Μαρία Μανωλέλη
ΠΛΑΣ
«Κανένα κράτος δεν θα τη γλίτωνε με αυτά που κάνει το Ισραήλ, αλλά όταν έχεις τις ΗΠΑ από πίσω σου, κάνεις ό,τι θέλεις»
Noam Chomsky
Θέατρο επί Κολωνώ. Black box. Αίθουσα μικρή, χωρίς σκηνή, λίγες θέσεις μέσα σ’ ένα δωμάτιο, σα να έχει μπει ο θεατής στο χώρο δράσης. Σα να έχει πλησιάσει τους ήρωες κρυφά. Χωρίς την απόσταση της σκηνής, με τα μειονεκτήματα αλλά σαφώς και τα προτερήματα που δημιουργούνται από αυτό. «Η Γάζα είναι…»
Έτσι λέγεται η παράσταση. Η σκηνοθέτης, Μάνια Παπαδημητρίου, έχει προετοιμάσει ήδη το κοινό με τη Rachel Corry δύο χρόνια πριν. Αγγίζει και πάλι, από άλλη οπτική γωνία, τον πόλεμο, τα δεινά του και το βασανισμένο λαό της Παλαιστίνης. Με τον αυθορμητισμό και την απλότητα που έχουν οι περιγραφές των παιδιών μπαίνουμε στην καθημερινότητα παλαιστινίων μαθητών. Συγκίνηση και χιούμορ ισοσταθμισμένα απολύτως στη ζυγαριά. Ιστορίες τραγικές και αστείες σαν όλες τις ιστορίες της ζωής. «Μέσα στα βομβαρδισμένα σπίτια και στα χαλάσματα, συναντάς ζευγάρια που παντρεύονται και μέσα στο βρωμόνερα του λιμανιού, πιτσιρικάδες βουτάνε και παίζουν σκασμένοι στα γέλια». Αυτά μου είχε πει πριν λίγους μήνες ο Γιώργος Κλώντζας, ο έλληνας καπετάνιος του στόλου της ελευθερίας, όταν μου μιλούσε για τη ζωή στην Γάζα. Τη βραδιά που παρακολούθησα την παράσταση μόλις είχε αφεθεί ελεύθερος από τις Ισραηλινές αρχές που κρατούσαν αυτόν και άλλα μέλη του πληρώματος που και πάλι προσπάθησαν να μπουν στο λιμάνι της Γάζας.
Ρωτάω τη Μάνια Παπαδημητρίου αν κι εκείνη όπως και ο καπετάνιος πιστεύει πως άπαξ και ενσκήψει κάποιος στα προβλήματα του παλαιστινιακού λαού και τα δει με κοντινή ματιά, δεν μπορεί να είναι πλέον ο ίδιος άνθρωπος. Δε μπορεί να κάνει πίσω, δε μπορεί να μη συμμετέχει με όποιο τρόπο μπορεί ενάντια στην αδικία που ο λαός αυτός υφίσταται. Αυτό συμπεραίνω ότι συμβαίνει και σ’ εκείνη, πρώτα η Rachel Corry, μετά οι μονόλογοι από τη Γάζα.
«Ναι είναι ακριβώς έτσι. Και να θες να κάνεις πίσω μετά, το θέμα δεν σ’ αφήνει, σε τραβάει συνεχώς απ’ το μανίκι. Είναι μια ανοιχτή πληγή εκεί που πρέπει κάποτε να κλείσει. 60 χρόνια είναι πάρα πολλά για να βασανίζονται, όχι ένας αλλά δύο λαοί. Γιατί πιστεύω ακράδαντα πως όχι μόνο ο λαός της Παλαιστίνης αλλά και ο λαός του Ισραήλ δεν αντέχουν άλλο να ματώνουν από αυτή την συνεχή διαμάχη.
Εξάλλου εμείς οι Έλληνες ξέρουμε καλά από αυτά τα τραύματα που χρονίζουν. Έχουμε αρκετή εμπειρία από τη διπλανή μας Κύπρο. Αν και διαφορετικά αυτά τα δύο θέματα μοιάζουν να σχετίζονται επικίνδυνα και να αλληλοεπηρεάζουν τις πολιτικές των χωρών μας με τρόπο που φαίνεται τρομακτικός.
Επιπροσθέτως η δυσκολία της οικονομικής κατάστασης στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή δεσμεύει την πολιτική της χώρας μας και κάνει τις κινήσεις της να μοιάζουν θολές. Γι αυτό το λόγο πιστεύω ότι οι πολίτες, που δεν έχουμε καμία δέσμευση και δεν έχουμε υπογράψει καμία συνθήκη με κανέναν μπορούμε και έχουμε καθήκον να μιλάμε για το δίκαιο, και να καταγγέλλουμε όπου και όταν παραβιάζεται... Πρέπει να σταματήσει η πολιορκία της Γάζας και πρέπει επιτέλους να αναγνωριστεί και το κράτος της Παλαιστίνης όπως αναγνωρίστηκε παλαιότερα το κράτος του Ισραήλ. Έτσι θα κλείσει μια πληγή που βασανίζει τη Γη μας εδώ και πάρα πολλά χρόνια και θα σταματήσουν να σκοτώνονται άδικα άνθρωποι. Αυτό έλεγε το έργο της Ρέητσελ και αυτό λέει και το έργο με τους μονολόγους.
Λέει όμως επίσης αυτό το δεύτερο πως ακόμα και αν παραβιάζεται το δίκαιο, ακόμα κι αν γίνεται πόλεμος και βομβαρδισμός, ο άνθρωπος έχει μια καταπληκτική δυνατότητα να οργανώνεται κόντρα στην μιζέρια και το φόβο για να επιβιώσει και να συνεχίσει να χαίρεται στη ζωή του. Ακόμα και μέσα στη δίνη των βομβαρδισμών υπάρχει χαρά και δίψα για ζωή. Και ίσως το θέατρο έχει τη δύναμη να σε βοηθάει ν’ αντέξεις ακόμα και σε τόσο δύσκολες συνθήκες».
Τη ρωτάω επίσης και για το σημείο που η εμπόλεμη Παλαιστίνη συνδέεται με την Ελλάδα του σήμερα, ένα πραγματικά δυνατό κομμάτι της παράστασης. Τι κοινό έχουν;
«Η σύνδεση έχει σχέση με αυτά που σας είπα και πριν. Δεν έχω ψευδαισθήσεις. Σε τόσο φτωχές χώρες και ταυτόχρονα μεγάλης στρατηγικής σημασίας, όπως είναι η χώρα μας, προβλήματα σαν αυτά που περνάμε τα τελευταία δύο χρόνια μπορεί να κρύβουν πολύ μεγαλύτερους κινδύνους απ’ ό,τι φαίνεται αρχικά. Η κατάσταση στη χώρα μου μοιάζει ανατριχιαστικά με την περίοδο του μεσοπολέμου στην Γερμανία, δηλαδή με τις παραμονές του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Αυτό μπορεί να μην σημαίνει παρά απλούς κραδασμούς των τραπεζικών συστημάτων μπορεί όμως να σημαίνει και κάτι πολυπλοκότερο γιατί όπως έχει πει ο Μπρεχτ: «...οι πόλεμοι φέρνουν πολλά κακά, πολλές συμφορές, μα ο κόσμος των επιχειρηματιών ( και των τραπεζιτών) γενικά δεν έχει κανένα παράπονο μαζί τους…» ( Το Ρομάντζο της Πεντάρας σε μετάφραση του Μανώλη Κορνήλιου).
Έτσι λοιπόν η εμπειρία ανθρώπων και μάλιστα παιδιών που έζησαν πόλεμο και μάλιστα τρομερούς βομβαρδισμούς είναι νομίζω για μας μάθημα του πόσο χειρότερα θα μπορούσαν να είναι τα πράγματα για μας, όχι για να φοβηθούμε και να κάτσουμε καλά αλλά για να θυμώσουμε απέναντι σ’ αυτούς που με τα λεφτά τους νομίζουν ότι μπορούν να κανονίζουν τη ζωή μας οδηγώντας μας σταδιακά σ’ ένα θάνατο από αναξιοπρέπεια και θλίψη.
Δεν φταίμε εμείς οι πολίτες για τα παιχνίδια της εξουσίας που ροκανίσανε ξένα λεφτά, όπως δε φταίνε τα παιδιά στη Γάζα για τα παιχνίδια της πολιτικής των ισχυρών του Δυτικού κόσμου που θέλει το Ισραήλ γενικό δερβέναγα στη Μέση Ανατολή και τους Παλαιστίνιους χωρίς κράτος. Δεν φταίνε τα όνειρα των παιδιών να μην μπορούν να πραγματοποιηθούν γιατί γεννήθηκαν στο λάθος μέρος τη λάθος στιγμή.
Όσο για το Θέατρο δεν είναι εκεί για να δίνει λύσεις αλλά για να θέτει με το σωστό τρόπο τα ερωτήματα και να καταδεικνύει τα σημεία με σκοπό να αφυπνίζει τις συνειδήσεις πρώτα ημών των ίδιων που το κάνουμε και κατ’ επέκταση των θεατών. Τόσο όσο κρατάει μια παράσταση, όσο κρατάει μια βραδιά. Ίσως δεν μπορεί να κάνει κάτι παραπάνω... Ίσως και να μπορεί».
Η συγκεκριμένη παράσταση σίγουρα αφυπνίζει και σίγουρα όχι για όσο κρατάει η βραδιά. Γεμάτη έντονες στιγμές φόρτισης να εναλλάσσονται με χιούμορ, ηρεμεί και φουντώνει όπως η φωτιά ή όπως η θάλασσα. Άλλωστε για κάποιους, πέρα από αυτά που γνωρίζουμε, η Γάζα είναι θάλασσα..
ΠΛΑΣ
Noam Chomsky
Θέατρο επί Κολωνώ. Black box. Αίθουσα μικρή, χωρίς σκηνή, λίγες θέσεις μέσα σ’ ένα δωμάτιο, σα να έχει μπει ο θεατής στο χώρο δράσης. Σα να έχει πλησιάσει τους ήρωες κρυφά. Χωρίς την απόσταση της σκηνής, με τα μειονεκτήματα αλλά σαφώς και τα προτερήματα που δημιουργούνται από αυτό. «Η Γάζα είναι…»
Έτσι λέγεται η παράσταση. Η σκηνοθέτης, Μάνια Παπαδημητρίου, έχει προετοιμάσει ήδη το κοινό με τη Rachel Corry δύο χρόνια πριν. Αγγίζει και πάλι, από άλλη οπτική γωνία, τον πόλεμο, τα δεινά του και το βασανισμένο λαό της Παλαιστίνης. Με τον αυθορμητισμό και την απλότητα που έχουν οι περιγραφές των παιδιών μπαίνουμε στην καθημερινότητα παλαιστινίων μαθητών. Συγκίνηση και χιούμορ ισοσταθμισμένα απολύτως στη ζυγαριά. Ιστορίες τραγικές και αστείες σαν όλες τις ιστορίες της ζωής. «Μέσα στα βομβαρδισμένα σπίτια και στα χαλάσματα, συναντάς ζευγάρια που παντρεύονται και μέσα στο βρωμόνερα του λιμανιού, πιτσιρικάδες βουτάνε και παίζουν σκασμένοι στα γέλια». Αυτά μου είχε πει πριν λίγους μήνες ο Γιώργος Κλώντζας, ο έλληνας καπετάνιος του στόλου της ελευθερίας, όταν μου μιλούσε για τη ζωή στην Γάζα. Τη βραδιά που παρακολούθησα την παράσταση μόλις είχε αφεθεί ελεύθερος από τις Ισραηλινές αρχές που κρατούσαν αυτόν και άλλα μέλη του πληρώματος που και πάλι προσπάθησαν να μπουν στο λιμάνι της Γάζας.
Ρωτάω τη Μάνια Παπαδημητρίου αν κι εκείνη όπως και ο καπετάνιος πιστεύει πως άπαξ και ενσκήψει κάποιος στα προβλήματα του παλαιστινιακού λαού και τα δει με κοντινή ματιά, δεν μπορεί να είναι πλέον ο ίδιος άνθρωπος. Δε μπορεί να κάνει πίσω, δε μπορεί να μη συμμετέχει με όποιο τρόπο μπορεί ενάντια στην αδικία που ο λαός αυτός υφίσταται. Αυτό συμπεραίνω ότι συμβαίνει και σ’ εκείνη, πρώτα η Rachel Corry, μετά οι μονόλογοι από τη Γάζα.
«Ναι είναι ακριβώς έτσι. Και να θες να κάνεις πίσω μετά, το θέμα δεν σ’ αφήνει, σε τραβάει συνεχώς απ’ το μανίκι. Είναι μια ανοιχτή πληγή εκεί που πρέπει κάποτε να κλείσει. 60 χρόνια είναι πάρα πολλά για να βασανίζονται, όχι ένας αλλά δύο λαοί. Γιατί πιστεύω ακράδαντα πως όχι μόνο ο λαός της Παλαιστίνης αλλά και ο λαός του Ισραήλ δεν αντέχουν άλλο να ματώνουν από αυτή την συνεχή διαμάχη.
Εξάλλου εμείς οι Έλληνες ξέρουμε καλά από αυτά τα τραύματα που χρονίζουν. Έχουμε αρκετή εμπειρία από τη διπλανή μας Κύπρο. Αν και διαφορετικά αυτά τα δύο θέματα μοιάζουν να σχετίζονται επικίνδυνα και να αλληλοεπηρεάζουν τις πολιτικές των χωρών μας με τρόπο που φαίνεται τρομακτικός.
Επιπροσθέτως η δυσκολία της οικονομικής κατάστασης στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή δεσμεύει την πολιτική της χώρας μας και κάνει τις κινήσεις της να μοιάζουν θολές. Γι αυτό το λόγο πιστεύω ότι οι πολίτες, που δεν έχουμε καμία δέσμευση και δεν έχουμε υπογράψει καμία συνθήκη με κανέναν μπορούμε και έχουμε καθήκον να μιλάμε για το δίκαιο, και να καταγγέλλουμε όπου και όταν παραβιάζεται... Πρέπει να σταματήσει η πολιορκία της Γάζας και πρέπει επιτέλους να αναγνωριστεί και το κράτος της Παλαιστίνης όπως αναγνωρίστηκε παλαιότερα το κράτος του Ισραήλ. Έτσι θα κλείσει μια πληγή που βασανίζει τη Γη μας εδώ και πάρα πολλά χρόνια και θα σταματήσουν να σκοτώνονται άδικα άνθρωποι. Αυτό έλεγε το έργο της Ρέητσελ και αυτό λέει και το έργο με τους μονολόγους.
Λέει όμως επίσης αυτό το δεύτερο πως ακόμα και αν παραβιάζεται το δίκαιο, ακόμα κι αν γίνεται πόλεμος και βομβαρδισμός, ο άνθρωπος έχει μια καταπληκτική δυνατότητα να οργανώνεται κόντρα στην μιζέρια και το φόβο για να επιβιώσει και να συνεχίσει να χαίρεται στη ζωή του. Ακόμα και μέσα στη δίνη των βομβαρδισμών υπάρχει χαρά και δίψα για ζωή. Και ίσως το θέατρο έχει τη δύναμη να σε βοηθάει ν’ αντέξεις ακόμα και σε τόσο δύσκολες συνθήκες».
Τη ρωτάω επίσης και για το σημείο που η εμπόλεμη Παλαιστίνη συνδέεται με την Ελλάδα του σήμερα, ένα πραγματικά δυνατό κομμάτι της παράστασης. Τι κοινό έχουν;
«Η σύνδεση έχει σχέση με αυτά που σας είπα και πριν. Δεν έχω ψευδαισθήσεις. Σε τόσο φτωχές χώρες και ταυτόχρονα μεγάλης στρατηγικής σημασίας, όπως είναι η χώρα μας, προβλήματα σαν αυτά που περνάμε τα τελευταία δύο χρόνια μπορεί να κρύβουν πολύ μεγαλύτερους κινδύνους απ’ ό,τι φαίνεται αρχικά. Η κατάσταση στη χώρα μου μοιάζει ανατριχιαστικά με την περίοδο του μεσοπολέμου στην Γερμανία, δηλαδή με τις παραμονές του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Αυτό μπορεί να μην σημαίνει παρά απλούς κραδασμούς των τραπεζικών συστημάτων μπορεί όμως να σημαίνει και κάτι πολυπλοκότερο γιατί όπως έχει πει ο Μπρεχτ: «...οι πόλεμοι φέρνουν πολλά κακά, πολλές συμφορές, μα ο κόσμος των επιχειρηματιών ( και των τραπεζιτών) γενικά δεν έχει κανένα παράπονο μαζί τους…» ( Το Ρομάντζο της Πεντάρας σε μετάφραση του Μανώλη Κορνήλιου).
Έτσι λοιπόν η εμπειρία ανθρώπων και μάλιστα παιδιών που έζησαν πόλεμο και μάλιστα τρομερούς βομβαρδισμούς είναι νομίζω για μας μάθημα του πόσο χειρότερα θα μπορούσαν να είναι τα πράγματα για μας, όχι για να φοβηθούμε και να κάτσουμε καλά αλλά για να θυμώσουμε απέναντι σ’ αυτούς που με τα λεφτά τους νομίζουν ότι μπορούν να κανονίζουν τη ζωή μας οδηγώντας μας σταδιακά σ’ ένα θάνατο από αναξιοπρέπεια και θλίψη.
Δεν φταίμε εμείς οι πολίτες για τα παιχνίδια της εξουσίας που ροκανίσανε ξένα λεφτά, όπως δε φταίνε τα παιδιά στη Γάζα για τα παιχνίδια της πολιτικής των ισχυρών του Δυτικού κόσμου που θέλει το Ισραήλ γενικό δερβέναγα στη Μέση Ανατολή και τους Παλαιστίνιους χωρίς κράτος. Δεν φταίνε τα όνειρα των παιδιών να μην μπορούν να πραγματοποιηθούν γιατί γεννήθηκαν στο λάθος μέρος τη λάθος στιγμή.
Όσο για το Θέατρο δεν είναι εκεί για να δίνει λύσεις αλλά για να θέτει με το σωστό τρόπο τα ερωτήματα και να καταδεικνύει τα σημεία με σκοπό να αφυπνίζει τις συνειδήσεις πρώτα ημών των ίδιων που το κάνουμε και κατ’ επέκταση των θεατών. Τόσο όσο κρατάει μια παράσταση, όσο κρατάει μια βραδιά. Ίσως δεν μπορεί να κάνει κάτι παραπάνω... Ίσως και να μπορεί».
Η συγκεκριμένη παράσταση σίγουρα αφυπνίζει και σίγουρα όχι για όσο κρατάει η βραδιά. Γεμάτη έντονες στιγμές φόρτισης να εναλλάσσονται με χιούμορ, ηρεμεί και φουντώνει όπως η φωτιά ή όπως η θάλασσα. Άλλωστε για κάποιους, πέρα από αυτά που γνωρίζουμε, η Γάζα είναι θάλασσα..
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου