Σήμερα, η πολιτική εμφανίζεται αποκομμένη από την κοινωνία, το δίκαιο αποσυνδεδεμένο από τον ηθικό λόγο, η αυτόνομη τέχνη αποσπασμένη από τη ζωή του ατόμου και τέλος η κοινωνία (εμφανίζεται) υποταγμένη στη δυναμική των οικονομικών και κρατικών λειτουργιών που απειλούν ολοένα και περισσότερο να σπρώξουν τα άτομα στο περιθώριο ενός αλλοτριωμένου κοινωνικού συστήματος.
Εν τω μεταξύ, ο κόσμος της αριστεράς νιώθει ένα έλλειμμα κάθε μέρα που η ηγεσία του μένει παρατηρητής στα γεγονότα και δεν αρθρώνει (καλύτερα συναρθρώνει) έναν καινούργιο λόγο που να συμβαδίζει (αν δεν προηγείται) με την κοινωνική πραγματικότητα, με τα προβλήματα της κοινωνίας (άραγε υπάρχει εναλλακτική λύση-πρόταση για την ελληνική οικονομία;)
Ο Μαρξ πίστευε ότι με την κριτική του για τις κεφαλαιοκρατικές σχέσεις παραγωγής είχε βρει την ερμηνεία όλων των φαινομένων "αλλοτρίωσης" στις σύγχρονες κοινωνίες. Γι' αυτό και θεωρούσε πως η κατάργηση της κεφαλαιοκρατικής ιδιοκτησίας ήταν αρκετή για την εξάλειψη όλων των απάνθρωπων χαρακτηριστικών των βιομηχανικών κοινωνιών, αλλά και για την αποκατάσταση της αλληλεγγύης στις ανθρώπινες σχέσεις.
H εξέλιξη της ιστορίας (ιδιαίτερα με την κατάρρευση του "υπαρκτού"σοσιαλισμού) μαζί με τη μεγέθυνση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι σύγχρονες κοινωνίες έχει διαψεύσει τις απόψεις του και έχει καταστήσει την ιστορική διαλεκτική, όπως την ερμήνευσε ο ίδιος, αστήρικτη.
Από την άλλη, ο Βέμπερ έβλεπε πως η σοσιαλιστική κοινωνία δεν αποτελούσε εναλλακτική λύση απέναντι στον καπιταλισμό. Είχε προβλέψει ότι ο σοσιαλισμός θα ήταν ο "έσχατος θρίαμβος" της γραφειοκρατίας -μια πρόβλεψη η οποία επιβεβαιώθηκε από την ιστορία των σοσιαλιστικών επαναστάσεων του 20ού αιώνα και την εξέλιξή τους.
Οι φιλόσοφοι της "σχολής της Φραγκφούρτης" (που θεωρούνται και νεομαρξιστές) υιοθέτησαν την "αρνητική κριτική της προόδου" του Βέμπερ και από την άλλη στάθηκαν κριτικά απέναντι στην αντίληψή του για την ορθολογικότητα. Σύμφωνα μ' αυτούς η πραγματοποίηση της απελευθερωμένης κοινωνίας πρέπει να θεωρείται σαν μία διακοπή στο συνεχές της προόδου και σαν ένα άλμα από την υποχρεωτική πρόοδο στην ελευθερία. Έτσι και η επαναστατική προοπτική βρίσκεται στο ιστορικό γεγονός της απελευθέρωσης της ανθρωπότητας από την αρνητική διαλεκτική της προόδου.
Και ο Μαρξ και οι φιλόσοφοι της κριτικής θεωρίας προσπάθησαν να αναλύσουν την κοινωνική πραγματικότητα με το πρίσμα της ιδέας για μια απελευθερωμένη κοινωνία. Και οι δύο δεν κατάφεραν να αποδείξουν μια καθαρή σχέση ανάμεσα στην ανάλυσή τους και τον ουτοπικό χαρακτήρα της θεωρίας τους.
Οπωσδήποτε και σήμερα μπαίνει ένα ζήτημα υπέρβασης της "αστικής" δημοκρατίας και υπάρχει ανάγκη για μια μετακαπιταλιστική προοπτική της δημοκρατίας και της ελευθερίας. Η μετακαπιταλιστική θεσμοποίηση της ελευθερίας θα αποτελούσε τη βάση για τη μετατροπή της αλλοτριωμένης εργασίας σε δημιουργικό έργο.
Άραγε τι θα μπορούσε να είναι ο σοσιαλισμός; Τίποτ' άλλο από τη συγκρότηση του αυτόνομου-αυτοδιαχειριζόμενου υποκειμένου και την προσπάθειά του (του υποκειμένου) να χειραφετηθεί οικονομικά αλλά και όσον αφορά την αλλοτρίωση και την καταστολή.
Στο ερώτημα: "Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα" η απάντηση δεν είναι σήμερα σοσιαλισμός με την έννοια και τον χαρακτήρα που ήταν πριν από την κατάρρευση του "υπαρκτού" αλλά και πριν από την οριστική στροφή της σοσιαλδημοκρατίας στον νεοφιλελευθερισμό. Αυτά τα δύο γεγονότα έχουν δημιουργήσει μια "καταδίκη" του "σοσιαλισμού" στη συνείδηση των λαών και των πολιτών, που πρέπει να επιβάλει την επανεξέταση της "μετακαπιταλιστικής προοπτικής".
Όσοι για άλλη μια φορά βλέπουν το τέλος του καπιταλισμού και βάζουν θέμα σοσιαλιστικής εναλλακτικής στη σημερινή κρίση πρέπει να γίνουν περισσότερο επιφυλακτικοί.
Ήδη, όσον αφορά τη θεσμοποίηση μιας μετακαπιταλιστικής δημοκρατίας, όλο και ισχυρότερες γίνονται οι φωνές και οι απόψεις ότι η αντιπροσωπευτική-κοινοβουλευτική δημοκρατία (έστω και όσον αφορά τη γενική καθολική ψηφοφορία και την πολυκομματική συμμετοχή) αποτελεί αξεπέραστο και αναντικατάστατο τρόπο λειτουργίας της δημοκρατίας. Και αυτό ανεξάρτητα από τη θεσμοποίηση της δημοκρατίας και της ελευθερίας, που πρέπει να γίνει, αλλά και τον εμπλουτισμό με θεσμούς άμεσης δημοκρατίας.
Στόχος δεν είναι να καταργηθούν οι τυπικές εγγυημένες ελευθερίες και τα τυπικά δικαιώματα (επιτεύγματα των αστικών επαναστάσεων) αλλά να αποτελέσουν τη βάση μιας απελευθερωμένης κοινωνίας.
Τελικά το παλαιό σύνθημα "στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του" θα μπορούσε να γίνει αλήθεια, αν οι ανθρώπινες ανάγκες, αντί να καθορίζονται από την υλική παραγωγή, άρχιζαν να καθορίζουν αυτές την κατεύθυνσή της.
Η διαδικασία εξανθρωπισμού του ανθρώπου θα αρχίσει όταν η εργασία θα παρακμάζει και θα αντικαθίσταται από την ελεύθερη καθολική δραστηριότητα, ή όπως λέει ο Μαρξ "δεν θα είναι πια ο χρόνος εργασίας το μέτρο του πλούτου αλλά ο ελεύθερος χρόνος".
Και για να κλείσω, όπως έλεγε ο Hegel, "η παγκόσμια ιστορία" δεν είναι τίποτ' άλλο από την "εξέλιξη της ιδέας της ελευθερίας".
siamantasos@gmail.com
ΑΝΕΝΤΑΚΤΟΣ Χαλκίδα
avgi
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου