Η κούνιες των ιδεών και το χέρι της ιστορίας.

Nίκος Βράντσης
Οι ιδεολογίες είναι κούνιες. Ναι κούνιες είναι. Κούνιες που τα υλικά τους είναι οι βασικές τους και θεμελιώδεις τους αξίες και αυτή που τις ωθεί είναι η ιστορική πραγματικότητα. Το χέρι που κινεί τις κούνιες είναι λοιπόν η ιστορία. Αυτό το χέρι άλλωτε σπρώχνει αυτές τις κούνιες τόσο βάναυσα που τις διαλύει και άλλωτε τόσο απαλά. Οι κούνιες όμως είναι απαραίτητες για την παιχνιδιάρα ιστορία, και κούνιες που διαλύθηκαν καλούνται να ξαναφτιαχτούν γιατί κρίνονται και πάλι ιδανικές. Μια κούνια που διαλύθηκε πριν από περίπου τέσσερεις δεκαετίες είναι η κούνια της σοσιαλδημοκρατίας , μα τώρα η ιστορία την αποζητά και πάλι διότι αυτή με τις θεμελιώδεις της αξίες έχει την ικανότητα να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις της ιστορίας.
Από αυτό το πρίσμα θα εξετάσω λοιπόν την σοσιαλδημοκρατία. Με τον αλληγορικό όρο της κούνιας. Η σοσιαλδημοκρατία είναι μια κούνια με ιδανικά πολύ εύθραστα. Είναι μια κούνια που τα υλικά της δεν έχουν κολλήσει τόσο καλά. Καλή ή κακή , η κούνια που τόσο ικανοποίησε την ιστορία μετά τον Β' παγκόσμιο πόλεμο, φάνταζε πλέον παλιά και αραχνιασμένη. Και ήταν όντως παλιά. Και ήταν όντως αραχνιασμένη. Και η ιστορία την βαρέθηκε και την έσπρωξε τόσο δυνατά που αυτή έχασε τα βασικότερά της θεμελιώδη υλικά.

Η ιστορία δίχως δισταγμό και τύψεις πήγε και κάθισε σε μια κούνια που την ονόμασε νεοφιλελευθερισμό. Μια κούνια που φάνταζε στέρεη και δυνατή, μια κούνια που προσέφερε σιγουριά και ασφάλεια. Μα η ιστορία δεν ήξερε πως αυτή η κούνια είχε ένα βασικό υλικό πολύ επικύνδυνο. Μιλούσε με όρους μαθηματικών και στατιστικών και περιθωριοποιόυσε τον άνθρωπο, αυτονομούσε δημιουργήματα και τους έδινε άλλη υπόσταση, καθιστώντας τα αυτοσκοπό. Η ιστορία κάθισε στην κούνια και ξεχάστηκε. Ένας συντελεστής ωστόσο τόσο σημαντικός (ο σημαντικότερος) ήρθε να της το θυμίσει. Ήταν ο συντελεστής της ανθρώπινης συλλογικότητας και των δικαιωμάτων, οι αλυσίδες κάθε κούνιας.

Η κούνια του νεοφιλελευθερισμού γινόταν χρόνο με τον χρόνο όλο και πιο βαριά ώσπου οι αλυσίδες λύγισαν και οργισμένες αποφάσισαν να αποδεσμευτούν από το βαρίδιο της κούνιας. Έτσι έσπασαν. Η ιστορία σηκώθηκε, σκουπίστηκε και αποφάσισε να απευθυνθεί στις αλυσίδες:

- Εντάξει, πείτε μου λοιπόν αλυσίδες τί ζητάτε; Αν δεν θέλετε εσείς εγώ δεν μπορώ να παίξω. Πείτε μου λοιπόν τί ζητάτε;

- Λιγότερο βάρος.

Η ιστορία θυμήθηκε μια σπασμένη κούνια , την σοσιαλδημοκρατία, πολύ ελαφριά, μα πολύ ευάλωτη. Πήρε λοιπόν τα υλικά που είχαν διαλυθεί και ξεκίνησε να την φτιάχνει πιο ισχυρή από την προηγούμενη φορά. Έβαλε μέσα έναν ισχυρό συνδικαλισμό, έβαλε μέσα ανθρώπινα δικαιώματα και μια οικονομία πιο ανθρώπινη και πιο ελεγχόμενη, έκανε έναν πλούτο πιο ισσοροπημένο και ένα σύστημα πιο οικολογικό, μια συνεργασία υπερεθνικών πολιτικών ενώσεων και αλληλέγγυων συνεργασιών. Και ρώτησε τις αλυσίδα η ιστορία. Τί λέτε; Ικανοποιημένες..;

Ποιό κομμάτι της ιστορίας μας συντελείται σήμερα;

Εγώ πιστεύω πως είμαστε στην στιγμή που οι αλυσίδες σπάνε και η ιστορία πέφτει από την κούνια του νεοφιλελευθερισμού.