Ενας άλλος κόσμος

Του ΚΩΣΤΑ ΒΕΡΓΟΠΟΥΛΟΥ

Από το 18ο αιώνα, ο Βολτέρος (1694-1778) συμβούλευε: «Εάν δείτε Ελβετό τραπεζίτη να πέφτει από παράθυρο, ακολουθήστε τον: κάτι θα κερδίσετε».

Δυόμισι αιώνες αργότερα, όταν ξεσπούσε η κρίση του 2008, η σύσταση έδειχνε ξεπερασμένη, στο μέτρο που πρώτα θύματά της ήσαν τραπεζίτες, χρηματιστές, άνθρωποι του χρήματος. Οσοι από αυτούς επιβίωσαν, το οφείλουν στο υποβολιμαίο επιχείρημα: «Πολύ μεγάλοι, για να αφεθούν να καταρρεύσουν». Αλλά και όσοι έσβησαν, εφρόντισαν να αποκομίσουν πρόσθετο όφελος με εξαγορά από ισχυρότερο. Επειτα από τριετή παρένθεση, τα πράγματα έχουν επανέλθει στην πρότερη συνήθη κατάσταση: αυτοί που έπεφταν από τα παράθυρα το 2008, όπως οι της Λίμαν Μπράδερς, σήμερα έχουν αυξημένα προνόμια, με αναγκαίο τίμημα την περαιτέρω εξάρθρωση της οικονομίας και κοινωνίας, τη βαθύτερη εξουθένωση του ανθρώπου, αλλά επίσης καταλυτικότερη απώλεια ορατότητος. Το τίμημα συμπληρώνεται με αύξουσα κοινωνική ανυποληψία της τάξης του χρήματος, που αναβιώνει εφιαλτικές μνήμες του 1930 και του 1880. Η κρίση δεν ξεπερνιέται, αλλά συνεχίζεται, λόγω αδιαλλαξίας αυτών που την εδημιούργησαν. Σήμερα, η κρίση δεν είναι πρόβλημα, αλλά πρόσχημα, με το οποίο οι ωφελημένοι από αυτήν επωφελούνται ακόμη περισσότερο.
Ο πρόσφατος 30ετής κύκλος κλείνει άδοξα, τα προτάγματα και οι επαγγελίες του εκπνέουν, μέσα στη σύγχυση. Η νέα εποχή προχωρεί με θυσία, ανιδιοτέλεια, αλτρουισμό, ενάντια στην αλαζονεία και ύβρι της απερχόμενης. Οι αυτοπυρπολισμοί νέων ανθρώπων στις νότιες πύλες της Ευρώπης δεν σηματοδοτούν μόνον το τέλος των υπεργολαβικών οικονομικών καθεστώτων, αλλά της απευθύνουν επίσης μήνυμα, που η ίδια αρνείται να παραλάβει.
Ο 93χρονος Γάλλος Στεφάν Εσέλ τονίζει: «Η ισχύς του χρήματος ποτέ άλλοτε δεν ήταν τόσο απεριόριστη, αυθάδης, εγωιστική, μέχρι τα ανώτατα κλιμάκια του κράτους. Η ανισότητα μεταξύ φτωχών και πλουσίων ποτέ άλλοτε δεν ήταν τόσο βαθιά, η επιδίωξη του χρήματος τόσο εκ των άνω καθαγιασμένη. Ζούμε σε εποχή παγκόσμιας δικτατορίας των χρηματιστικών αγορών, που υπονομεύουν ειρήνη και δημοκρατία».
Σήμερα, δεν πέφτουν πια από τα παράθυρα οι τραπεζίτες, αλλά τα θύματά τους, ενώ οι ίδιοι περιφέρουν επιδεικτικά την αυτή πάντα έπαρση. Μόνον που σήμερα κυκλοφορούν σαν «φαντάσματα» του παρελθόντος, με μειωμένη πειστικότητα, σε έναν κόσμο που εξ υπαιτιότητός τους αποσταθεροποιείται και παραπαίει.
Η σημερινή κρίση πυροδοτήθηκε με τη δυσαναλογία μεταξύ εικονικού χρήματος και πραγματικής οικονομίας. Οταν το δανειακό χρήμα αποβαίνει πολλαπλάσιο της οικονομίας, τότε δημιουργούνται φούσκες πλασματικής ευημερίας, προορισμένες να σπάζουν. Θα πρέπει να ξεφουσκώσει η χρηματιστική σφαίρα, αλλά να αυξηθεί η πραγματική. Η Ευρώπη σήμερα επιλέγει διαμετρικά αντίθετες κατευθύνσεις: αντί να αυξήσει τα πραγματικά εισοδήματα, επιβάλλει λιτότητα και αποπληθωρισμό, που συνεπάγονται περικοπή εισοδημάτων και επιβάρυνση χρεών.
Το επισφαλές χρήμα δεν αποσύρεται, αλλά κατοχυρώνεται, η αξία του ενισχύεται εις βάρος των πραγματικών εισοδημάτων. Εάν με τον πληθωρισμό απαξιώνεται το χρήμα και το χρέος, με τον αντιπληθωρισμό η πραγματική αξία αμφοτέρων ανατιμάται. Οταν η πραγματική αξία του χρήματος ανέρχεται, τότε ενθαρρύνονται πτωχεύσεις, μαζικές απολύσεις, αρπακτικές συγχωνεύσεις επιχειρήσεων, απορρόφηση αδυνάτων από ισχυρούς, κατασχέσεις πάγιων περιουσιακών στοιχείων νοικοκυριών, επιχειρήσεων, Δημοσίου. Αυτό δεν συνιστά απεμπλοκή από την κρίση, αλλά βαθύτερη καταβύθιση σε αυτήν, χρησιμοποίηση της κρίσης εις βάρος της οικονομίας και της κοινωνίας, που έτσι άγονται στο ξεπούλημα με τιμές ευκαιρίας.
Κοινός στόχος των τραπεζιτών, των πλεονασματικών και αναδυόμενων χωρών: η διάσωση των χρηματιστικών πλεονασμάτων, αποταμιεύσεων, αποθεματικών τους, αποσταθεροποιώντας έτσι την παγκόσμια οικονομία. Οι πιστωτές περιφέρονται με αρπακτικότητα, μέσα σε σωρούς πτωμάτων και ερειπίων της εποχής, που έχει ήδη εκπνεύσει. Οι πολίτες συνειδητοποιούν την αυταπάτη της τελευταίας 30ετίας.
Το υπόδειγμα της οικονομικής εξωστρέφειας, που είχε επιβληθεί από το «μονόδρομο» της παγκοσμιοποίησης, αύξησε τις ανισότητες, διέρρηξε την κοινωνική συνοχή, κατάργησε κοινωνικά κεκτημένα, όμως δεν μπόρεσε να εξασφαλίσει σταθερότητα και σήμερα κείται στο έδαφος. Μοιραία η νέα εποχή θα στραφεί προς το εσωτερικό της κοινωνίας, όπως στη 10ετία του 1930: όταν οι διεθνείς αγορές καταρρέουν, αναβαθμίζεται η σημασία της εσωτερικής. Αποκατάσταση κοινωνικής συνοχής, επανόρθωση κοινωνικών καταστροφών και πολιτισμικών αξιών, που μέχρι πρόσφατα εθεωρούντο «αρχαϊκές».
Οι πιστωτές διαιωνίζουν το παρελθόν, θυσιάζοντας το παρόν. Ταυτόχρονα, όμως, η κοινωνία εξωθείται σε ρήξη με το παρελθόν, προκειμένου να επινοήσει διαφορετικό μέλλον. Ενας άλλος κόσμος είναι αναγκαίος, έστω και εάν επί του παρόντος εμφανίζεται ως αδιανόητος και ανέφικτος.
enet.