Σε όποιον του έθετε το πρόβλημα των σχέσεων ηθικής και οικονομίας, ο βρετανός πρωθυπουργός -στη δεκαετία του 1950- Χάρολντ Μακμίλαν απαντούσε ξερά: Αυτά τα προβλήματα πρέπει να τα θέτετε στον αρχιεπίσκοπο.
Μιαν ανάλογη άποψη εξέφρασε και ο γκουρού των φορολογικών παραδείσων Ανταμ Στάρτσιλντ σχετικά με το πατριωτικό συμφέρον στις επιχειρηματικές δραστηριότητες. Είπε χαρακτηριστικά: «Home is where money is» («Η πατρίδα βρίσκεται εκεί όπου βρίσκεται το χρήμα»). Δεν ήταν, άλλωστε, ο μεγάλος Κικέρων αυτός που είχε δηλώσει «Ubi bene ibi patria»; Μόνο που για τον Κικέρωνα το αγαθό δεν ταυτιζόταν με το χρήμα. Για τον Σκάρτσιλντ, όμως, ταυτίζεται.
*Το τελευταίο διάστημα αυτή η «κυνική» στάση ηθικής ουδετερότητας αμφισβητήθηκε από βιβλία και άρθρα, που θέλουν να συμφιλιώσουν το χρήμα με την ηθική με σκοπό μιαν αυθεντική ευτυχία.
Είναι τυχαίο που αυτή η τάση εκδηλώθηκε σε μια φάση έκρηξης της οικονομικής εγκληματικότητας; Κατά τη γνώμη μου δεν είναι τυχαίο. Η γλώσσα πηγαίνει εκεί όπου πονάει το δόντι. Και η καπιταλιστική οικονομία υποφέρει από έναν εντεινόμενο πονόδοντο.
*Η παρέλαση αμερικανών τραπεζιτών δεμένων με χειροπέδες δύσκολα μπορεί να παρουσιαστεί σαν ένα εξαιρετικό επεισόδιο, μετά τον κυκλώνα που προκάλεσαν πριν από οκτώ χρόνια τα θορυβώδη σκάνδαλα Enron - Worldcom.
*Κάθε φορά το χρονικό των εγκλημάτων συνοδεύεται από την ικανοποίηση ότι αποκαλύφθηκαν και τιμωρήθηκαν και από τη διαβεβαίωση ότι δεν θα επαναληφθούν και προφανώς από την ιδέα ότι μπορεί να συμφιλιωθούν η ηθική και η επιχειρηματική δραστηριότητα με κατάλληλα μαθήματα και λίγη αγαθοεργία.
*Στην πραγματικότητα, σε όλο τον κόσμο η οικονομική εγκληματικότητα έχει πάρει εντυπωσιακές διαστάσεις. Με την παγκοσμιοποίηση ο οικονομικός χώρος που κατέχεται από τις εγκληματικές δραστηριότητες έχει επεκταθεί εξαιρετικά.
Πλάι στους τομείς της παραδοσιακής εγκληματικότητας (ναρκωτικά, όπλα, απάτες, τυχερά παιχνίδια, εκμετάλλευση της πορνείας, λαθρεμπόριο ποτών, τσιγάρων και φαρμάκων) ευημερούν οι αγορές της νέας σκλαβιάς, της πληροφορικής πειρατείας, του παράνομου εμπορίου αρχαιοτήτων, προστατευόμενων ειδών, ανθρώπινων οργάνων, τοξικών αποβλήτων, πυρηνικών προϊόντων. Οι εκτιμήσεις κινούνται γύρω στο ένα με ενάμισι τρισεκατομμύριο δολάρια, που ισοδυναμούν με το 2-3% της παγκόσμιας ετήσιας παραγωγής.
*Οποιος έχει διαβάσει το βιβλίο του Ρομπέρτο Σαβιάνο «Γκόμορα» έχει αντιληφθεί την πολυπλοκότητα που έχουν προσλάβει οι εγκληματικές οργανώσεις. Η «ηρωική» φάση της παρανομίας έχει από καιρό αντικατασταθεί από τη «μεγάλη επιχειρηματική οργάνωση». Ποιες είναι όμως οι αιτίες αυτής της μεταβολής; Είναι βασικά δύο. Και σχετίζονται όχι με την κακή βούληση, αλλά με την ίδια τη δομή του σημερινού καπιταλισμού. Η πρώτη είναι η εξαιρετική συγκέντρωση του πλούτου, που συντελέστηκε στις χώρες του αναπτυγμένου καπιταλισμού, και ιδιαίτερα στις Ηνωμένες Πολιτείες, τα τελευταία 30-40 χρόνια. Η δεύτερη είναι η φιλελευθεροποίηση της κίνησης των κεφαλαίων.
*Και εδώ επανερχόμαστε στο ζήτημα της ηθικής. «Βρισκόμαστε όλοι στην ίδια βάρκα», ήταν η θεμελιώδης ηθική νομιμοποίηση του καπιταλισμού. Η ανάπτυξη, όπως και αν αναδιανέμονταν τα οφέλη της, υποτίθεται ότι θα ευνοούσε όλους. Εδώ και δεκαετίες αυτό δεν είναι πλέον αληθινό.
Αυτό που έχει στο μεταξύ συμβεί είναι η γέννηση μιας νέας πλουτοκρατίας, η οποία είναι σε θέση να υπαγορεύει τους όρους της στην αγορά. Οποιος διαθέτει εξουσία στην αγορά το πιθανότερο είναι ότι θα την καταχραστεί (διαβάστε τον Ανταμ Σμιθ).
*Αυτή είναι η ιδεώδης προϋπόθεση για την ανάπτυξη μιας αγοραίας εγκληματικότητας. Η μοιραία απόφαση που πάρθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1980 να απελευθερωθούν οι διεθνείς κινήσεις των κεφαλαίων έφερε όλα τα υπόλοιπα.
*Ενα μέρος αυτής της ροής κεφαλαίων περνάει μέσα από τους φορολογικούς παραδείσους. Ο ΟΟΣΑ συνέταξε το 2000 μια μαύρη λίστα των 35 φορολογικών παραδείσων που είναι διασκορπισμένοι στον κόσμο και όρισε με ακρίβεια τις προϋποθέσεις της «εξόδου» από τη λίστα.
Δύο χρόνια μετά, το 2002, πολλοί από τους λεγόμενους παραδείσους φαινομενικά βγήκαν από την κόλαση. Από 35 μειώθηκαν σε 7. Αλλά, όπως έχει παρατηρηθεί, δεν έχουν μέχρι τώρα καταγραφεί ενδείξεις ουσιαστικής μεταβολής.
*Μια σύντομη επίσκεψη στις ιστοσελίδες του Διαδικτύου, που διαφημίζουν τις πράξεις οι οποίες μπορούν να γίνουν στους παραδείσους, δείχνει ότι επιμένουν στα πλεονεκτήματα της απόλυτης μυστικότητας που προσφέρουν, χωρίς να κάνουν καμία αναφορά στη λίστα του ΟΟΣΑ και στις δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί.
enet
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου