Ο Τζόζεφ Μπάτιτζιτζ (Buttigieg) είναι γραμματέας της International Gramsci Society και μεταφραστής της αμερικανικής έκδοσης του έργου του Αντόνιο Γκράμσι «Τετράδια της φυλακής». Ο Μπάτιτζιτζ έδωσε τη συνέντευξη που ακολουθεί στη δημοσιογράφο της ιταλικής εφημερίδας «La Repubblica» Σιμονέτα Φιόρι.
- Καθηγητή Μπάτιτζιτζ, ο Γκράμσι έχει λησμονηθεί; Αν η πολτική του μορφή φαίνεται να έχει ανελέητα σβηστεί μαζί με την ιστορία του ιταλικού και του διεθνούς κομμουνισμού, δεν υπάρχει άραγε ένας διανοούμενος Γκράμσι, στον οποίο πρέπει να συνεχίζουμε να θέτουμε ερωτήματα; Η Ιταλία φαίνεται να διαψεύδει την προφητεία του Χομπσμπάουμ, ο οποίος πριν από μερικά χρόνια ανέφερε τον Γκράμσι ως τον μοναδικό μαρξιστή στοχαστή που επιβίωσε από τον εγκλεισμό στο ακαδημαϊκό γκέτο.
«Ο Γκράμσι είναι ένας ιταλός κλασικός που γενικά τον αγνοούν στην Ιταλία. Πρέπει να πούμε ότι για σαράντα χρόνια -από την πρώτη έκδοση των επιστολών του, το 1947, ώς το 1989- υπήρξε μια πολύ ζωντανή παρουσία στη δημόσια συζήτηση και στα ιταλικά πνευματικά ρεύματα. Θυμάμαι ότι ακόμα στη δεκαετία του ’80 αναρωτιόμασταν αν ο Γκράμσι θα γινόταν κλασικός. Γεγονός είναι ότι παντού θεωρείται κλασικός και συνεχίζουν να διαλέγονται μαζί του. Ενώ στην Ιταλία φαίνεται ότι μάλλον έχει τοποθετηθεί στο μουσείο των αρχαιοτήτων».
- Πού εμφανίζεται πιο ισχυρή η παρουσία του Γκράμσι στον κόσμο;
«Θα έλεγα στο πεδίο των πολιτισμικών σπουδών (Cultural studies), ενός ρεύματος σκέψης που εμπνεόταν αρχικά από τα γραπτά του Ρέιμοντ Ουίλιαμς και του Στιούαρτ Χολ και σήμερα έχει διαδοθεί σε όλο τον αγγλόφωνο κόσμο. Η κομβική έννοια είναι η γκραμσιανή έννοια της ηγεμονίας, της πολιτιστικής εξουσίας. Η συναίνεση που επιδιώκεται στο πεδίο της κουλτούρας. Στις αναλύσεις του για το σύγχρονο κράτος, ο Γκράμσι έδειχνε ότι η εξουσία των κυβερνώντων δεν βασιζόταν μόνο στην ικανότητα του κράτους να καλλιεργεί τη συναίνεση των κυβερνώμενων. Αυτή η συναίνεση δημιουργείται ακριβώς στο πεδίο της κουλτούρας. Επομένως, για να κατανοήσουμε ένα σύγχρονο κράτος δεν αρκεί να μελετήσουμε τα πολιτικά κόμματα και την οικονομική δομή, αλλά είναι αναγκαίο να αναλύσουμε εκείνο το σύνολο φαινομένων που ο Γκράμσι αποκαλούσε “η οργάνωση της κουλτούρας”: το σχολείο, τις εκκλησίες, τις εφημερίδες, τις περιοδικές επιθεωρήσεις, τον κινηματογράφο, το λαϊκό μυθιστόρημα κ.λπ.»
- Υπάρχει όμως και μια σχέση με τις subaltern studies, με τις μελέτες που αφιερώνονται στις υποτελείς κοινωνικές ομάδες, οι οποίες είναι ένα άλλο πεδίο της γκραμσιανής επιρροής;
«Αυτές γεννιούνται από έναν άλλο στοχασμό του Αντόνιο Γκράμσι, ο οποίος περιέχεται στο Τετράδιο 25: “Στο περιθώριο της ιστορίας. Ιστορία των υποτελών κοινωνικών ομάδων”. Οι πρώτες μελέτες θα εμφανιστούν στην Καλκούτα, στις αρχές της δεκαετίας του ’80, με πρωτοβουλία του Ranajit Guha. Στη δεκαετία του ’90, μια άλλη ομάδα μελετητών προεξέτεινε τον στοχασμό του Guha και άλλων ασιατών θεωρητικών στη Λατινική Αμερική. Το πεδίο έρευνας συνέχισε να διευρύνεται. Πολυάριθμα είναι τα δοκίμια που πραγματεύονται τις υποτελείς κοινωνικές ομάδες με την γκραμσιανή έννοια σε πολύ διαφορετικές περιοχές, από την Αφρική ώς την Κίνα, από την Ιρλανδία ώς την Παλαιστίνη. Πολύ συχνά οι θεωρίες για τις υποτελείς κοινωνικές ομάδες συνδέονται με τις μελέτες για την αποικιοκρατία και την μετα-αποικιοκρατία. Μεταξύ των σπουδαιότερων μελετητών που χρησιμοποίησαν γκραμσιανές έννοιες σε αυτό το πεδίο ήταν ο Παλαιστίνιος Εντουαρντ Σαΐντ».
- Και στο πεδίο των πολιτικών επιστημών ποια είναι η πιο συχνή αναφορά στον Γκράμσι;
«Ο Γκράμσι θεωρείται ως ένας από τους μεγαλύτερους θεωρητικούς της κοινωνίας πολιτών. Αυτός περισσότερο από άλλους στοχαστές μάς βοηθάει να κατανοήσουμε ότι δεν είναι ένα εντελώς ουδέτερο πεδίο, όπως υποστηρίζει αντίθετα ο κλασικός φιλελευθερισμός, ο οποίος αναπτύσσει τη θεωρία ενός καθαρού διαχωρισμού ανάμεσα στην κυβέρνηση και την κοινωνία πολιτών. Οι γκραμσιανές σημειώσεις για τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης και για τις διασυνδέσεις ανάμεσα σε κοινωνία πολιτών και σε πολιτική κοινωνία -που έχουν γραφτεί πριν από εβδομήντα πέντε χρόνια- ισχύουν ακόμα και σήμερα».
- Εντυπωσιάζει το ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες ο Γκράμσι είναι τόσο συχνά παρών στη δημόσια συζήτηση.
«Ναι, με μορφές που μερικές φορές είναι απειλητικές. Πρόσφατα το όνομά του ακούστηκε πάλι μαζί με εκείνο του Ούγκο Τσάβες, που είναι το νέο κόκκινο πανί της κυβέρνησης Τζορτζ Μπους. Για ορισμένους συντηρητικούς δημοσιολόγους, το γεγονός ότι ο ηγέτης της Βενεζουέλας αναφέρει στους λόγους του τον Γκράμσι είναι μια επιβεβαίωση της επικινδυνότητας του συγγραφέα των “Τετραδίων”. Το τι συνδέει τον Γκράμσι με τον Τσάβες είναι κάτι που πρέπει να ερευνηθεί, αλλά το κλίμα γύρω από τον ιταλό στοχαστή είναι εκείνο που επικαλέστηκε ο Μάικλ Νόβακ σε ένα περίφημο άρθρο του το 1989 με τίτλο: “Ο Γκράμσι έρχεται ή οι βαρβαρικές ορδές του Ξέρξη προ των πυλών”».
- Ο Γκράμσι ως το κόκκινο πανί;
«Περίπου. Είναι ενδιαφέρουσα η χρήση που του γίνεται στα πιο λαϊκά μέσα μαζικής ενημέρωσης. Ο πιο γνωστός συντηρητικός σχολιαστής στο ραδιόφωνο, ο Rush Limbang, έγραψε σε ένα από τα βιβλία του ότι ο Γκράμσι είναι “η τελευταία ελπίδα για όποιον μισεί την Αμερική”. Σύμφωνα με τον Πατ Μπουκάναν υποψήφιο στις προεδρικές εκλογές του 2000, η απειλή μιας γκραμσιανής επανάστασης είναι ένας υπαρκτός κίνδυνος. Μια απειλητική εικόνα του συγγραφέα των “Τετραδίων” εμφανίζεται και στα δοκίμια που παρήγαγε πρόσφατα το Heritage Foundation, ένα είδος think tank της δεξιάς. Μια διάχυτη “γκραμσοφοβία” που αποκαλύπτει την ιδεολογική σύγχυση της αμερικανικής δεξιάς (…)».
enet.gr
via ecoleft.wordpress.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου