“ΠΑΣΟΚ”, ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ: μια δύσκολη εξίσωση

Θέμης Τζήμας

Τρεις εισαγωγικές παρατηρήσεις: θέτω σε εισαγωγικά τον όρο “ΠΑΣΟΚ” διότι αυτό που φέρεται σήμερα ως ΠΑΣΟΚ δεν είναι παρά μια καρικατούρα ΚΟΔΗΣΟ, ένα κόμμα Βενιζέλου και των πολύ κοντινών του φίλων. Δεύτερον ασχολούμαι με αυτό το μόρφωμα αφενός γιατί με αφορά ως πολίτη, αφετέρου γιατί δρα στο όνομα και στην ιστορία ενός κόμματος που κάθε άλλο παρά απορρίπτω, ειδικά ως προς συγκεκριμένες φάσεις του. Τρίτον, το τι συμβαίνει στον ευρύτερο χώρο του ΠΑΣΟΚ, συμπεριλαμβανομένου του όντως ΠΑΣΟΚ και του δήθεν ΠΑΣΟΚ, μας αφορά όλους, καθώς το δεύτερο αποτελεί τον κύριο εταίρο της μημονιακής παλινόρθωσης.
Στη συνδιάσκεψη του κόμματος Βενιζέλου μπορεί να δει κανείς ένα ορόσημο της ανάγλυφης παρακμής και κυρίως της πολιτικής ανωμαλίας. Το ΠΑΣΟΚ βρίσκεται εδώ και τρία χρόνια σε καθεστώς εσωτερικής πολιτικής ανωμαλίας, που πηγάζει από την κρίση πολιτικής και την κρίση ηγεσίας. Η κρίση πολιτικής έχει να κάνει με το ότι εφήρμοσε τη στρατηγική του υπαρκτού νεοφιλελευθερισμού και των απανωτών μνημονίων απέναντι στο ιδεολογικό του πλαίσιο- έστω με την όποια αλλοτρίωση είχε υποστεί- και απένβαντι στις συλλογικές του αποφάσεις. Πρέπει εδώ να επισημάνουμε ότι ακόμα και εκείνες οι -τελευταίες συλλογικές σε κομματικό επίπεδο- αποφάσεις της προ του 2009 περιόδου, που τσαλαβουτούσαν σε έναν επιφανειακό κεϋνσιανισμό αντί ενός στέρεου σοσιαλιστικού προγράμματος δεν είχαν καμιά σχέση με τη βαρβαρότητα που ακολούθησε, με συλλογική ευθύνη της τότε ηγετικής ομάδας Παπανδρέου- Βενιζέλου.
Η κρίση αυτή στο ΠΑΣΟΚ όχι μόνο δεν αντιμετωπίστηκε αλλά εντάθηκε. Γιατί; διότι η ηγεσία έπνιξε κάθε δημοκρατική, πολιτική διαδικασία, γνωρίζοντας ότι ασκούσε μειοψηφική πολιτική. Έτσι αποστέωσε πολιτικά το ΠΑΣΟΚ και του αφαίρεσε το εσωτερικό πολιτικό διακύβευμα. Επέβαλε στη χώρα και στο κόμμα μια διαλυτική πολιτική.
Η δεύτερη πτυχή της κρίσης είναι η κρίση ηγεσίας, που συνδέεται με την πρώτη. Στο ΠΑΣΟΚ ασκήθηκε μια εξωφρενικά αρχηγοκεντρική πολιτική ήδη από την περίοδο Γιώργου Παπανδρέου που έστρωσε το δρόμο στον πλήρη εκχυδαϊσμό της εσωτερικής διαδικασίας με την πραξικοπηματική επιβολή Βενιζέλου. Ο άνθρωπος που επέβαλε τη μοναδική του υποψηφιότητα, λόγω του φόβου του ότι θα ηττάτο από συγκεκριμένο αντίπαλο, με επιλεκτική και στρεβλή δήθεν ακραιφνή τήρηση του καταστατικού, διέλυσε αντικαταστατικά όλα τα κομματικά όργανα και επανατοποθέτησε αυθαίρετα ένα ιστορικό κόμμα ή έστω το φάντασμά του, στο χώρο της δεξιάς σοσιαλδημοκρατίας. Σε ένα ιδεολογικό χώρο που -ευτυχώς τότε- η γέννηση του ΠΑΣΟΚ συνέτεινε να τεθεί στο χρονοντούλαπο της ιστορίας όπου και ανήκει. Η ηγεσία Βενιζέλου είναι μια προσπάθεια παλινόρθωσης κομμάτων και ιδεολογιών που ηττήθηκαν ήδη στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης, καθότι αποτέλεσαν ιστορικά προσπάθειες του κατεστημένου να χαλιναγωγήσουν το λαϊκό ριζοσπαστισμό και προοδευτισμό. Αυτές τις προσπάθειες που τότε ηττήθηκαν, τώρα, με κέλυφος το όνομα ΠΑΣΟΚ, η ηγετική ομάδα του “ΠΑΣΟΚ” και οι πάτρωνές τους προσπαθούν να τις καταστήσουν κόμμα- υποστηρικτό πυλώνα κάθε συντηρητικής ή και αντιδραστικής κυβερνητικής λύσης. Μια χρήσιμη “τσόντα”- κατά Βενιζέλο- κάθε συμμαχίας προθύμων του νεοφιλελευθερισμού. Ο προσωπικός στόχος Βενιζέλου είναι πιθανότατα πάνω σε κάποια αναμπουμπούλα να κερδίσει έστω για λίγο την πρωθυπουργία. Για τη μικρή και ελεγχόμενη από το Βενιζέλο γραφειοκρατία είναι να διατηρήσει τις προσβάσεις της στον κρατικό μηχανισμό. Θα επιβιώσει μεσομακροπρόθεσμα αυτό το εγχείρημα; πιθανότατα όχι. Αλλά έτσι κι αλλιώς ο σχεδιασμός είναι βραχυπρόθεσμος. Το μεγάλο όργιο κερδοσκοπίας του κατεστημένου θα υλοποιηθεί άμεσα, ώστε αργότερα η όποια προοδευτική λύση να είναι υπονομευμένη εξαρχής ως προς τα εργαλεία που θα διαθέτει.
Απέναντι σε αυτήν την προοπτική οι δυνάμεις του σοσιαλιστικού χώρου, ασχέτως της τωρινής κομματικής τους ένταξης οφείλουν να αντιδράσουν: όχι μόνο για λόγους ιστορικούς, που θα ήταν αρκετοί από μόνοι τους. Αλλά διότι η καπηλεία ενός ιστορικού κόμματος συντείνει στη σύγχυση, στις ύποπτες μεθοδεύσεις και κυρίως υποστηρίζει στους βραχυπρόθεσμους στόχους του κατεστημένου.
Είναι λοιπόν κρίσιμη η ευθεία αντιπαράθεση με την ηγεσία και την πολιτική της κρίσης και της ανωμαλίας που ασκείται στο όνομα του ΠΑΣΟΚ και πηγάζει από το “ΠΑΣΟΚ”. Ο σοσιαλιστικός χώρος ή αν προτιμά κανείς έναν πιο σχηματικό λόγο, το όντως ΠΑΣΟΚ, οι χιλιάδες αγωνιστών στους κοινωνικούς χώρους που δεν αλλοτριώθηκαν ούτε διεφθάρησαν πρέπει να απέχουν και να καταγγείλουν τις φιέστες που ετοιμάζει η ηγεσία Βενιζέλου. Να προχωρήσουν στην άμεση οργάνωση μιας πολιτικής συνδιάσκεψης σοσιαλιστών, με τέσσερα βασικά ζητήματα: α) συλλογικός αυτοπροσδιορισμός του σοσιαλιστικού χώρου. Τι σημαίνει σοσιαλιστικό κόμμα στην περίοδο της κρίσης. β) Ποιο είναι το ΠΑΣΟΚ. Γιατί το ΠΑΣΟΚ δεν είναι η κλίκα Βενιζέλου και νεοφιλελεύθερων αλλά οι χιλιάδες των μελών και τα εκατομμύρια των πολιτών που κατακρήμνισαν τα ποσοστά από το 44% στο 12%- 13%. Το όνομα ΠΑΣΟΚ, η ιστορική του πορεία με όλα τα επιτεύγματα και τις ήττες, η 3η Σεπτέμβρη, η εθνική- λαϊκή ενότητα δεν ανήκουν σε αυτές τις χρεωκοπημένες ηγετικές ομάδες, που δεν κατανοούν ούτε φυσικά συμμερίζονται τα παραπάνω νοήματα και τις αξίες. γ) Η οργάνωση ενιαίου αντιπολιτευτικού μετώπου, με τις δυνάμεις της αριστεράς και φυσικά του ΣΥΡΙΖΑ στο επίπεδο της βάσης και της κορυφής. Πτυχή της πολιτικής κρίσης του ΠΑΣΟΚ είναι στο όνομά του να εκφέρεται ένας βαθιά αντιδραστικός, αντιαριστερός λόγος που συχνά δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τα παραληρήματα του Άδωνι Γεωργιάδη και των λοιπών. Ο λαός αποφάσισε ότι ο ευρύτερος αριστερός χώρος δε μονοπωλείται από κανένα κόμμα αλλά ότι έχει περισσότερο και λιγότερο ενισχυμένες δυνάμεις. Κανείς δε δικαιούται να το παραγνωρίζει αυτό. δ) Η σύνθεση του νέου, μεγάλου σοσιαλιστικού/ αριστερού κινήματος/ κόμματος/ παράταξης. Δε νοείται σε μια ιστορική φάση μετασχηματισμών ο οποιοσδήποτε να λειτουργεί σεχταριστικά, μίζερα και παραγοντίστικα.
Από την άλλη, ο ΣΥΡΙΖΑ οφείλει να προσέξει: η ανασύνθεσή του, η μετεξέλιξή του ή πολύ περισσότερο ο πρωταγωνιστικός του ρόλος στη γέννηση ενός νέου ισχυρού κόμματος δε θα επιτευχθεί βιώσιμα και στρατηγικά με μεθόδους και διαδικασίες που κινούνται από πάνω προς τα κάτω. Αυτές μπορεί να φαίνονται γρήγορες και αποτελεσματικές τώρα στην πλημμυρίδα, όπου δύσκολα εντοπίζονται οι παθογένειες, οι παραγοντισμοί, οι διευθετήσεις. Αλλά το μυαλό πρέπει να είναι πάντα και στην άμπωτη. Εκεί αν δεν έχεις κοινωνικό κίνημα, ισχυρή παρουσία σε κάθε μαζικό χώρο, αδιαμεσολάβητη σχέση με τις πρωτοπόρες δυνάμεις, πλούσιες εφεδρείες δε θα αντέξεις και θα ενταχθείς στον κύκλο των “καμμένων” μέσα στις πολλές στροφές της κρίσης. Ο ΣΥΡΙΖΑ ορθώς και γενναία θέτει το ζήτημα της μετεξέλιξής του.
Πρέπει όμως να κινηθεί κυρίως στη βάση, από κάτω προς τα πάνω. Αυτό που χρειάζεται η χώρα, άρα και ο ΣΥΡΙΖΑ εφόσον θέλει να παίξει το ρόλο της πρωτοπορίας δεν είναι τόσο μακρόσυρτες προσυνεδριακές διαδικασίες, που είναι εξ ορισμού κατά βάση εσωστρεφείς. Είναι να αξιοποιήσει τη δυναμική του για να προσκαλέσει τώρα, συνδικάτα, νεολαίους ανένταχτους ή ενταγμένους σε όποιες προοδευτικές κινήσεις, ακόμα και σε άλλες πολιτικές νεολαίες, προοδευτικές φοιτητικές παρατάξεις και κινήσεις, επιστήμονες, κομματικά στελέχη που έχουν πάρει διαζύγιο από αντιδραστικές και συντηρητικές πολιτικές, κοινωνικά κινήματα που διαμορφώνονται και όποιους άλλους, για τη συγκρότηση του ενιαίου αντιπολιτευτικού μετώπου επιβίωσης, αλληλεγγύης, προστασίας του δημοσίου πλούτου, ανατροπής της μνημονιακής παλινόρθωσης και επεξεργασίας της εναλλακτικής στρατηγικής για την ανασυγκρότηση και την έξοδο από την κρίση. Να θέσει όλες τις κομματικές του δυνάμεις σε αυτήν την κατεύθυνση, να καλέσει στη δημιουργία όχι νέων κομματικών οργανώσεων- μόνο ή κυρίως- αλλά κατά βάση τοπικών, περιφερειακών και εθνικής επιτροπής του του ενιαίου αντιπολιτευτικού μετώπου.
Εκεί θα επιτευχθεί η σύνθεση των δυνάμεων. Στους κοινούς αγώνες αδιαμεσολάβητα, αβίαστα και ακηδεμόνευτα. Εκεί οι δυνάμεις θα πολλαπλασιαστούν και θα μετουσιωθούν σε ένα νέο μεγάλο λαϊκό κίνημα. Έτσι, ομαλά και αβίαστα ένα νέο σοσιαλιστικό, αριστερό κόμμα μπορεί να γεννηθεί, με βαθιές, στέρες ρίζες στο λαό.
Η εξίσωση ίσως να φαίνεται δύσκολη. Είναι όμως απαραίτητο να επιτευχθεί. Και άμεσα.