Του
Αλέν Μπαντιού
Παρατηρούμε σε παγκόσμια κλίμακα κάτι που θα άρμοζε να αποκαλέσουμε «νέες ιμπεριαλιστικές πρακτικές». Ιμπεριαλιστικές πρακτικές που δεν συνίστανται στην κατάληψη των χωρών, στον αποικισμό τους, στην εξόρυξη όλων των κοιτασμάτων και των πλουτοπαραγωγικών πηγών όπου είναι δυνατόν, στην ενδεχόμενη πρόσκρουσή τους στη συνέχεια σε αντιστάσεις εθνικού χαρακτήρα και εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα. Πρόκειται για νέα ιμπεριαλιστικά εγχειρήματα που συνίστανται μάλλον στη δημιουργία αυτού που θα αποκαλέσω ζώνες, όπου τελικά τα κράτη εξασθενίζουν ή είναι τελείως απόντα και τα εδάφη τους έχουν κατατεμαχιστεί, και όπου δημιουργούνται θύλακες υπό τη δικαιοδοσία ιδιωτικού στρατού, άμεσα εξαρτώμενοι από μεγάλες εταιρείες, και όπου η λεγόμενη «διεθνής κοινότητα» το μόνο που κάνει είναι να προστατεύει τους κυρίαρχους οι οποίοι πρωτοστατούν στη λεηλασία και να συντηρεί κράτη που είναι είτε σκιώδη είτε ανίσχυρα. Αυτό ακριβώς είναι που θα αποκαλέσω κατάτμηση σε ζώνες [zonage], για να την αντιπαραθέσω στην παραδοσιακή αποικιοκρατία. Η κατάτμηση σε ζώνες συνίσταται στη δημιουργία περιοχών από τις οποίες απουσιάζει κάθε οργανωμένη εξουσία, όπου κυκλοφορούν οπλισμένες συμμορίες, ενώ γίνεται το παν για να εξαρθρωθεί η παραδοσιακή κρατική εξουσία, και όπου διεξάγονται, σ’ ένα γενικευμένο χάος, διεθνείς παρεμβάσεις για υπαρκτούς ή προσχηματικούς ανθρωπιστικούς λόγους. Ένα χάος που αφορά ακόμα και την ίδια τη διαχείριση των πληθυσμών και του χώρου. Το πρόσχημα για τέτοιες ανθρωπιστικές επιχειρήσεις είναι συχνά η ανατροπή ενός «δικτάτορα», που εισάγει μια ολάκερη χώρα στον όλεθρο, όπου οργανώνονται διάφορες παράνομες ενέργειες σχετικές με τη στρατιωτική προστασία των παραγωγικών ζωνών και όπου οι πληθυσμοί εξαναγκάζονται σταδιακά να ζουν μιαν κατάσταση οριακής αποσύνθεσης, χωρίς σταθερά σημεία αναφοράς, σε βαθμό που γίνεται άκρως δυσχερής ακόμη και η οργάνωση της όποιας αντίστασης.
Αποδιοργάνωση παρά αποικιοκρατία
Με την κατάτμηση σε ζώνες μπορούμε χωρίς αμφιβολία να μιλήσουμε για έναν ιμπεριαλισμό περισσότερο της αποδιοργάνωσης παρά της αποικιοκρατίας. Η καταλήστευση, απαλλαγμένη από οποιαδήποτε συγκροτημένη κρατική εξουσία, εγκαθίσταται πρωτίστως στους τόπους άντλησης πρώτων υλών, όπως το ξύλο, τα δάση, ο ορυκτός πλούτος. Σήμερα, εδώ όπως και αλλού, το γενικότερο καθεστώς κατάστασης πραγμάτων ευνοεί την ιδιωτική παρέμβαση, την άμεση λεηλασία, συμπεριλαμβανομένης της ιδιωτικής συναλλαγής με μισθοφόρους και ένοπλες συμμορίες, το όλον υπό την κάλυψη στρατιωτικών επεμβάσεων κυβερνητικού τύπου υπό «ανθρωπιστικό» πρόσχημα, όταν διαφαίνεται ο κίνδυνος να εγκατασταθεί κάπου μια πραγματική λαϊκή εθνική εξουσία.
Όταν επιχειρούμε να συλλάβουμε σήμερα το γενικό πλαίσιο της ιμπεριαλιστικής δραστηριότητας υπό τις νέες μορφές της, οφείλουμε να έχουμε κατά νου αυτό το γενικό πλαίσιο, αυτήν τη μετα-κρατική καινοτομία της αποικιακής δραστηριότητας, όπου η κατάτμηση σε ζώνες επιχειρεί όχι να εγκαταστήσει μία κεντρική αρχή υπό την εξουσία της, αλλά να καταστρέψει κάθε μορφή τοπικής εξουσίας, και κατά συνέπεια κάθε δυνατότητα λαϊκής συνοχής.
Κατά τη γνώμη μου, με βάση αυτό το σημείο, αυτό το γενικό πλαίσιο, οφείλουμε να επιχειρήσουμε μια πρώτη προσέγγιση αυτού που επιχειρείται σε πειραματική μορφή στην Ευρώπη σήμερα. Ασφαλώς υπάρχει η συστημική κρίση του καπιταλισμού.
Η «αναγκαιότητα» της καπιταλιστικής καταλήστευσης
Όμως ένα σημείο που θεωρώ σημαντικό είναι η απόπειρα, που δρομολογείται με τρόπο λιγότερο βίαιο απ’ ό,τι στην Αφρική, να εγκατασταθεί πειραματικά ενός είδους κηδεμονία των πιο αδύνατων κρατών, για να ασκηθεί με αυτόν τον τρόπο και υπό το πρόσχημα των «αναγκαιοτήτων που επιβάλλει η κρίση» μιαν ιδιότυπη έμμεση κυριαρχία πάνω στους λαούς. Αυτός ο μηχανισμός βασίζεται στη συστηματική εξασθένιση των κρατών, ή μάλλον αυτού που έχει ακόμα απομείνει από τα κράτη. Είναι όντως απίστευτο ότι σε μια χώρα σαν την Ελλάδα, όπως επίσης και σε μια χώρα της σπουδαιότητας της Ιταλίας, εγκαταστάθηκαν κυβερνήσεις των οποίων η νομιμότητα είναι κάτι παραπάνω από αμφίβολη. Κυβερνήσεις αποτελούμενες από τεχνοκράτες στην υπηρεσία των χρηματιστικών συμφερόντων, ή εκλεγμένες με τη συνδρομή διεθνούς παραπλανητικής και αντιλαϊκής προπαγάνδας. Έτσι, οι λαοί δεν βρίσκονται πλέον αντιμέτωποι με πολιτικούς εκπροσώπους κλασικού τύπου αλλά με ένα είδος τοπικής ψευτο-κρατικής κάλυψης των κυρίαρχων διαδικασιών χρηματιστικής καταλήστευσης. Χάρη σε αυτές τις ιδιαίτερες συνθήκες επιτυγχάνεται η ανεμπόδιστη εξάπλωση της λεηλασίας σε συνθήκες τόσο άναρχες και συγκεχυμένες, που οι λαοί δεν διαθέτουν πια κανένα μέσο για να συγκροτήσουν μια δική τους αντίληψη των πραγμάτων. Οι παραδοσιακές αρχές της οργάνωσης, της εκπροσώπησης και της διαπραγμάτευσης –που, ως γνωστόν, άφηναν σε τελευταία ανάλυση την εξουσία στα χέρια της αστικής τάξης– σιγά σιγά υποσκάπτονται ολοκληρωτικά σε αυτήν τη διάταξη. Απλοί υπάλληλοι και αξιωματούχοι του Κεφαλαίου εγκαθίστανται χωρίς αιδώ στην εξουσία υπό το πρόσχημα της αναγκαιότητας.
Θα πρότεινα, λοιπόν, να πούμε ότι η κατάτμηση σε ζώνες, αυτό που αποκαλώ «le zonage», η υποκατάσταση δηλαδή μιας περισσότερο ή λιγότερο ισόρροπης συναρμογής του έθνους και του κράτους από μιαν κατάσταση πολύ πιο συγκεχυμένη και άναρχη, με τα δίκτυα εξουσίας να είναι εξαρθρωμένα, τα τάγματα εφόδου να υπαγορεύουν το δικό τους νόμο και την έμμεση και ληστρική κηδεμονία των μεγάλων δυνάμεων να επιβεβαιώνεται με όλο μεγαλύτερη ισχύ, τείνει να επεκταθεί στην ίδια την Ευρώπη.
Με αυτή την έννοια εντοπίζω μιαν ομοιογένεια ανάμεσα στις εξαιρετικά βίαιες μορφές πολιτικής εξουσίας που εγκαθιδρύονται σε αυτές τις ανοιχτές ζώνες λεηλασίας στις οποίες έχουν σήμερα μετατραπεί οι αφρικανικές χώρες, μιαν ομοιογένεια ανάμεσα σε αυτό το φαινόμενο και στη μεταχείριση που επιφυλάσσεται σήμερα στον ελληνικό, στον πορτογαλικό λαό και σε άλλους· και τελικά, δυνητικά και από άποψη αρχής, σε όλους τους λαούς που θεωρούνται φορτικά οχληροί σε σχέση με την «αναγκαιότητα» της καπιταλιστικής καταλήστευσης. Διαπιστώνουμε παντού ότι πληθώρα φτωχών ανθρώπων θεωρούνται προσωρινά χρήσιμοι εάν και εφόσον παράγουν εργασία, εάν χρησιμεύουν στην άντληση υπεραξίας, αλλά οχληροί και δαπανηροί εάν παρεμποδίζουν, μόνο και μόνο εκ των συνυφασμένων με την επιβίωσή τους αναγκών, τους γενικότερους μηχανισμούς λεηλασίας, συγκέντρωσης κεφαλαίων, καθώς και ανάπτυξης αυτού που αποκαλείται «ορθολογική οικονομία».
Εισερχόμαστε σε μία περίοδο όπου ένα είδος δικαιικής και κρατικής ισορροπίας ανάμεσα στην ύπαρξη των λαών, στις μορφές της εξουσίας και στη γενική οργάνωση της οικονομίας υποκαθίσταται απ’ αυτό που αποκαλώ κατάτμηση σε ζώνες. Πρόκειται για την ηθελημένη και προσχεδιασμένη ρήξη αυτής της ισορροπίας προς όφελος αποσταθεροποιημένων και εσκεμμένα ανερμάτιστων καταστάσεων όπου οι πιο φτωχοί, οι πιο ενδεείς θα θυσιάζονται χωρίς προσχήματα, αφού στιγματίζονται ανοιχτά πλέον ως περιττοί.
Είναι επομένως επιτακτική ανάγκη να εξετάσουμε εκ του σύνεγγυς τις πραγματικές πολιτικές διαδικασίες που φέρνουν κάτι το νέο, όσο περιορισμένες κι αν είναι αρχικά αυτές, και εάν και εφόσον υπάρχουν, τις νέες μορφές οργάνωσης που θα είναι συνεχείς, στέρεες και ικανές να ενοποιήσουν σε βάθος χρόνου μεγάλες λαϊκές μάζες. Ο σκοπός είναι να κατανοήσουμε τι πρέπει και εμείς από την πλευρά μας να παραγάγουμε στον πολιτικό χώρο στον οποίον έχουμε κλητευθεί από τις πρωτοβουλίες της ολιγαρχίας, που είναι πολύ πιο προωθημένες από τις δικές μας.
Μετάφραση: Βίκη Σκούμπη
www.epohi.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου