Η βία αυτή συνοδεύεται με προσπάθειες απαγόρευσης της κριτικής. Μάλιστα, ορισμένοι υπουργοί έχουν φτάσει στο σημείο να χαρακτηρίζουν την κριτική προς την τρόικα και την απώλεια της κυριαρχίας ως επικίνδυνη.
Το χρέος με τον τρόπο που το χειρίζεται η κυβέρνηση δημιουργεί προβλήματα κυριαρχίας. Η κυριαρχία δεν είναι μόνο ένα ζήτημα ανεξαρτησίας ή εθνικό, αλλά είναι και ένα θέμα κυριαρχίας του λαού και της κοινωνίας και κατά προέκταση του κοινοβουλίου και της δημοκρατίας. Το ελληνικό κοινοβούλιο δεν είναι πια κυρίαρχο. Δεν αποφασίζει αυτό και πολύ λιγότερο «ο κυρίαρχος λαός».
Υπονομευτικά προς τη δημοκρατία δρα το γεγονός ότι όλο και περισσότερο οι ρυθμίσεις / απορυθμίσεις οργανώνονται σε υπερεθνικό επίπεδο. Σε αυτό η πολιτική υπολείπεται της οικονομίας και της τεχνολογίας και κατά προέκταση η δημοκρατία δεν είναι οργανωμένη στον χώρο παραγωγής δεσμευτικών αποφάσεων. Η δημοκρατία υπονομεύεται και από το γεγονός ότι όλο και περισσότερο ρόλο στην παραγωγή αποφάσεων παίζουν ανεξέλεγκτοι μηχανισμοί. Μηχανισμοί που δεν υπόκεινται σε έλεγχο και έναντι των οποίων η κοινωνία δεν διαθέτει αντίβαρα, όπως είναι η ισχύς των ΜΜΕ που σε μεγάλο βαθμό θέτουν την ατζέντα της πολιτικής, καθώς και των μεγάλων επιχειρήσεων / αγορών.
Θεμέλιο της δημοκρατίας, της γέννησής της στην Αθήνα, ήταν η παραδοχή ότι οι θεσμοί της κοινωνίας δημιουργούνται και αλλάζουν με την αυτοθέσμισή της. Δηλαδή, την υπέρβαση της μεταφυσικής ότι ο θεός και οι μονάρχες παράγουν τις αιώνιες θεσμικές κατασκευές. Ανάλογα και στην αρχαία Κίνα υπήρχε η επίγνωση ότι οι αυτοκρατορίες, που προέκυψαν όλες από αγροτικές επαναστάσεις, ήταν δημιούργημα πολιτών που με τη δράση τους επέβαλαν τις κάθε φορά σχέσεις «αρμονίας με τους ουρανούς». Όλες αυτές οι παραδόσεις, όπως και εκείνες του φιλελευθερισμού στην εποχή της πρωταρχικής συσσώρευσης του καπιταλισμού, αλλά και αργότερα του «υπαρκτού σοσιαλισμού» στηρίζονταν στη θέση ότι οι άνθρωποι διαμορφώνουν τους θεσμούς. Δικαιούνται να αντιστέκονται σε αυτούς και να τους αλλάζουν. Να συγκροτούν αυτοθεσμισμένες κοινωνίες, να αντιστέκονται και να μην υπακούουν στους παραβάτες.
Στην Ε.Ε., όλοι οι καινούργιοι μηχανισμοί που έχουν άμεση σχέση με την κρίση έχουν στηθεί εκτός θεσμικού συστήματος της ενοποίησης Ε.Ε. Κατασκευάστηκαν ως διακρατικοί, με παντελή απουσία του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου. Εμπεδομένο σε αυτούς είναι το διευθυντήριο, η άρνηση της δημοκρατίας, στο οποίο η ισχύς δεν βρίσκεται στην εκπροσώπηση των πολιτών, αλλά στην κατοχή οικονομικής -και μόνο- ισχύος, κύρια της Γερμανίας. Σε αυτό το πλαίσιο, προβάλλεται, και πάλι, η θέση ότι πρέπει να υπάρχουν περιοχές εκτός ελέγχου της κοινωνίας / πολιτών και δημοκρατίας. Περιοχές των ειδικών. Αυτές οι θεωρήσεις που ηττήθηκαν πριν 25 αιώνες εμφανίζονται εκ νέου προκειμένου να αιτιολογήσουν την προσπάθεια μεγάλες περιοχές πολιτικής να μην υπόκεινται της δημοκρατικής διαδικασίας. Πέραν των αγορών, το ΔΝΤ, η ΕΚΤ και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες, η εθνική στατιστική υπηρεσία και η διεύθυνση διαχείρισης του χρέους είναι από τους θεσμούς που δεν υπόκεινται του ελέγχου των δημοκρατικών διαδικασιών.
Στη σημερινή εποχή υπάρχουν και σειρά άλλων τάσεων, οι οποίες επιταχύνονται μέσα στην κρίση. Η πρώτη είναι η τάση προεδροποίησης ακόμα και ενός πρωθυπουργικού - κεντρικού πολιτικού συστήματος όπως το δικό μας. Πρόκειται για ένα σύστημα στο οποίο ο πρωθυπουργός παρακάμπτει το κόμμα και τις κομματικές δεσμεύσεις, την κοινοβουλευτική ομάδα και τη βούλησή της, ως να ήταν πρόεδρος. Το ίδιο συμβαίνει με τον υπουργό Οικονομικών, που λειτουργεί ως καγκελάριος βρετανικού κάμπινετ. Η δεύτερη τάση, που είναι σοβαρότερη και πλέον ανησυχητική, είναι αυτή που ονομάζω ως εσωτερίκευσης. Σε αυτή την περίπτωση, οι αποφάσεις λαμβάνονται στα ενδότερα της κυβέρνησης, μακριά από τη δημοσιότητα και με την ταυτόχρονη ανατροπή των νόμιμων και συνταγματικά προβλεπομένων λειτουργιών των θεσμών.
Το κοινοβούλιο από νομοθετικό όργανο, έχει μετατραπεί σε απλό επικυρωτικό θεσμό των αποφάσεων της κυβέρνησης. Το υπουργικό συμβούλιο παρέδωσε τις ουσιαστικότερες αρμοδιότητές του σε μικρούς κύκλους εντός της κυβέρνησης και στην Κυβερνητική Επιτροπή. Αλλά και αυτοί οι θεσμοί δεν εργάζονται συστηματικά. Όλο και περισσότερο τα προβλήματα λύνονται μακριά τους σε αυτό που ονομάζω ως «δυαδικό». Οι αποφάσεις λαμβάνονται ανάμεσα στον πρωθυπουργό / πρωθυπουργικό γραφείο και έναν υπουργό. Με αυτό τον τρόπο ο πρωθυπουργός επιβεβαιώνει την τάση προεδροποίησής του και ο υπουργός την τάση φεουδαρχοποίησης του υπουργείου. Κανείς «τρίτος» δεν ανακατεύεται στο φέουδό του.
Σήμερα συναντάμε στην εσωτερίκευση και μια δεύτερη μορφοποίηση. Είναι η συνεργασία ανάμεσα σε έναν υπουργό και στην τρόικα. Αυτή εξελίσσεται ανάμεσα στους δυο τους και δεσμεύει όλο το πολιτικό σύστημα. Ουσιαστικά η κυριαρχία της χώρας καταργείται από τη νέα δυαδική σχέση. Οι ξένοι καθορίζουν εκτός δημοκρατίας, δήθεν ως ειδικοί, και σε συνεννόηση με υπουργούς τις αποφάσεις.
Η δυαδική αυτή εξουσία έχει αποκτήσει και μια τρίτη συνισταμένη. Είναι τα δικηγορικά γραφεία και οι «ειδικών αποστολών» εκπρόσωποι της τρόικας, όπως ο Μάνος, τα στελέχη του ΙΟΒΕ, οι εμπειρογνώμονες του υπουργείου Οικονομικών, που μεταφέρουν πληροφορίες, αναλύουν προβλήματα και εισηγούνται ειδικά μέτρα. Πρόκειται για μια τριαδική σχέση στην οποία η τρόικα έχει τον πρώτο λόγο, οι υπουργοί και οι συνεργάτες τους δίνουν τα απαραίτητα άλλοθι και οι τρίτοι, χωρίς καμία νομιμοποίηση, κατασκευάζουν νόμους και διατάξεις.
Ο ευνουχισμός της κυριαρχίας και ο περιορισμός της δημοκρατίας συνοδεύονται με αυξανόμενη κρατική βία. Βία άλλοτε ωμή και άμεση και άλλοτε συγκεκαλυμμένη, πάνω στη ζωή και στις συνθήκες εργασίας / ανεργίας, πληρωμής και περίθαλψης, μικρής ιδιοκτησίας των εργαζομένων. Πρόκειται για βίαιη καταστολή των δικαιωμάτων, πολιτικών, δημοκρατικών και κοινωνικών των εργαζομένων. Η βία αυτή συνοδεύεται με προσπάθειες απαγόρευσης της κριτικής. Μάλιστα ορισμένοι υπουργοί έχουν φτάσει στο σημείο να χαρακτηρίζουν την κριτική προς την τρόικα και την απώλεια της κυριαρχίας ως επικίνδυνη.
Αυτές οι τάσεις αποσπούν την πολιτική από τη βάση νομιμότητας και νομιμοποίησης και αποδομούν τη συμμετοχή του πολίτη. Η πολιτική οδηγείται σε βαθύτατη κρίση. Αυτό σημαίνει ότι ο μηχανισμός υπέρβασης της κρίσης στην οικονομία, που είναι η πολιτική, έχει μπλοκαριστεί. Ποια είναι η λύση; Απαιτείται να ξεμπλοκαριστεί με όλα τα δυνατά εργαλεία: αλλαγή του εκλογικού νόμου σε απλή αναλογική. Διασφάλιση εσωκομματικής δημοκρατίας στα κόμματα. Λειτουργία της Βουλής και πάλι ως το κέντρο παραγωγής πολιτικής / δεσμευτικών αποφάσεων. Αποκατάστασης δηλαδή, της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Η τελευταία, όμως, έχει αναχθεί σε διαδικασία επιλογής προσώπων στα οποία ανατίθεται η υλοποίηση πολιτικών. Γι' αυτό χρειάζεται το πάντρεμα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας με την άμεση δημοκρατία. Η τελευταία αφορά κύρια πολιτικές θεματικές και δέσμευση σε αυτές. Οι μορφές και τα εργαλεία της είναι απαραίτητα, όπως είναι η λογοδοσία, η ανάκληση, η λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία.
Η άλλη πρόταση που προβάλλεται, για πρόεδρο εκλεγμένο απευθείας από το εκλογικό σώμα, ουσιαστικά προσθέτει ακόμα ένα πρόσωπο στη «δεσμευτική νομιμοποίηση», αλλά δεν εγγυάται δεσμεύσεις επί των πολιτικών και του περιεχομένου τους.
Η δημοκρατία είναι μια διαδικασία νομιμοποίησης πολιτικής και προσώπων. Είναι φανερό ότι η πολιτική αυτής της κυβέρνησης δεν έχει καμία νομιμοποίηση. Γι' αυτό η χώρα πρέπει να πάει άμεσα σε εκλογές.
Του Νίκου Κοτζιά*
Υπάρχουν ορισμένοι που προβάλλουν ως λύση μια άλλη κυβέρνηση, «εθνικής σωτηρίας», χωρίς να μας λένε ποιος θα τη «θεσπίσει» και ποιος θα επιλέξει τα πρόσωπα. Πώς θα εξασφαλίσει τη δεδηλωμένη στη Βουλή και πώς θα τολμήσει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας να της αναθέσει τη διακυβέρνηση της χώρας. Εδώ υπάρχει, λοιπόν, ένα πολύ πιο σημαντικό ζήτημα. Ο λαός θα έχει ψηφίσει κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ και το πρόγραμμα που εκείνο πρότεινε προεκλογικά. Στην πράξη, όμως, τρώει στο κεφάλι μη νομιμοποιημένη νεοφιλελεύθερη πολιτική, συμπληρωμένη, τώρα, με μια μη νομιμοποιημένη κυβέρνηση. Γι' αυτό η ενίσχυση και διεύρυνση της δημοκρατίας, ο έλεγχος των ανεξέλεγκτων θεσμών και προσώπων, η υποταγή των ειδικών στις απαιτήσεις και διαδικασίες της δημοκρατίας, η αλλαγή συσχετισμών ισχύος στο πολιτικό σύστημα διά μέσου εκλογών είναι η μόνη λύση και τρόπος να ξεμπλοκάρει η πολιτική ως μοχλός υπέρβασης της οικονομικής κρίσης. Μια προοδευτική πολιτική.
* Καθηγητής Πολιτικών Θεωριών και Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Πειραιά
avgi
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου