Το πανεπιστήμιο θα φάει το παλάτι (;) Του Θέμη Τζήμα

Η φράση αποδίδεται στο Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Για την ακρίβεια του αποδίδεται η φράση “το σπίτι αυτό θα φάει το σπίτι εκείνο”, εννοώντας το πανεπιστήμιο και το παλάτι αντίστοιχα. Είναι αλήθεια ότι τα ελληνικά πανεπιστήμια πολλές φορές τον δικαίωσαν. Οι περισσότεροι γνωρίζουμε τις φοιτητικές εξεγέρσεις επί χούντας, με κυριότερες αυτές της Νομικής και του Πολυτεχνείου, όμως στην πραγματικότητα είναι πολύ περισσότερες και ξεκινούν από τη Βαυαροκρατία ακόμα. Το φοιτητικό κίνημα συγχρονίστηκε και έδρασε ως πρωτοπορία του ευρύτερου λαϊκού κινήματος σε όλες τις κρίσιμες ιστορικές φάσεις.
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι κάθε καθεστώς και κυβέρνηση που συγκρούστηκε με το λαό πολέμησε και το φοιτητικό κίνημα. Ίδια ήταν πάντοτε από τέτοιου είδους ηγεσίες η αντιμετώπιση και όσων πανεπιστημιακών δασκάλων- όχι πολλών συνήθως και δυστυχώς- τολμούσαν να έρθουν σε ρήξη με το κατεστημένο.
Είναι κι αυτός ένας από τους λόγους της επίθεσης που έχει δεχτεί το δημοκρατικό, δημόσιο και δωρεάν πανεπιστήμιο, με ιδιαίτερη μάλιστα ένταση εν μέσω κρίσης. Οι δυσφημηστικές επιθέσεις προς φοιτητές, πανεπιστημιακούς και πρυτανικές αρχές που δε δέχτηκαν να ...
συνδράμουν το έργο της διάλυσης του δημοσίου πανεπιστημίου συνδυάζονται με την προωθούμενη γενίκευση των διδάκτρων στα προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών, με την υποχρηματοδότηση και με την κατάργηση του δωρεάν συγγράμματος. Είτε στο νέο πακέτο μέτρων, είτε σε κάποιο από τα επόμενα, οι ταξικοί φραγμοί που ήδη υπάρχουν -και- στην τριτοβάθμια παιδεία θα καταστούν ακόμα αυστηρότεροι και καταλυτικοί ως προς τον αποκλεισμό από τα πανεπιστήμια της πλειοψηφίας των μαθητών.
Παράλληλα βέβαια θα αναπτυχθεί μια παρασιτική αγορά πτυχίων από διάφορα ιδιωτικά ινστιτούτα, όπου τα πτυχία θα διατίθενται σαν προϊόντα σε αποστειρωμένα από ευρύτερες αναζητήσεις, super- market.
Ο στόχος είναι διπλός: η συρρίκνωση έως και εξαφάνιση του δημοκρατικού, δημοσίου και δωρεάν- έστω όσο δωρεάν ήταν- πανεπιστημίου βεβαίως θα δημιουργήσει άλλη μια ευκαιρία για κερδοφόρες μπίζνες. Ίσως όχι σε τέτοιο βαθμό όπως αυτές που θα δημιουργηθούν από τη διάλυση της δημόσιας υγείας και ασφάλισης αλλά και πάλι κέρδη θα υπάρχουν.
Δεύτερο και κυριότερο όμως είναι ότι θα στερήσει από την ελληνική κοινωνία τη φυσική πνευματική και επιστημονική της ηγεσία. Πολλοί δεν αντιλαμβάνονται ότι ο επιστήμονας δεν είναι ο τεχνοκράτης- καριερίστας. Αντίθετα, ο πραγματικός επιστήμονας είναι αυτός που έχει τη δυνατότητα κριτικής ανάλυσης και σκέψης, ένταξης των γνώσεών του σε διεπιστημονικό και ευρύτερα κοινωνικό- πολιτικό πεδίο, διαρκούς, προσωπικής, διανοητικής εξέλιξης και άρα κοινωνικής προσφοράς. Ο επιστήμονας ενσωματώνει και εκφράζει την “επένδυση” μιας κοινωνίας στη υλική και πνευματική της πρόοδο. Ο  τεχνοκράτης- καριερίστας είναι “πληρωμένο χέρι”, όπως ανέλυε ο Ανδρέας Παπανδρέου. Και συνήθως πληρώνει η κατεστημένη εξουσία γι' αυτό και την υπηρετεί.
Δεν υπονοώ φυσικά ότι μέχρι τώρα όλοι οι απόφοιτοι των ελληνικών πανεπιστημίων ήταν αυτό που περιγράφω πιο πριν με τον όρο επιστήμονας. Άλλωστε εδώ και δεκαετίες τα πανεπιστήμιά μας βγάζουν κατά βάση καριερίστες. Ωστόσο, και η όποια χαραμάδα διαφορετικότητας προς το γενικό χυλό θα κλείσει αν το σύχρονο παλάτι φάει το πανεπιστήμιο, αντί για το αντίστροφο.
Οι μνημονιακές κυβερνήσεις λοιπόν και δη τα πουλέν του κατεστημένου απολύτως φυσιολογικά από την πλευρά τους κάνουν ό,τι είναι δυνατό για να διαλύσουν το δημόσιο πανεπιστήμιο. Από την άλλη πώς απαντά τα τελευταία χρόνια το φοιτητικό κίνημα- προπτυχιακών και μεταπτυχιακών φοιτητών- και οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι; Δυστυχώς για την ελληνική κοινωνία λουφάζουν.
Τα πανεπιστήμια αυτά τα χρόνια της κρίσης και των μνημονίων είναι πιο ήσυχα από ποτέ. Κάποιοι το εμφανίζουν ως κατόρθωμα. Κι όμως για το λαό είναι το ακριβώς αντίθετο: το να γίνεται μάθημα στα πανεπιστήμια και να επικρατεί η συνήθης ησυχία, όσο η ελληνική κοινωνία λυώνει συνιστά προδοσία  του ιστορικού ρόλου του φοιτητικού κινήματος. Υποκρύπτει δε, μια χυδαία, προσωποκεντρική, μικροαστική και βαθιά ηττημένη νοοτροπία.
Βεβαίως τα γνωστά συγκροτήματα του τύπου, διά των παπαγάλων τους που εκτελούν τη διατεταγμένη υπηρεσία τους θα έφριτταν αν έβλεπαν οτιδήποτε διαφορετικό. Είπαμε: οι εξεγέρσεις είναι πολύ καλές μόνο ως μουσειακά, αφυδατωμένα, τετελεσμένα γεγονότα του παρελθόντος. Όχι ως ζώσα, σημερινή πραγματικότητα.
Φέτος όμως, βρισκόμαστε πια στον πέμπτο χρόνο μιας διαρκώς εντεινόμενης κρίσης σε πανευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο. Οι ψευδαισθήσεις περί τέλους της κρίσης, περί μονοδρόμου του ευρώ, περί λείανσης της στάσης των τροϊκανών απέναντι στην Ελλάδα αφού αποδειχτήκαμε “υπάκουοι” στις 17 Ιούνη καταρρίπτονται με πάταγο: το νέο πακέτο μέτρων δεν είναι απλά χειρότερο για το λαό από οποιοδήποτε προηγούμενο αλλά επιπρόσθετα θα συνοδεύεται από διαρκή, νέα μέτρα, κάθε φορά που- ως είναι βέβαιο- θα ανακύπτουν αστοχίες σε ένα εξ ορισμού αδύνατο να πετύχει σε ό,τι αφορά τους δημοσιονομικούς του στόχους, πρόγραμμα.
Αυτή η συνειδητοποίηση, λόγω και της αλλαγής της σύνθεσης της φοιτητικής κοινότητας δεν μπορεί παρά να περάσει στην ακαδημαϊκή κοινότητα, με ακόμα μεγαλύτερη ένταση. Οι νέοι φοιτητές έχουν ήδη βιώσει από τα “λυκειακά” τους χρόνια τη δραματική συρρίκνωση του οικογενειακού εισοδήματος και σε πολλές περιπτώσεις τη φτώχεια και την κοινωνική περιθωριοποίηση. Οι μεταπτυχιακοί και υποψήφιοι διδάκτορες το διπλό αδιέξοδο στην ακαδημαϊκή τους και στην επαγγελματική τους ζωή. Οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι, όσοι τουλάχιστον δεν έχουν διαλέξει το δρόμο της πλήρους ενσωμάτωσης στο κατεστημένο δεν μπορεί παρά να αντιλαμβάνονται- και- ως προσωπική ματαίωση τη διάλυση του δημοσίου πανεπιστημίου και την προσπάθεια υποβάθμισής του σε μεταλυκειακή εκπαιδευτική βαθμίδα.
Το πανεπιστήμιο βεβαίως δεν μπορεί να “φάει” από μόνο του το σύγχρονο, πολύ πιο σύνθετο και ισχυρό από το παλαιό, παλάτι. Δηλαδή το σύμπλεγμα εγχωρίου παρασιτισμού, ξένης πατρωνείας και συστημικού μπλοκ πολιτικών δυνάμεων.
Μια τέτοια ρήξη, με τον πυρήνα του κατεστημένου απαιτεί άλλου είδους οργάνωση και κινητοποίηση των παραγωγικών δυνάμεων, διεθνείς συμμαχίες και την πρόταξη ενός εναλλακτικού κοινωνικού και οικονομικού μοντέλου. Το φοιτητικό κίνημα όμως ή ακόμα καλύτερα ένα μέτωπο αγώνα συνολικά της πανεπιστημιακής κοινότητας μπορεί και πρέπει να συγκροτηθεί και να αποτελέσει τον καταλύτη εξελίξεων. Το εγερτήριο ευρύτερης λαϊκής αφύπνισης και οριστικής απονομιμοποίησης της ασκουμένης σήμερα πολιτικής, όπως και των φορέων της.
Ένα τέτοιο μέτωπο αγώνα θα αποτελέσει τον απρόβλεπτο προωθητικό παράγοντα ούτως ώστε το λαϊκό κίνημα να αποκτήσει άλλη δυναμική, τόσο στο κινηματικό επίπεδο, όσο και σε αυτό του εμπλουτισμού της επιχειρηματολογίας ενάντια στην προπαγάνδα του κατεστημένου. Είναι μείζονα η ευθύνη τόσο των ίδιων των παραγόντων της ακαδημαϊκής κοινότητας, όσο και των πολιτικών φορέων της αριστεράς.
Τα πανεπιστήμια πρέπει να ανοίξουν. Να ανοίξουν στην κοινωνία και στον ιστορικό τους ρόλο, που είναι τώρα, μέσα στην κρίση να τεθούν στην πρωτοπορία του λαϊκού κινήματος, αντί να μένουν κλειστά στον εαυτό τους και στα μαθήματά τους σα να μην τρέχει τίποτα. Το πανεπιστήμιο πρέπει για άλλη μια φορά να φάει το παλάτι. Ή έστω να κάνει το πρώτο κρίσιμο, μεγάλο βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση.
tvxs