Να μην κλειστεί η Πολιτική στον εαυτό της και αποξενωθεί!..

Του Νίκου Κοτζιά
Το τελευταίο διάστημα πληθαίνουν οι αναλύσεις που υποστηρίζουν ότι για να υπερβεί η χώρα την κρίση της, δεν πρέπει να στραφεί κύρια ενάντια στον άνομο πλουτισμό, στα μεγάλα κεφάλαια που φοροδιαφεύγουν, φοροκλέπτουν και δεν πληρώνουν τα ασφαλιστικά ταμεία, στην παραοικονομία και στη λαμογιά, αλλά ενάντια σε όσους πιστεύουν στη δύναμη και στα δικαιώματα του λαϊκού παράγοντα. Φτάνουν δε, να διατυπώνουν, άμεσα ή έμμεσα, ακόμα και την απαίτηση να στραφεί η κυβέρνηση ενάντια στο μαζικό κίνημα και στο ίδιο το κόμμα του ΠΑΣΟΚ.
Ουσιαστικά, βέβαια, πίσω από αυτόν τον προσδιορισμό του «εχθρού της οικονομίας» κρύβεται η προσπάθεια να αποκοπεί η σημερινή κυβέρνηση από τις δυνάμεις από τις οποίες αντλεί την πολιτική της ισχύ. Δυνάμεις στις οποίες μπορεί να βρει στηρίγματα στις δύσκολες σημερινές συνθήκες. Κάποιοι επιθυμούν την κυβέρνηση να κλειστεί σε ένα «Πύργο» και να εξαρτάται από όσους επιδιώκουν να αξιοποιήσουν την κρίση προς ίδιο όφελος και σε βάρος της κοινωνίας.
Ο Πύργος του Κάφκα και ο κίνδυνος για τη διακυβέρνηση
Ο «Πύργος» του Φραντζ Κάφκα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα του 20ου αιώνα. Στο κείμενο, εκφράζεται η απέχθεια απέναντι σε δύο φαινόμενα που κυριαρχούν στον παγκόσμιο καπιταλισμό: την αποξένωση και την κυριαρχία της γραφειοκρατίας. Ο Α. Ντέπλιν χαρακτήρισε αυτό το έργο ως ένα «λογοτεχνικό ρεπορτάζ από το βασίλειο της Αλήθειας». Μια έκθεση γεγονότων που καταγγέλλει την αλαζονεία και...
τον αυταρχισμό της εξουσίας. Που υποστηρίζει τη διαφάνεια η οποία δίνει δύναμη στην αντιμετώπιση σκοτεινών διαδικασιών και γεγονότων. Στον «Πύργο» διατυπώθηκε το δύσκολο, το παράξενο, το ανείπωτο ως προς την γραφειοκρατία και την αποξένωση με ευθύτητα και ευαισθησία.
Δεν επιδιώκω να κάνω κριτική λογοτεχνίας για ένα έργο το οποίο ο Κάφκα απέτρεψε να δημοσιευτεί όσο ζούσε. Όμως, η σημασία του είναι μεγάλη. Διδάσκει πώς η εξουσία όταν δεν προσέχει σε καιρούς μεγάλων δυσκολιών μπορεί να χάσει την επαφή της με πλευρές της πραγματικότητας και να συμπεριφέρεται ως να είναι ένας περιχαρακωμένος «Πύργος». Στο έργο του ο Κάφκα περιγράφει πώς ένα σύστημα μπορεί να κλειστεί στον εαυτό του. Να εγκλωβιστεί δε στην αυταπάτη, ότι αυτή η αποκοπή είναι η πραγματικότητα καθ’ αυτή. Να πιστέψει ότι μπορεί να γνωρίζει την πραγματικότητα και την αλήθεια ανεξάρτητα από την κοινωνική πραγματικότητα και χωρίς διάλογο μαζί της.
Ο κίνδυνος της αποξένωσης
Ένας μεγάλος κίνδυνος για την Πολιτική, είναι να αποξενωθεί από τον κόσμο που την στήριξε και την στηρίζει. Ο κίνδυνος αυτός αυξάνει όσο ενισχύεται η αντίληψη ότι η Πολιτική γνωρίζει εξ’ ορισμού καλύτερα από το εκλογικό σώμα και δεν «χρωστά» στο τελευταίο κάτι. Πρόκειται, όμως, για αντίληψη αμφίβολης αποτελεσματικότητας, αλλά και δημοκρατικότητας,. Στηρίζεται στη λανθασμένη υπόθεση ότι η εκλογική εντολή και το εκλογικό σώμα δεν συμβαδίζουν. Όμως, αν δεν αρέσει σε κάποιους το ελληνικό κοινωνικό σώμα, τότε ισχύουν όσα εύστοχα εντόπισε ο Μπρεχτ. Ο μεγάλος ποιητής αναρωτιόταν για πιο λόγο εκείνοι στους οποίους δεν τους αρέσει ο συγκεκριμένος λαός, δεν αποφασίζουν «μέσα στην σοφία τους» να τον αλλάξουν και να βρουν έναν «καλύτερο λαό και της αρεσκείας τους»; Εξάλλου, αυτή η «αφ’ υψηλού και απόμακρη θεώρηση» του λαού δημιουργεί σειρά προβλημάτων για την πολιτική.
Πρώτον, διαταράσσει τη σχέση ανάμεσα σε κοινωνικές δυνάμεις και φορείς κοινωνικών κινημάτων με την κυρίαρχη σήμερα Πολιτική. Το αποτέλεσμα είναι να διαχέεται η αντίληψη ότι όσο «πιο απαραίτητες» είναι ορισμένες πολιτικές, όπως τις αντιλαμβάνονται ορισμένοι, τόσο περισσότερο υποτίθεται ότι επιβάλλεται η άνευ πολλών συζητήσεων εφαρμογή τους. Η διαβούλευση μπορεί να γίνεται σε τριτεύοντα θέματα, ενώ στα θεμελιακά προβλήματα της χώρας οι πολιτικές προκύπτουν χωρίς πολλές κουβέντες. Μάλιστα, οι φορείς των πιο πάνω απόψεων, έχουν ξεχάσει τις ιδιαίτερες σχέσεις που οφείλει να διατηρεί μακρόχρονα η κεντροαριστερά με τα μαζικά κινήματα. Συμπεριφέρνονται δε, ως να υπάρχει μια εξ’ ορισμού αντίθεση ανάμεσα στον σεβασμό των κοινωνικών παικτών και την άσκηση της κυβερνητικής εξουσίας. Σε αυτή την περίπτωση όχι μόνο έχουν μια φτωχή αντίληψη για την Πολιτική, αλλά και για τις σχέσεις της πολιτικής με την κοινωνία.
Δεύτερο, ορισμένοι δημιουργούν την εικόνα της αντιπαλότητας ανάμεσα στην ανάγκη να σωθεί η χώρα από την χρεοκοπία και την ανάγκη αυτή η σωτηρία να μην σημαίνει τον πνιγμό των λαϊκών δυνάμεων που ακολούθησαν τον Γ.Α.Παπανδρέου. Αν ερχόταν κάποιος από άλλο πλανήτη θα αποκόμιζε την εντύπωση, ότι η σωτηρία της χώρας είναι ο μονόδρομος που περνά μέσα από την καταστροφή των μαζικών κινημάτων και του ίδιου του ΠΑΣΟΚ. Ότι για κάποιο λόγο, που δεν χρειάζεται να αναφερθεί, για την κρίση φταίνε οι εργαζόμενοι και μάλιστα διττά. Οικονομικά διότι «εισπράττουν παραπάνω» από ότι πρέπει, και πολιτικά που δεν θέλουν να λιμοκτονήσουν αυτοβούλως.
Τρίτο, οι δυνάμεις που νιώθουν απέχθεια για το λαό, τον απεχθάνοντε διότι αντιστέκεται σήμερα στα μεγάλα σχέδια ανακατανομής εισοδήματος, όπως αντιστάθηκε στα σχέδια που παρουσίαζαν τον Γ.Α.Παπανδρέου ανίκανο να κερδίσει εκλογές. Που υποτιμούσαν τα μεγάλα ταλέντα του, όπως επιβεβαιώθηκαν και στα πρόσφατα ταξίδια του στο εξωτερικό. Που επιθυμούν τον Γ.Α.Παπανδρέου αποκομμένο από τα λαϊκά του στηρίγματα και εξαρτώμενο από την δική τους σημερινή «υποστήριξη», όπως είχαν κάνει και με τον Κ.Καραμανλή.
Τέταρτο, μια χώρα δεν μπορεί να βγει δημιουργικά – παραγωγικά από την κρίση χωρίς τις πλάτες, την στήριξη και την έμπνευση της πλειοψηφίας του λαού της. Η οικονομική πολιτική δεν είναι σκέτη λογιστική. Είναι πριν από όλα μια πολιτική συμμαχιών με δυνάμεις που εάν κινηθούν μπορούν να βγάλουν «με το μυαλό και τα μπράτσα τους», όπως λέει ο ποιητής, τη χώρα από την κρίση. Όποιος θέλει να εξέλθει η Ελλάδα από την κρίση ενάντια στις ανάγκες, τα όνειρα και τη θέληση του λαού, ουσιαστικά επιδιώκει στα πλαίσια της κρίσης να επιβάλει μια μεγάλη ανακατανομή εισοδήματος σε βάρος των πιο αδύνατων.
Το συμπέρασμα είναι ότι εκείνοι που προσπαθούν να πείσουν την κοινωνία ότι το καλό της χώρας βρίσκεται σε άλλη κατεύθυνση από το καλό των μαζικών κινημάτων και του κόμματος που κέρδισε πρόσφατα τις εκλογές επιδιώκουν να αποξενώσουν την κυβέρνηση από τα λαϊκά στηρίγματά της και να την εξαρτήσουν από τους ίδιους προς ίδιον όφελος.
Ο κίνδυνος της γραφειοκρατικοποίησης
Μια κυβέρνηση που δρα ξεκομμένη από το λαϊκό στοιχείο μπορεί να έχει τη λανθασμένη εντύπωση ότι τοιουτοτρόπως θα μπορέσει να επιτελέσει καλύτερα το έργο της. Στην πραγματικότητα, όμως, θα έχει χάσει τον θεμελιακό της σύμμαχο, τα δικά της λαϊκά στηρίγματα. Μια κυβέρνηση, όμως, χωρίς λαϊκά στηρίγματα δεν θα είναι σε θέση να γνωρίζει το τι ακριβώς συμβαίνει στη χώρα. Ποιες είναι οι επιπτώσεις και οι δυνατότητες της πολιτικής της. Πόσο πραγματικά αντέχουν οι πολίτες τις επιλογές της. Θα καταφεύγει στις δημοσκοπήσεις και στα πρωτοσέλιδα των ΜΜΕ. Έτσι, όπως ακριβώς έκανε ο Κ.Καραμανλής και για αυτό ο ίδιος βρέθηκε προ μεγάλης έκπληξης την ημέρα που τα υπόγεια ρεύματα των απομάκρυναν με σφοδρότητα από την κυβέρνηση.
Στην πολιτική δεν έχει σημασία μόνο να νικάς, σημασία έχει και τι κάνει κανείς με αυτή τη νίκη. Δεν έχει μόνο σημασία πώς ανέρχεται κανείς στα αξιώματα, εξίσου σημαντικό, και συχνά εκ των υστέρων σημαντικότερο, είναι ο τρόπος που φεύγει κανείς από την πολιτική σκηνή όταν πίσω του πέφτει η αυλαία. Αγαπητός; Αποδεκτός ότι πέτυχε, ή έστω ότι προσπάθησε; Ότι υπηρέτησε πατρίδα και λαό; Ή ως κάποιος γραφειοκράτης, μακριά από τα όνειρα και τις ελπίδες εκείνων που τον ανέβασαν στο κύμα της επιτυχίας;
Όσοι εντός της κυβέρνησης εξακολουθούν να υποτιμούν το λαϊκό στοιχείο που εκφράζεται και μέσα από τις αγωνίες του κόσμου του ΠΑΣΟΚ θα πρέπει να αναστοχαστούν πάνω στη στάση και στις σχέσεις τους μαζί του. Να σταματήσουν την αλαζονική συμπεριφορά που δεν ακούνε και δεν συζητούνε με τους κατόχους διαφορετικής γνώμης και ας ακολουθήσουν, επιτέλους, το παράδειγμα του πρωθυπουργού και Προέδρου τους. Μακριά από τάσεις γραφειοκρατικοποίησης και αποξένωσης. Στις θέσεις τους δεν τους επέλεξαν οι θεοί των ουρανών, αλλά ο λαός με την ψήφο του. Αν δεν τους άρεσε να το έλεγαν τότε που την ζητούσαν.