Παρά τις άκρως επώδυνες μνημονιακές παρεμβάσεις και περικοπές, η «βόμβα» του Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης παραμένει ενεργή. Εάν, μάλιστα, δεν αλλάξει άμεσα η ασκούμενη πολιτική, θα σκάσει «κουρεύοντας» ακόμη περισσότερο τις συντάξεις και τις παροχές τόσο των υφιστάμενων όσο και των μελλοντικών συνταξιούχων, συμπαρασύροντας στον “Καιάδα” την ελληνική οικονομία και κοινωνία. Όπως τονίζει στην “Εποχή” ο μέχρι πρότινος επιστημονικός επικεφαλής -και επί μια εικοσαετία το “μυαλό” και η “καρδιά”- του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ (ΙΝΕ), ο ομότιμος καθηγητής του Παντείου, Σάββας Ρομπόλης, το Ασφαλιστικό σε συνδυασμό με την ανεργία και την επέλαση των ελαστικών μορφών απασχόλησης έχει μετατρέψει το κράτος πρόνοιας σε “κράτος φιλανθρωπίας”.
Tη συνέντευξη πήρε ο Νάσος Χατζητσάκος
Ποια εικόνα παρουσίαζε το ασφαλιστικό όταν ξεκινούσε η πορεία σας στο ΙΝΕ και σε ποια κατάσταση βρίσκεται σήμερα;
Το 1990, όταν μπήκαμε στη διαδικασία συγκρότησης του Ινστιτούτου, το ασφαλιστικό ήταν ένα κατακερματισμένο σύστημα. Το μοντέλο που υπήρχε δεν μπορούσε να ικανοποιεί τους στόχους του. Έπρεπε να πούμε «είμαστε εδώ και θέλουμε να πάμε εκεί». Μέσα από διαδικασίες ελεγχόμενες, με μελέτες, και όχι με αυτό που έγινε μετέπειτα, με συγχωνεύσεις από τις οποίες κανείς δεν ξέρει τι έχει συμβεί και «τι μέλλει γενέσθαι».
Σήμερα, η κατάσταση έχει φτάσει ξανά σε οριακό σημείο. Κάναμε την πρόσφατη μελέτη για την περίοδο 2013 – 2050 από την οποία προκύπτει ότι το αποθεματικό κεφάλαιο, μετά και από το PSI, είναι μόνο 4,5 δισ. ευρώ, δηλαδή μπορεί να καλύψει μόλις 2 μηνών συντάξεις, κύριες και επικουρικές, επομένως το κύριο πρόβλημα είναι η ανασύσταση του αποθεματικού κεφαλαίου.
Φυσικά, όλα τα δεδομένα τέθηκαν. Η απάντησή τους είναι ότι «δίνετε πολλά λεφτά». Ότι η συνταξιοδοτική δαπάνη εμφανίζεται το 2050 στο 25% του ΑΕΠ (εμείς έχουμε επιφύλαξη επειδή οι μελέτες μας τη δείχνουν στο 17,5%) και, επομένως, δεν μπορεί μια χώρα να παράγει 100 ευρώ ΑΕΠ και τα 25 από αυτά να δίνεται για συντάξεις. Αυτό είναι σωστό. Όμως, για να μην συμβεί αυτό, εκτός από το να μειώνεις το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων, υπάρχουν και άλλοι τρόποι εξορθολογισμού. Όχι αυτό που γίνεται τώρα. Κεντρικός στόχος από το 1990 και μετά, ήταν η σταδιακή απόσυρση του κράτους από τη χρηματοδότηση του Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης. Από την 1η Ιανουαρίου του 2015 το κράτος θα χρηματοδοτεί τα 360 ευρώ και μετά θα λέει «τελειώσαμε, κάντε ό,τι θέλετε».
Καθιερώνονται οι χαμηλές συντάξεις
Την περασμένη δεκαετία, στο ΙΚΑ για παράδειγμα, κατά μέσο όρο συνταξιοδοτούνταν με 26,5 χρόνια ασφάλισης, Σήμερα, με τις ελαστικές μορφές απασχόλησης να κυριαρχούν, μετά από πόσα χρόνια εργασίας υπολογίζετε ότι θα βγαίνουν στη σύνταξη;
Αυτό το σύστημα που θα καθιερωθεί από την 1η Ιανουαρίου 2015, στην ουσία μονιμοποιεί και νομιμοποιεί τις μειώσεις που έχουν γίνει στις συντάξεις από το 2010 και μετά. Πριν το 2009, ένας συνταξιούχος του ΙΚΑ με 35 έτη ασφάλισης, και σε μια κλάση με περίπου 1.700 – 2.000 ευρώ εισόδημα, έπαιρνε κύρια σύνταξη 1.400 - 1.450 ευρώ. Μετά τις αλλαγές που καθιερώνονται από το 2015 θα πάρει 1.065 ευρώ!
Υπάρχει, όμως, και ένα δεύτερο πρόβλημα. Θα έχουμε από τη μια τη βασική σύνταξη των 360 ευρώ, που θα μπορεί να αυξομειώνεται ανάλογα με τις οικονομικές συνθήκες, τον Δείκτη Τιμών Καταναλωτή και την εξέλιξη του ΑΕΠ. Δίπλα θα έχουμε και την αναλογική σύνταξη. Όταν τα προηγούμενα χρόνια έβαζε ο έλληνας νομοθέτης ότι θα υπολογίζεις για τη σύνταξη τα τελευταία δύο χρόνια, όπως γινόταν και σε άλλες χώρες, (μετά το έκαναν τα τελευταία 5 έτη, μετά τα καλύτερα 10, κ.λπ.) αυτό γινόταν ούτως ώστε η μείωση εισοδήματος σε περίοδο ανεργίας, ιδιαίτερα για τον ιδιωτικό τομέα, να μην μεταφέρεται και να μην επηρεάζει αρνητικά το επίπεδο της σύνταξης.
Σωστά. Αυτό είναι ένα δεύτερο μεγάλο διαρθρωτικό πρόβλημα. Παράλληλα, με το πρόβλημα του ασφαλιστικού, υπάρχει και ένα ακόμη θέμα που έχει ασχοληθεί η έκθεση του ΙΝΕ: με την ανεργία όσων είναι από 40 έως και 64 ετών. Θέλαμε να αναδείξουμε ότι υπάρχει ανεργία των νέων (60% με 62%) αλλά πρέπει να δούμε και την κατηγορία των πιο μεγάλων ηλικιακά. Και αυτή η κατηγορία είναι το 20,3% του εργατικού δυναμικού της χώρας. Εκτιμώ ότι ένα μεγάλο μέρος της φτωχοποίησης 3,5 εκατ. Ελλήνων βάσει της ΕΛΣΤΑΤ, πρέπει να εμπεριέχει μεγάλο αριθμό πολιτών από αυτές τις ηλικιακές ομάδες.
Απαιτείται ένα σύστημα παραγωγικής ανασυγκρότησης
Ο Α. Τσίπρας δεσμεύτηκε ότι την επομένη των εκλογών, με μια κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, ο κατώτατος μισθός θα επανέλθει στα 751 ευρώ. Είναι ένα δίκαιο αίτημα με το οποίο συμφωνούν τόσο οι εργαζόμενοι όσο και οι εργοδοτικοί φορείς. Είναι, όμως, δυνατή μια άμεση επαναφορά σε αυτό το επίπεδο εάν δεν υπάρξει αναθέρμανση της οικονομίας; Μπορεί να έχει επιπτώσεις στους μικρομεσαίους;
Σε μια πρώτη φάση, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις θα χρησιμοποιούν το αργούν παραγωγικό τους δυναμικό. Εμείς έχουμε υπολογίσει ότι αυτή τη στιγμή, η ελληνική οικονομία χάνει 10% του ΑΕΠ από το αργούν παραγωγικό δυναμικό. Η Τράπεζα της Ελλάδος το υπολογίζει στο 8%, άρα είμαστε κοντά. Επομένως, οι επιχειρήσεις νομίζω ότι, σταδιακά, μπορούν να ανταποκριθούν στο αίτημα της επαναφοράς στα 751 ευρώ. Και οπωσδήποτε για να επανακινηθεί η παραγωγική τους δραστηριότητα θα πρέπει να συνοδευτεί και από ένα πλαίσιο υποστήριξης, όπως π.χ. οι φορολογικές ελαφρύνσεις και, φυσικά, ένα πολύ βασικό ζήτημα, το κόστος ενέργειας.
Μετά από ένα ενδεχόμενο κατάργησης των μνημονίων, πώς θα πρέπει να ανασυσταθεί η ελληνική αγορά εργασίας;
Απαιτείται ένα σύστημα παραγωγικής ανασυγκρότησης. Η αντιμετώπιση του χρέους, εκτός από τη διαγραφή και χρονική μετατόπιση της πληρωμής του, θα πρέπει οπωσδήποτε να συνδυαστεί με ανάπτυξη και αύξηση του ΑΕΠ. Θα πρέπει, στο ίδιο πλαίσιο, να σχεδιαστεί η ανασύσταση του κοινωνικού κράτους το οποίο έχει μετατραπεί από «κράτος πρόνοιας» σε «κράτος φιλανθρωπίας». Αυτή η στρατηγική πορεία σημαίνει τη μεταπήδηση από το φορντικό στο νεοφιλελεύθερο μοντέλο παραγωγής. Θα πρέπει να πάμε σε ένα «μετά – νέο φιλελεύθερο» μοντέλο παραγωγής το οποίο θα ικανοποιεί τις παραγωγικές και κοινωνικές ανάγκες. Η εγκαθίδρυση και η ωρίμανση αυτού του νέου μοντέλου παραγωγής και κοινωνικής οργάνωσης μπορεί να μας οδηγήσει σε ένα άλλο επίπεδο οικονομίας της ανάπτυξης, χωρίς κατ΄ ανάγκην να είναι οικονομία της αγοράς. Αλλά χρειάζεται ένα μεταβατικό στάδιο.
Ποια εικόνα παρουσίαζε το ασφαλιστικό όταν ξεκινούσε η πορεία σας στο ΙΝΕ και σε ποια κατάσταση βρίσκεται σήμερα;
Το 1990, όταν μπήκαμε στη διαδικασία συγκρότησης του Ινστιτούτου, το ασφαλιστικό ήταν ένα κατακερματισμένο σύστημα. Το μοντέλο που υπήρχε δεν μπορούσε να ικανοποιεί τους στόχους του. Έπρεπε να πούμε «είμαστε εδώ και θέλουμε να πάμε εκεί». Μέσα από διαδικασίες ελεγχόμενες, με μελέτες, και όχι με αυτό που έγινε μετέπειτα, με συγχωνεύσεις από τις οποίες κανείς δεν ξέρει τι έχει συμβεί και «τι μέλλει γενέσθαι».
Σήμερα, η κατάσταση έχει φτάσει ξανά σε οριακό σημείο. Κάναμε την πρόσφατη μελέτη για την περίοδο 2013 – 2050 από την οποία προκύπτει ότι το αποθεματικό κεφάλαιο, μετά και από το PSI, είναι μόνο 4,5 δισ. ευρώ, δηλαδή μπορεί να καλύψει μόλις 2 μηνών συντάξεις, κύριες και επικουρικές, επομένως το κύριο πρόβλημα είναι η ανασύσταση του αποθεματικού κεφαλαίου.
Το έτος κρίσης είναι το 2016 κατά το οποίο το Σύστημα θα πρέπει να πάρει επιπλέον από τις εισφορές και την κρατική επιχορήγηση 950 εκατ. ευρώ. Το 2017 θα χρειάζεται 1,8 δισ. ευρώ, το 2019 επιπλέον 2,4 δισ. ευρώ και φτάνει το 2023 στα 3,8 δισ. ευρώ, όπου τότε αρχίζει το φαινόμενο του «babe boom». Από το 2023 μέχρι το 2028 θα αρχίσουν να παίρνουν σύνταξη αυτοί που γεννήθηκαν την πενταετία 1960 – 1965. Και στην Ελλάδα εκείνη την περίοδο γεννήθηκαν 770.000 άτομα. Εκτιμούμε ότι από αυτούς οι μισοί θα μπορούν να πάρουν σύνταξη. Επομένως, το 2023, το ΣΚΑ θα έχει επιπλέον ανάγκη 3,8 δισ. ευρώ και το 2028 θα χρειάζεται 6,5 δισ. περισσότερα. Αν δούμε ταυτόχρονα και τις αποπληρωμές των δανείων που έχουμε μέσα στα υπό εξέταση έτη, διαμορφώνονται ανάγκες για την ελληνική οικονομία είτε προς τους δανειστές, είτε προς τους συνταξιούχους, αρκετών δισ. ευρώ.
Στις συζητήσεις που είχατε με την τρόικα, αυτά τα δεδομένα εκτιμώ ότι τέθηκαν επί τάπητος. Ποια ήταν η αντίδραση τους;
Στις συζητήσεις που είχατε με την τρόικα, αυτά τα δεδομένα εκτιμώ ότι τέθηκαν επί τάπητος. Ποια ήταν η αντίδραση τους;
Φυσικά, όλα τα δεδομένα τέθηκαν. Η απάντησή τους είναι ότι «δίνετε πολλά λεφτά». Ότι η συνταξιοδοτική δαπάνη εμφανίζεται το 2050 στο 25% του ΑΕΠ (εμείς έχουμε επιφύλαξη επειδή οι μελέτες μας τη δείχνουν στο 17,5%) και, επομένως, δεν μπορεί μια χώρα να παράγει 100 ευρώ ΑΕΠ και τα 25 από αυτά να δίνεται για συντάξεις. Αυτό είναι σωστό. Όμως, για να μην συμβεί αυτό, εκτός από το να μειώνεις το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων, υπάρχουν και άλλοι τρόποι εξορθολογισμού. Όχι αυτό που γίνεται τώρα. Κεντρικός στόχος από το 1990 και μετά, ήταν η σταδιακή απόσυρση του κράτους από τη χρηματοδότηση του Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης. Από την 1η Ιανουαρίου του 2015 το κράτος θα χρηματοδοτεί τα 360 ευρώ και μετά θα λέει «τελειώσαμε, κάντε ό,τι θέλετε».
Καθιερώνονται οι χαμηλές συντάξεις
Την περασμένη δεκαετία, στο ΙΚΑ για παράδειγμα, κατά μέσο όρο συνταξιοδοτούνταν με 26,5 χρόνια ασφάλισης, Σήμερα, με τις ελαστικές μορφές απασχόλησης να κυριαρχούν, μετά από πόσα χρόνια εργασίας υπολογίζετε ότι θα βγαίνουν στη σύνταξη;
Αυτό το σύστημα που θα καθιερωθεί από την 1η Ιανουαρίου 2015, στην ουσία μονιμοποιεί και νομιμοποιεί τις μειώσεις που έχουν γίνει στις συντάξεις από το 2010 και μετά. Πριν το 2009, ένας συνταξιούχος του ΙΚΑ με 35 έτη ασφάλισης, και σε μια κλάση με περίπου 1.700 – 2.000 ευρώ εισόδημα, έπαιρνε κύρια σύνταξη 1.400 - 1.450 ευρώ. Μετά τις αλλαγές που καθιερώνονται από το 2015 θα πάρει 1.065 ευρώ!
Υπάρχει, όμως, και ένα δεύτερο πρόβλημα. Θα έχουμε από τη μια τη βασική σύνταξη των 360 ευρώ, που θα μπορεί να αυξομειώνεται ανάλογα με τις οικονομικές συνθήκες, τον Δείκτη Τιμών Καταναλωτή και την εξέλιξη του ΑΕΠ. Δίπλα θα έχουμε και την αναλογική σύνταξη. Όταν τα προηγούμενα χρόνια έβαζε ο έλληνας νομοθέτης ότι θα υπολογίζεις για τη σύνταξη τα τελευταία δύο χρόνια, όπως γινόταν και σε άλλες χώρες, (μετά το έκαναν τα τελευταία 5 έτη, μετά τα καλύτερα 10, κ.λπ.) αυτό γινόταν ούτως ώστε η μείωση εισοδήματος σε περίοδο ανεργίας, ιδιαίτερα για τον ιδιωτικό τομέα, να μην μεταφέρεται και να μην επηρεάζει αρνητικά το επίπεδο της σύνταξης.
Τώρα, που η αναλογική σύνταξη θα διαμορφώνεται με βάση τα χρόνια ασφάλισης που θα έχει συγκεντρώσει ο καθένας, με δεδομένη την ευελιξία στην απασχόληση και, φυσικά, την αυξημένη σε πρωτόγνωρα επίπεδα ανεργία, αντιλαμβάνεται κανείς πόσο θα είναι μειωμένες οι συντάξεις. Υπολογίστε ότι για να επανέλθει στα επίπεδα του 2008 η ελληνική οικονομία χρειάζονται ακόμη 12 – 13 χρόνια. Οι γενιές που θα πάρουν σύνταξη μετά από 25 ή 30 χρόνια, οι σημερινές 20ρηδες και 30αρηδες, θα παίρνουν 460 ή 470 ευρώ κύρια, αν έχει αυξηθεί το ΑΕΠ και άλλα 500 ευρώ, δηλαδή γύρω στα 850 ευρώ.
Τόσο στην Ελλάδα όσο και στις Βρυξέλλες, οι αναφορές αφορούν στην ανεργία των νέων. Στην περίπτωση μας, όμως, ο ένας στους δύο ανέργους, στην Ελλάδα, είναι ηλικίας από 30 έως 55 ετών.
Τόσο στην Ελλάδα όσο και στις Βρυξέλλες, οι αναφορές αφορούν στην ανεργία των νέων. Στην περίπτωση μας, όμως, ο ένας στους δύο ανέργους, στην Ελλάδα, είναι ηλικίας από 30 έως 55 ετών.
Σωστά. Αυτό είναι ένα δεύτερο μεγάλο διαρθρωτικό πρόβλημα. Παράλληλα, με το πρόβλημα του ασφαλιστικού, υπάρχει και ένα ακόμη θέμα που έχει ασχοληθεί η έκθεση του ΙΝΕ: με την ανεργία όσων είναι από 40 έως και 64 ετών. Θέλαμε να αναδείξουμε ότι υπάρχει ανεργία των νέων (60% με 62%) αλλά πρέπει να δούμε και την κατηγορία των πιο μεγάλων ηλικιακά. Και αυτή η κατηγορία είναι το 20,3% του εργατικού δυναμικού της χώρας. Εκτιμώ ότι ένα μεγάλο μέρος της φτωχοποίησης 3,5 εκατ. Ελλήνων βάσει της ΕΛΣΤΑΤ, πρέπει να εμπεριέχει μεγάλο αριθμό πολιτών από αυτές τις ηλικιακές ομάδες.
Απαιτείται ένα σύστημα παραγωγικής ανασυγκρότησης
Ο Α. Τσίπρας δεσμεύτηκε ότι την επομένη των εκλογών, με μια κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, ο κατώτατος μισθός θα επανέλθει στα 751 ευρώ. Είναι ένα δίκαιο αίτημα με το οποίο συμφωνούν τόσο οι εργαζόμενοι όσο και οι εργοδοτικοί φορείς. Είναι, όμως, δυνατή μια άμεση επαναφορά σε αυτό το επίπεδο εάν δεν υπάρξει αναθέρμανση της οικονομίας; Μπορεί να έχει επιπτώσεις στους μικρομεσαίους;
Σε μια πρώτη φάση, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις θα χρησιμοποιούν το αργούν παραγωγικό τους δυναμικό. Εμείς έχουμε υπολογίσει ότι αυτή τη στιγμή, η ελληνική οικονομία χάνει 10% του ΑΕΠ από το αργούν παραγωγικό δυναμικό. Η Τράπεζα της Ελλάδος το υπολογίζει στο 8%, άρα είμαστε κοντά. Επομένως, οι επιχειρήσεις νομίζω ότι, σταδιακά, μπορούν να ανταποκριθούν στο αίτημα της επαναφοράς στα 751 ευρώ. Και οπωσδήποτε για να επανακινηθεί η παραγωγική τους δραστηριότητα θα πρέπει να συνοδευτεί και από ένα πλαίσιο υποστήριξης, όπως π.χ. οι φορολογικές ελαφρύνσεις και, φυσικά, ένα πολύ βασικό ζήτημα, το κόστος ενέργειας.
Μετά από ένα ενδεχόμενο κατάργησης των μνημονίων, πώς θα πρέπει να ανασυσταθεί η ελληνική αγορά εργασίας;
Απαιτείται ένα σύστημα παραγωγικής ανασυγκρότησης. Η αντιμετώπιση του χρέους, εκτός από τη διαγραφή και χρονική μετατόπιση της πληρωμής του, θα πρέπει οπωσδήποτε να συνδυαστεί με ανάπτυξη και αύξηση του ΑΕΠ. Θα πρέπει, στο ίδιο πλαίσιο, να σχεδιαστεί η ανασύσταση του κοινωνικού κράτους το οποίο έχει μετατραπεί από «κράτος πρόνοιας» σε «κράτος φιλανθρωπίας». Αυτή η στρατηγική πορεία σημαίνει τη μεταπήδηση από το φορντικό στο νεοφιλελεύθερο μοντέλο παραγωγής. Θα πρέπει να πάμε σε ένα «μετά – νέο φιλελεύθερο» μοντέλο παραγωγής το οποίο θα ικανοποιεί τις παραγωγικές και κοινωνικές ανάγκες. Η εγκαθίδρυση και η ωρίμανση αυτού του νέου μοντέλου παραγωγής και κοινωνικής οργάνωσης μπορεί να μας οδηγήσει σε ένα άλλο επίπεδο οικονομίας της ανάπτυξης, χωρίς κατ΄ ανάγκην να είναι οικονομία της αγοράς. Αλλά χρειάζεται ένα μεταβατικό στάδιο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου