραν των κοινωνικών και οικονομικών επιπτώσεων, η εξέλιξη αυτή επιτείνει τα προβλήματα που ήδη αντιμετωπίζουν τα ασφαλιστικά ταμεία.
Αυτό είναι πολύ σοβαρό θέμα που οι συντάκτες του Μνημονίου δεν το αποτιμούν σωστά, επειδή η θεωρητική – νεοκλασική έμπνευσή τους κάνει να αντιλαμβάνονται την οικονομία σαν μια επιχείρηση και αυτό που τους απασχολεί είναι τα έσοδα και οι δαπάνες. Ενώ μια οικονομία δεν λειτουργεί σαν επιχείρηση υπολογίζοντας μόνο έσοδα και δαπάνες.
Αυτό είναι ένα σοβαρό πρόβλημα. Οι εκτιμήσεις που έχουν κάνει για την πορεία της εσωτερικής οικονομίας, δεν έχουν μετρήσει τις επιπτώσεις αυτών των πολιτικών στην ανεργία, στην παραγωγικότητα, στα ασφαλιστικά ταμεία. Με τα ασφαλιστικά ταμεία το ζήτημα δεν είναι μόνο αν θα πάμε στο ένα εκατομμύριο ανέργους. Έχουμε 5 δισ. έλλειμμα στα ασφαλιστικά ταμεία. Αν πάμε σε 1 εκατομμύριο αδήλωτη και ανασφάλιστη εργασία, θα έχουμε άλλα 5 δισ. απώλεια. Το ΙΚΑ εκτιμά ότι το 2011 οι μισθοί των ασφαλισμένων του θα μειωθούν 6%. Αυτή η μείωση προκαλεί επιπλέον απώλειες στο συγκεκριμένο ταμείο, για το 2011, 700 εκατομμύρια ευρώ. Επομένως, βλέπει κανείς με βάση μια προσέγγιση κόστους – οφέλους , ακόμα και αν μπει στη λογική των μέτρων λιτότητας, ποιο είναι το όφελος από τα μέτρα αυτά και ποιο είναι το κόστος που καταβάλλουμε. Ακόμη κι αν μείνουμε σε ονομαστικούς και νομισματικούς υπολογισμούς και δεν μιλήσουμε με όρους απασχόλησης , ανεργίας, συρρίκνωσης δικαιωμάτων, ακόμα και από αυτή την άποψη, το κόστος αυτών των μέτρων είναι πολλαπλάσιο από το όφελος.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι συνδικαλιστικοί φορείς πώς αντιμετωπίζουν αυτή την κατάσταση;
Mε τους συνδικαλιστικούς φορείς και τις ομοσπονδίες που ερχόμαστε σε επαφή, διαπιστώνουμε ότι εκφράζουν τις ανησυχίες για τις επιπτώσεις που θα έχει το νέο Σύμφωνο. Εκτιμούν ότι το βιοτικό επίπεδο θα σημειώσει πτώση, που μπορεί να φτάσει και μέχρι το 30%. Αυτή θα είναι η επιδείνωση του βιοτικού επιπέδου στην Ευρώπη. Από την άλλη πλευρά, μια δεύτερη παρατήρηση είναι ότι οι θυσίες για την εξασφάλιση πόρων και την κάλυψη των ελλειμμάτων ή την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους είναι μονομερείς. Και η τρίτη παρατήρηση είναι ότι αυτές οι πολιτικές λιτότητας βαθαίνουν την κρίση, πολλαπλασιάζουν αρνητικά τα υφεσιακά αποτελέσματα της κρίσης και δεν οδηγούν σε ανάκαμψη.
28ο κράτος της ΕΕ
οι άνεργοι
Έκαναν ένα σημαντικό βήμα τα ευρωπαϊκά συνδικάτα μιλώντας για το αδιέξοδο της εφαρμοζόμενης πολιτικής. Όμως, από εκεί και πέρα, η διέξοδος που προτείνουν ποια είναι; Η δράση των συνδικάτων, οι πρωτοβουλίες τους πού προσανατολίζονται;
Η κρίση εμφανίζεται με διαφορετική ένταση και ποιότητα στις μεσογειακές χώρες σε σύγκριση με τις βόρειες. Βλέπουν όμως όλοι ότι είτε το 2011 είτε το 2012, μπορεί η κρίση να θίξει και αυτές τις χώρες ή τις χώρες της ανατολικής Ευρώπης. Και επομένως δίνουν ένα προσανατολισμό ανάσχεσης και ανατροπής αυτών των μέτρων. Διότι θεωρούν ότι αυτά τα μέτρα θα οδηγήσουν και αυτές τις χώρες στην εμβάθυνση της κρίσης και την αύξηση της ανεργίας.
Σε ένα συνέδριο που παρακολούθησα την προηγούμενη εβδομάδα, μου έλεγαν και ευρωβουλευτές από διάφορες ομάδες ότι κανείς δεν μπορεί να είναι ήσυχος στην Ευρώπη, όταν η ανεργία έχει πλήξει ήδη 23 εκατομμύρια και έρχεται νέο «τσουνάμι» ανεργίας και το 2011. Δεν μπορεί να είναι κανείς ήσυχος. Είναι πολύ σοβαρό πρόβλημα. Στην ουσία έχουμε ένα 28ο κράτος μέλος διπλάσιο σε πληθυσμό από την Ελλάδα, το “κράτος των ανέργων”.
Η ανεργία στην Ευρώπη κυμαινόταν συνήθως από 7 έως 8 εκατομμύρια και τώρα ξεπερνάει τα 23. Και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει ότι αυτή η αυξητική τάση θα ανατραπεί τα επόμενα 2 με 3 χρόνια.
Δεν εμπνέουν εμπιστοσύνη τα συνδικάτα της Ευρώπης. Τα περισσότερα επηρεάζονται από την σοσιαλδημοκρατία, η οποία έχει κάνει στροφή και ασπάστηκε το νεοφιλελευθερισμό.
Αν το συνδικαλιστικό κίνημα δεν κατανοήσει και δεν προλάβει αυτό που έρχεται για τους ευρωπαίους εργαζομένους, είναι πολύ πιθανόν άλλα κινήματα, είτε εργαζομένων είτε πολιτών, να αποκτήσουν προβάδισμα απέναντί του στην Ευρώπη.
*Ο Σάββας Ρομπόλης είναι καθηγητής οικονομικών και κοινωνικής πολιτικής του Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, επιστημονικός διευθυντής στο Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ/ΑΔΕΔΥ.
epohi.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου