* Βλέπουμε αυτές τις ημέρες διαφόρους Ευρωπαίους αξιωματούχους αλλά και την περασμένη εβδομάδα τους Μέρκελ και Σαρκοζί, να καλούν επισταμένα την Ελλάδα να σχηματίσει κυβέρνηση εθνικής ενότητας, μεταβατική, κ.λπ. Πόσο νόμιμες είναι οι εκκλήσεις αυτές στο πλαίσιο μιας υπερεθνικής ένωσης όπως είναι η Ε.Ε.;
Καταρχήν αποτελούν την έκφραση μιας μεγάλης αοριστείας. Δηλαδή μέχρι την κρίση αυτή, κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι η διεθνής πολιτική σκηνή δεν μπορεί πλέον να περιοριστεί στη διαπραγμάτευση μεταξύ κρατών αλλά ότι πρέπει να ενσωματώσει, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, κοινωνίες και λαούς. Είχαμε απλά ξεχάσει ότι ..οι δυνατότητες των κρατών δεν είναι απεριόριστες και ότι σε τελευταίο επίπεδο αποφασίζουν οι κοινωνίες και οι λαοί. Το ελληνικό παράδειγμα θα αποτελέσει πλέον αντικείμενο μελέτης. Δηλαδή μπροστά σε όλες τις ευρωπαϊκές δυνάμεις, η ελληνική κοινωνία, τα ελληνικά κοινωνικά κινήματα κατάφεραν να μπλοκάρουν όλες τις αποφάσεις που είχαν ληφθεί στο πλαίσιο της διπλωματικής διαπραγμάτευσης. Κατά κάποιον τρόπο ο ελληνικός λαός έπαιξε τον ρόλο του κόκκου της άμμου στον ευρωπαϊκό μηχανισμό ρύθμισης των προβλημάτων του ευρώ και της Ευρωζώνης. Αυτή η, πολύ καθυστερημένη ανακάλυψη, που σήμερα, με την παγκοσμιοποίηση, με την αλλαγή των διεθνών διακυβευμάτων -δεν αποφασίζουν πλέον για τις τύχες του κόσμου οι διπλωμάτες και οι στρατιώτες αλλά οι λαοί-, δημιούργησε μεγάλη αίσθηση στην πολιτική τάξη στην Ευρώπη και τις μεγάλες δυνάμεις, και οδήγησε ακριβώς σε αυτή τη στροφή στη διπλωματική συμπεριφορά των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων. Εφόσον οι λαοί μπλοκάρουν, οι λαοί πρέπει να αλλάξουν, δηλαδή πρέπει να βρεθεί μέσο επαναδιαπραγμάτευσης του κοινωνικού συμφώνου μεταξύ του ελληνικού λαού και της ελληνικής κυβέρνησης. Στη βάση μιας δημοκρατικής ανάγνωσης, αυτό το νέο αίτημα, δεν είναι μόνο υπερβολικό αλλά υπερβαίνει τις μεγάλες αρχές στις οποίες βασίζεται η σημερινή ευρωπαϊκή πολιτική μας τάξη. Πρόκειται δηλαδή για μια μορφή άρνησης της δημοκρατίας, την οποία αποδίδω στην καθυστερημένη ανακάλυψη του ειδικού βάρους που έχουν οι λαοί στο διεθνές παιχνίδι.
* Πώς κρίνετε συγκεκριμένα την απορριπτική στάση των Μέρκελ, Σαρκοζί στο ενδεχόμενο διεξαγωγής δημοψηφίσματος, της άμεσης έκφρασης ενός λαού;
Πρέπει να διακρίνουμε τρεις διαφορετικές φάσεις, κατά τη γνώμη μου. Η πρώτη φάση είχε να κάνει με την ανακάλυψη από τον Γιώργο Παπανδρέου ότι δεν μπορεί να συγκρατήσει τις ελληνικές κοινωνικές δυνάμεις έναντι της διεθνούς διαπραγμάτευσης. Δηλαδή ο πρώτος χώρος της ανακάλυψης του διαμεσολαβητικού ρόλου των λαών στο επίπεδο της ρύθμισης της διεθνούς οικονομίας, ήταν η ίδια η ελληνική κυβέρνηση, που κατάλαβε την αδυναμία της μπροστά στην κοινωνική πίεση στην ίδια της τη χώρα. Η δεύτερη φάση έχει να κάνει με την εισαγωγή από τον Έλληνα πρωθυπουργό αυτής της ανακάλυψης στην ευρωπαϊκή διαπραγματευτική σκηνή. Στο σημείο αυτό η κατηγορία που προσάπτουν οι ευρωπαϊκοί ηγετικοί κύκλοι στη Γαλλία και τη Γερμανία στον Γ. Παπανδρέου είναι ότι στη διάρκεια της διαπραγμάτευσης δεν αναφέρθηκε σαφώς σε δημοψήφισμα. Εξ ου και η τρίτη φάση που έχει να κάνει με το πώς ένας τόσο σύνθετος μηχανισμός όπως ο ευρωπαϊκός, μπορεί να ενσωματώσει το δημοψήφισμα. Και αυτή είναι μια εξαιρετικά επώδυνη φάση γιατί κάθε φορά που η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με δημοψήφισμα, είναι αναγκασμένη να το εξουδετερώσει. Είτε επρόκειτο για το δημοψήφισμα, παλιότερα, στη Δανία, είτε για εκείνα στη Γαλλία ή την Ολλανδία - κάθε φορά βρισκόμασταν μπροστά στην αδυναμία της Ευρώπης που περιλαμβάνει 27 να προχωρήσει ως το τέλος της δημοκρατικής διαδικασίας που λαμβάνει υπόψη της τη γνώμη των λαών. Και τούτο συνιστά μια θεσμική αδυναμία της Ευρώπης. Αλλά βαθύτερα, πρόκειται για την αμφισβήτηση της έννοιας της δύναμης. Πλέον μπορούμε να θέσουμε το ερώτημα του ποια είναι η βαρύτητα μιας δύναμης, κρατικής ή κυβερνητικής στην Ευρώπη από τη στιγμή που βρίσκεται αντιμέτωπη με την άμεση λαϊκή ψήφο.* Αυτή η θεσμική αδυναμία, στην οποία αναφερθήκατε, σηματοδοτεί την αχίλλειο πτέρνα της ευρωοικοδόμησης;
Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για μία αλλά για δύο αχίλλειες πτέρνες. Και εξηγούμαι: η Ευρώπη, στην κρίση αυτή, παρουσιάζει διπλή αδυναμία. Η πρώτη είναι ότι σήμερα αντιλαμβανόμαστε την καταστροφή που συνιστούσε μια διαδικασία ευρωπαϊκής οικοδόμησης την οποία προωθούσαν αποκλειστικά οι τεχνοκράτες και η πολιτική τάξη και από την οποία κρατήθηκε μακρά η κοινή γνώμη των ευρωπαϊκών χωρών. Πρόκειται για χρόνια αδυναμία που χρονολογείται από το 1957. Η δεύτερη αχίλλειος πτέρνα συνίσταται στο ότι στο μέτρο και τον βαθμό που η Ευρώπη προχωρούσε θεσμικά, το δημοκρατικό αντίβαρο στην ενίσχυση των εκτελεστικών της θεσμών δεν διασφαλίστηκε ποτέ. Βλέπουμε έτσι μια Ευρωβουλή να μην έχει την πρωτοβουλία των αποφάσεων, έναν πολιτικό δημόσιο διάλογο στον οποίο δεν μπορούν να εμπλακούν οι λαοί και μια προσφυγή στο δημοψήφισμα που συστηματικά παρακάμπτεται. Άρα στη διαδικασία θεσμικής δημιουργίας της Ευρώπης ξεχάστηκε η δημοκρατική πτυχή...* Σήμερα στην Ευρώπη αναδύεται ένας ακροδεξιός λαϊκισμός, όπως τον εκφράζει, π.χ. στη Γαλλία, η Μαρίν Λεπέν...
Πρόκειται πράγματι για έναν από τους σημαντικότερους κινδύνους. Εκεί όπου αποτυγχάνει η δημοκρατία, αναδύεται πάντα ο εθνικισμός. Ο κίνδυνος που βλέπουμε στον ορίζοντα είναι αυτό το έλλειμμα δημοκρατίας να εξυπηρετήσει τα λαϊκιστικά κινήματα, κυρίως της άκρας δεξιάς. Υπάρχει μια εναλλακτική λύση έναντι των ορέξεων της ακροδεξιάς να ωφεληθεί της λαϊκής δυσαρέσκειας έναντι της Ευρώπης. Πρόκειται για το κίνημα των Αγανακτισμένων, που υιοθετεί την καταγγελία της όλο και μεγαλύτερης έλλειψης δημοκρατίας της πολιτικής, που απομακρύνεται όλο και περισσότερο από τον λαό. Πρόκειται για αντίδραση στην ταπείνωση, γιατί η ταπείνωση παίζει σημαντικό ρόλο. Το κίνημα λοιπόν αυτό μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στην αναγέννηση της δημοκρατίας. Με την προϋπόθεση όμως ότι τα αριστερά κόμματα θα ευαισθητοποιηθούν στην κατεύθυνση αυτή.* Αν στη Γαλλία επικρατήσουν οι σοσιαλιστές στις προεδρικές εκλογές του Μαΐου, πόσο αυτό θα επηρεάσει στην κατεύθυνση αλλαγής πορείας σε ευρωπαϊκό επίπεδο;
Πράγματι. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η αριστερά έχει απομακρυνθεί από τη διακυβέρνηση της Ευρώπης εδώ και 10 χρόνια. Η Ευρώπη των 27 σήμερα βρίσκεται συνολικά στην τροχιά της δεξιάς. Πρόκειται για μια πρωτόγνωρη κατάσταση. Το μεγάλο ερώτημα ειδικά για τη γαλλική αριστερά σχετίζεται με μια τριπλή αξιοπιστία. Έχει πρόγραμμα εξόδου από την κρίση στη οποία η δεξιά απέτυχε; Είναι ικανή να αρθρώσει έναν νέο λόγο αναφορικά με την άρρωστη και παράλυτη από το 2004, λόγω μη αφομοίωσης της διεύρυνσης, Ευρώπη; Και τέλος, το σημαντικότερο θέμα: μπορεί η αριστερά να εισέλθει στην παγκοσμιοποίηση αντί να την αρνείται; Να επεξεργαστεί μια αριστερή παγκοσμιοποίηση; Μπορούμε να ξεκινήσουμε έναν δημόσιο διάλογο μεταξύ δεξιάς και αριστερής παγκοσμιοποίησης; Αν γίνει ο διάλογος αυτός, τότε η αριστερά θα είναι σε καλύτερη κατάσταση και κυρίως, τότε, θα ξαναδημιουργηθούν οι προϋποθέσεις εναλλακτικής λύσης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου