Αυτός ο τίτλος μου ήρθε διαβάζοντας το άρθρο του ΤΑΣΟΥ ΠΑΠΠΑ pappas@enet.gr Το ΠΑΣΟΚ είναι εδώ;
Απαντήσεις στο γιατί ένα πανίσχυρο κόμμα, έφτασε στο σημείο να απειλείται με συντριβή στις επόμενες εκλογές επιχειρεί να δώσει το αφιέρωμα της «Κ.Ε.». Υπουργοί, βουλευτές, στελέχη και επιστήμονες προσπαθούν να εντοπίσουν τις αιτίες της κρίσης και να προβλέψουν το μέλλον του.
Πρώτη φορά από την εποχή που οι οπαδοί του ΠΑΣΟΚ φώναζαν στις συγκεντρώσεις «το ΠΑΣΟΚ είναι εδώ ενωμένο δυνατό», η εγκυρότητα αυτού του συνθήματος και στις τρεις συνισταμένες του, αμφισβητείται.
Ούτε δυνατό είναι πια το ΠΑΣΟΚ, ούτε ενωμένο, ενώ η παρουσία του στα πολιτικά πράγματα είναι υποτυπώδης. Κι όμως το 2009 όλα έδειχναν ότι θα ξεκίναγε μια νέα περίοδος για το κόμμα που σφράγισε με την πολιτική και το ύφος του τη μεταπολίτευση. Με το 43,92% που απέσπασε στις εθνικές εκλογές (το τρίτο μεγαλύτερο ποσοστό στην ιστορία του) και με επικεφαλής τον γιο του ιδρυτή οι οιωνοί ήταν άριστοι. Δύο χρόνια μετά τα πάντα έχουν ανατραπεί. Ο αρχηγός του βάλλεται πανταχόθεν και πιέζεται να αποσυρθεί, τα στελέχη του δεν μπορούν να κυκλοφορήσουν χωρίς αστυνομική προστασία, τα μέλη του ντρέπονται να δηλώσουν την ιδιότητά τους, οι ψηφοφόροι του το εγκαταλείπουν μαζικά, οι αντίπαλοί του από τ’ αριστερά το λεηλατούν και όλες οι δημοσκοπήσεις προεξοφλούν τη συντριβή του. Και ο πιο φανατικός εχθρός του δεν θα μπορούσε να φανταστεί τέτοια εξέλιξη. Ηταν μοιραίο να συμβεί αυτό;
Οταν ο Γ. Παπανδρέου ανέλαβε τα ηνία του κόμματος το 2004, παίρνοντας τη σκυτάλη από τον Κώστα Σημίτη, οι φίλοι του κινήματος ήταν σίγουροι ότι «θ’ αλλάξει τα πάντα». Αυτό του ζητούσαν οι οπαδοί του που είχαν συγκεντρωθεί έξω από τα γραφεία της Χ. Τρικούπη το βράδυ της ήττας στις εκλογές του 2004 και γι’ αυτό είχε ο ίδιος δεσμευθεί. Αλλωστε, από πολύ νωρίς είχε επισημάνει τα προβλήματα που αντιμετώπιζε το κόμμα του και ισχυριζόταν ότι είχε τις λύσεις. Το 1986 σε ομιλία του στην Κεντρική Επιτροπή είχε ταχθεί υπέρ της θεσμοθέτησης τάσεων και ρευμάτων και ασκούσε κριτική στο αρχηγικό μοντέλο. Το 2004 σε συνεδρίαση του Εθνικού Συμβουλίου είχε πει ότι «έχει κλείσει ο ιστορικός κύκλος του ΠΑΣΟΚ με τη δομή που το έχουμε γνωρίσει», συμπληρώνοντας ότι «πρέπει να περάσουμε από το κόμμα των αξιωματούχων στο κόμμα της συμμετοχικής δημοκρατίας». Ελάχιστα πράγματα έκανε προς αυτήν την κατεύθυνση. Αν εξαιρέσουμε την αλλαγή της διαδικασίας για την εκλογή του αρχηγού (από πανελλαδικό δημοψήφισμα με τη συμμετοχή μελών και φίλων, ενώ μέχρι τότε αναδεικνυόταν από το συνέδριο), δεν έγινε καμία άλλη εσωτερική μεταρρύθμιση. Απλώς τους γραφειοκράτες διαδέχθηκαν οι σύμβουλοι, οι συνεργάτες και «οι φίλοι του προέδρου», συγκροτώντας μια άλλη γραφειοκρατία, πιο χαλαρή και πιο χύμα, είναι αλήθεια. Το ΠΑΣΟΚ από κόμμα-μηχανισμό μετατράπηκε σε κόμμα-χυλό.
Ομως δεν είναι ο εκφυλισμός του κόμματος η αιτία για τη σημερινή κατάσταση. Το φυλλορρόημα των ψηφοφόρων και η αποσύνθεση της παράταξης οφείλονται στην κυβερνητική πολιτική τη διετία 2009-2011. Ηταν μια πολιτική που βρισκόταν στον αντίποδα των προεκλογικών υποσχέσεων. Από το «λεφτά υπάρχουν», η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ υποχρεώθηκε να πάει στη σκληρή λιτότητα, κόβοντας μισθούς, συντάξεις, επιδόματα (στο μόνο πεδίο όπου είχε εξαιρετικές επιδόσεις!) και άφησε απροστάτευτα τα κοινωνικά στρώματα που διαχρονικώς ήταν τα στηρίγματά του και του έδιναν τις άνετες νίκες στις εκλογές. Η αφαίμαξη της μεσαίας τάξης -το αμορτισέρ των σύγχρονων κοινωνιών- ήταν εκτεταμένη. Τα προνοιακά συστήματα αποψιλώθηκαν, η ανεργία εκτοξεύθηκε, τα δικαιώματα των εργαζομένων κατακρεουργήθηκαν, οι μικρομεσαίοι εξοντώθηκαν. Ολόκληρη η αφήγηση του κόμματος για κοινωνική δικαιοσύνη, ανάπτυξη, αναδιανομή του εισοδήματος, προστασία των ανέργων, εγκαταλείφθηκε. Το ΠΑΣΟΚ έμεινε χωρίς ιδεολογικές αναφορές (τα περί σοσιαλισμού ακούγονταν σαν καλαμπούρι), χωρίς κοινωνικές συμμαχίες (οι τάξεις που εξέφραζε δέχτηκαν τα ισχυρότερα πλήγματα), αποκόπηκε από την αριστερά (για κατοχική κυβέρνηση έκαναν λόγο τα κόμματά της), ενώ οι μηχανισμοί εκτόνωσης της κοινωνικής δυσφορίας (πελατειακά δίκτυα, εύκολος δανεισμός) δεν μπορούσαν να λειτουργήσουν σε συνθήκες κρίσης.
Η απουσία εξηγήσεων και αυτοκριτικής, η κτηνώδης αδυναμία του κυβερνητικού προσωπικού να υλοποιήσει ακόμη και τα αυτονόητα, για τα οποία δεν χρειαζόταν κανένα μνημόνιο (π.χ. περιορισμός της φοροδιαφυγής), οι αλλεπάλληλες αποτυχίες στους στόχους, οι συνεχείς αλλαγές προσανατολισμού, η εγκληματική καθυστέρηση στην εφαρμογή των πολιτικών που υπήρχαν στο πρόγραμμα του κόμματος (αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας, άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων), η εικόνα παιδικής χαράς που παρουσίαζε η κυβέρνηση, η διάχυτη αίσθηση ότι ο αρχηγός και η διευθύνουσα ομάδα δεν έχουν συνειδητοποιήσει το μέγεθος του προβλήματος, οδήγησαν στην πλήρη απαξίωση της κυβέρνησης του Γ. Παπανδρέου και συνολικά της παράταξης. Το ζοφερό για το ΠΑΣΟΚ κλίμα αποτυπώνεται στα γκάλοπ. Από το 44% του 2009, σήμερα αγγίζει με το ζόρι το 16%.
Τέτοια πτώση δεν είχε ποτέ στο παρελθόν. Ούτε το 1989 (περίοδος σκανδάλων), ούτε το 1995 (εποχή Ωνασείου). Στην πρώτη περίπτωση το ΠΑΣΟΚ βρέθηκε στα τάρταρα, αλλά επέστρεψε στην εξουσία δριμύτερο. Φρόντισαν γι’ αυτό οι αντίπαλοί του. Η προσπάθεια εξόντωσης του Α. Παπανδρέου διά της παραπομπής του στο Ειδικό Δικαστήριο είχε τα αντίστροφα αποτελέσματα απ’ αυτά που επεδίωκαν η Ν.Δ. και ο ενιαίος Συνασπισμός. Ο ιδρυτής του κόμματος έπαιξε το χαρτί της αυτοθυματοποίησής του και δικαιώθηκε τέσσερα χρόνια αργότερα. Το πολιτικό κεφάλαιό του δεν είχε ακόμη εξαντληθεί. Στη δεύτερη περίπτωση η λύση για το ΠΑΣΟΚ δόθηκε από την ομάδα των εκσυγχρονιστών που παρουσιάστηκε ως το αντίπαλο δέος στο παραπαίον σύστημα της γραφειοκρατίας και στον εσμό των σαλτιμπάγκων που είχαν κολλήσει σαν βδέλλες στο σώμα του κόμματος και της κυβέρνησης και ρουφούσαν τις τελευταίες σταγόνες σοβαρότητας που είχαν απομείνει, εκθέτοντας ανεπανόρθωτα τον ιδρυτή, αμαυρώνοντας την προσωπική ιστορία του και υπονομεύοντας την υστεροφημία του.
Προοπτική για να «τριτώσει το καλό» για το ΠΑΣΟΚ δεν φαίνεται στον ορίζοντα. Ο αρχηγός του έχει απαξιωθεί. Στέλεχος με ηγετικό εκτόπισμα, ικανό να συσπειρώσει και να εκφράσει το όλον ΠΑΣΟΚ, δεν υπάρχει. Το κόμμα είναι ένα αδειανό πουκάμισο. Ο κόσμος του είναι βαθύτατα απογοητευμένος. Κίνηση για να ανοίξει ένας κύκλος λυτρωτικού αναστοχασμού για όσα έγιναν κατά τη διάρκεια της κυβερνητικής θητείας δεν έχει εκδηλωθεί μέχρι τώρα. Ετσι είναι υπαρκτός ο κίνδυνος να υποστεί πανωλεθρία στις εκλογές. Αν συμβεί αυτό, τότε είναι πολύ πιθανόν να κλονιστεί η συνοχή του και να απειληθεί η ενότητά του. Οι αισιόδοξοι πάντως στις τάξεις του ελπίζουν ότι κι αυτή τη φορά θα αντέξει. Πού ποντάρουν; Στο ότι οι μεγάλες παρατάξεις με βαθιές ρίζες στην κοινωνία δεν διαλύονται τόσο εύκολα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου