Αποενοχοποιήστε τους πολίτες!

Του Γιώργου Κιμούλη

Η τέχνη μου εδώ και χρόνια μου έμαθε, πως όλα τελικά είναι… προσωπικά. Όλα είναι επί π ρ ο σ ω π ι κ ο ύ !   Αυτή η σκέψη, με αποενοχοποίησε και μου έδωσε τη δυνατότητα να κατανοήσω  την έννοια της δύναμης του υποκειμένου,  αλλά και την αλτουσεριανή υποκειμενικότητα χωρίς υποκείμενο. Με λίγα λόγια μπόρεσα να αντιληφθώ πολύ γρήγορα, πως οι έννοιες άτομο και κοινωνία  -  άτομο και κράτος είναι έννοιες αφηρημένες και αποκτούν νόημα μόνον σε συνάρτηση η μία με την άλλη, διατηρώντας ταυτόχρονα την αυτονομία τους. Δε φοβήθηκα λοιπόν ποτέ να αρθρώσω  και στη συνέχεια να επαναλαμβάνω τη φράση,  πως  “το πολιτικό αίτημα του ανθρώπου είναι να μπορέσει να ζει ατομικά κοινωνικός”, χωρίς αυτό να συνιστά αντίφαση, όπως πολλοί πιστεύουν. Η αλληλένδετη σχέση της αυθορμησίας με την πειθαρχία  είναι ένα διαρκές ζητούμενο.

 Δύσκολο έργο  στη θεωρία, αλλά  κ α ι  στην πράξη της Αριστεράς, και ειδικά μέσα σ’ αυτή τη σύγχυση που ζούμε. Κατ’ αρχάς, μέσα σ’ αυτό το τοπίο η Αριστερά έχει μία πρώτιστη και καθόλου ασαφή υποχρέωση:  τη  ρ ή ξ η.  Η ρήξη όμως δε φτάνει να εξαγγέλλεται.  Όπως  και δε φτάνει να υλοποιείται μόνο μέσα από παραδοσιακές μορφές αγώνα και αντίστασης. Η Αριστερά πρέπει να βρει ξανά τον τρόπο - να θυμηθεί ξανά τη γλώσσα, που ιστορικά μόνον εκείνη μιλούσε πολύ καλά, κι έτσι έκανε τα πράγματα "προσωπική" υπόθεση του καθενός.

 

"Μιλώ αμιγώς πολιτικά" δε σημαίνει  στερώ τη σκέψη μου από τα συναισθήματα, που μου προκαλεί η σκέψη αυτή, ούτε σημαίνει: στερώ τη σκέψη μου από τα συναισθήματα, που γέννησαν αυτή τη σκέψη. Η αποφυγή συναισθηματικής έκφρασης στον πολιτικό λόγο είναι μία γραφειοκρατική αντίληψη της πολιτικής πρακτικής. Η συγκίνηση και η συναισθηματική αρωγή δε θολώνει τη σκέψη, όπως πολλοί μπορεί να πιστεύουν. Αντιθέτως. Τη φωτίζει και την ενδυναμώνει.

 

Ειδικά τώρα, την εποχή, που ζούμε, βλέπουμε πόσο εμφανής είναι η προσπάθεια χειραγώγησης του πολίτη με στόχο την πολιτική του παράλυση και την ενεργοποίηση των συντηρητικών του αντανακλαστικών μέσω του Φόβου. Μόνον που εδώ μας ξεφεύγει κάτι. Εδώ  κ ά τ ι  προηγείται του Φόβου. Κι εκεί πιστεύω πως επενδύει, προς το παρόν, η κρατική εξουσία. Και αυτό δεν είναι τίποτ’ άλλο απ’ την Ενοχή και τη διατήρηση του ενοχικού συναισθήματός του. Μέσω μιας κατασκευασμένης ενδοβολής (η ενδοβολή είναι η διεργασία κατά την οποία ένα εξωτερικό φαινόμενο παρερμηνεύεται από το άτομο ως φαινόμενο με εσωτερική προέλευση), τον καθιστούν διαρκώς συνυπεύθυνο της κατάστασης, που βιώνει. Η Ενοχή εδώ προηγείται του Φόβου. Την ίδια στιγμή ο πλήρης διαχωρισμός, που έχει συμβεί μεταξύ Πολιτικού και Κοινωνικού, τον οδηγεί στην απαξίωση της έννοιας: πολιτική αντιπροσώπευση. Την ίδια στιγμή όμως η ανάγκη ύπαρξης μιας Πατρικής φιγούρας, που καθορίζει το Ιδεώδες Εγώ του (μιας και  παραμένει ορθή η λακανική θέση: “ο Πατέρας δεν συνιστά μορφή, αλλά λειτουργία”), τον οδηγούν απευθείας στην αγκαλιά αυτών που τον κρατούν όμηρο, αναπτύσσοντας σ’ αυτόν το Σύνδρομο της Στοκχόλμης. Ως όμηρος ταυτίζεται με τους εγκληματίες, με τους απαγωγείς που τον κρατούν και νιώθει συναισθηματικό δέσιμο μαζί τους. Αυτά συντηρούν παράλυτο τον πολίτη, αυτά του απαγορεύουν να μιλήσει, αυτά τον οδηγούν στην υπακοή. Οι πολίτες δε φοβούνται ακόμη. Οι πολίτες νιώθουν  Α-μηχανία, Α-πορία, Απελπισία. Και δεν αντιδρούν γιατί νιώθουν ένοχα, αλλά και γιατί νομίζουν πως δεν έχουν κανέναν να τους αντιπροσωπεύσει. Τα σημάδια μιας συναισθηματικής κόπωσης των πολιτών είναι εμφανή.

 

Το 2013 δεν μπορούμε να ζητάμε από τους πολίτες αυτής της χώρας να συμπεριφερθούν ως υποκείμενα αντίστασης και αυτονομίας. Είναι εξουσιαζόμενα υποκείμενα για κάποιους αισιόδοξους ή εξουσιαζόμενα αντικείμενα για κάποιους άλλους, πιο απαισιόδοξους. Η αντίληψη πως η εξουσία ασκείται μόνον απ’ το Κράτος, το οποίο τιμωρεί ή λειτουργεί κατασταλτικά, είναι μία φτωχή σύλληψη της εξουσίας. Η εξουσία δεν είναι θεσμός ή σύνολο θεσμών. Ούτε δομή, ούτε μηχανισμοί. Η εξουσία λειτουργεί πάνω απ’ όλα ως παραγωγική εξουσία. Παράγει δυνάμεις, γνώση και διαθέτει τεχνολογία: την “τεχνολογία της εξουσίας”. Πρόκειται για μία “πανταχού παρουσία της εξουσίας”, με την έννοια ότι αυτή εμφανίζεται “κάθε στιγμή σε κάθε σημείο”.

 

Δεν μπορεί να περιμένουμε όμως να φτάσει σε σημείο τήξης η θερμοκρασία της έντασης. Δε θα φτάσει ποτέ. Αν δεν απελευθερώσουμε τους πολίτες απ’ τα δεσμά της ενοχής και δεν τους βοηθήσουμε ν’ αντιληφθούν πως η αντίδραση είναι παραγωγική και έχουν εμάς σύμμαχο και αντιπρόσωπό τους, τότε η ήττα θα είναι γεγονός. Και δε μιλώ για μία εκλογική ήττα, μιλώ για την ήττα ολόκληρου του κοινωνικού χώρου!

 

Σ’ αυτό το σημείο, ο Νέγκρι έχει απόλυτο δίκιο όταν περιγράφει τον νέο ανθρωπολογικό τύπο με τα τέσσερα χαρακτηριστικά: Ο σύγχρονος άνθρωπος, γράφει, είναι Χρεωμένος, Μιντιακός, Ασφαλισμένος και Αντιπροσωπευόμενος. Χρεωμένος:  γιατί κάπου χρωστά.  Σε τράπεζες, στην εφορία, στο ΙΚΑ, στο ΤΕΒΕ, σε φίλους ή σε συγγενείς. Μιντιακός:  γιατί αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα μόνο μέσα από τα ΜΜΕ. Ασφαλισμένος:  γιατί υπάρχει μία διαρκής αίσθηση παρανομίας και ανησυχίας που τον τυλίγει από παντού. Η φυλακή, μην ξεχνάμε, ξεκινά πλέον πριν τις πύλες της. Ξεκινά απ’ τη στιγμή που φεύγεις απ’ το σπίτι σου. Κι αυτή η γενικευμένη ανησυχία μπορεί να δικαιολογήσει κάθε είδος αδικίας. Και Αντιπροσωπευόμενος: γιατί έχει σταματήσει να ασχολείται με τα κοινά όχι επειδή αντιπροσωπεύεται από κάποιους, αλλά γιατί δυστυχώς έχει χάσει κάθε πίστη στην ίδια την έννοια της αντιπροσώπευσης.

 

Σ’ αυτούς τους πολίτες απευθύνεται η Αριστερά, χωρίς να ξεχνά αυτό που πολύ σωστά είχε αναλύσει: πως ο καπιταλισμός ανέκαθεν βασιζόταν στην απομόνωση των ατόμων και ο στόχος του αυτός δυστυχώς έχει επιτευχθεί. Η εξατομίκευση είναι ένας καινούργιος πολιτικός τόπος, το οποίον δεν πρέπει να παραβλέπουμε. Και ο μόνος άνθρωπος δεν κρίνει αναλύοντας, αισθάνεται και πράττει βάσει του αξιακού του συστήματος. Κι αυτός ανέκαθεν ήταν ο τόπος της Αριστεράς!

 

Εδώ, αυτή η Νέα Δεξιά κάνει λάθος και λόγω έπαρσης βιάζεται. Είναι πια εμφανές, ότι, εκτός από την υπακοή μας, εκτός από την υφαρπαγή  όσων μας απέμειναν, η κυβέρνηση ζητά πια το μέγιστο: μέσα από τη διάλυση των ονείρων για μια θέση στον ήλιο σε έναν τόπο στοιχειώδους, έστω,  δικαιοσύνης και ανθρωπίνων δικαιωμάτων,  τώρα διεκδικεί να τελειώσει με την Αριστερά ως αξιακό σύστημα. Διεκδικούν να κυριαρχήσουν οριστικά και παντού. Όχι μόνο στην οικονομία και στον τρόπο ζωής, αλλά και στην ψυχοδιανοητική μας υπόσταση.

 

Αυτή η Νέα Δεξιά με τα  μετεμφυλιοπολεμικά χαρακτηριστικά της, θέλει να εκδικηθεί, εξαφανίζοντας τόσων χρόνων ανθρώπινη εξέλιξη και να παραδώσει το «περί δικαίου αίτημα» των κοινωνιών στις θρησκείες, στα σύνορα, στο ρατσισμό, στην αγραμματοσύνη  – σε κάθε είδους αποκλεισμό. Κοντολογίς, διεκδικεί να ξεμπερδέψει με  το ηθικό πλεονέκτημα της Αριστεράς. Αφού εκτιμά πως έχει κερδίσει όλα τ’ άλλα. Σωστά σκέφτεται. Γιατί η κρατική εξουσία, πρώτη απ’όλους, αναγνωρίζει την ηθική αφετηρία της ανθρώπινης συμπεριφοράς και, πρώτη απ’ όλους, γνωρίζει πως ποτέ δεν θα σιγουρέψει την κυριαρχία της, εάν δεν εξασφαλίσει την ενεργητική συγκατάθεση των κοινωνιών. Εδώ λοιπόν η Αριστερά οφείλει να επενδύσει : στο ηθικό της πλεονέκτημα!΄Αλλωστε, χωρίς αυτό, δεν έχει λόγο ύπαρξης. Είναι αναγκαία λοιπόν η επένδυση στο συναίσθημα των πολιτών!

 

Υπάρχουν άνθρωποι, που αν δεν έχουν μάλιστα και κάποια συνδικαλιστική πείρα, κοιτάζουν μ’ ένα βλέμμα απόγνωσης και κινούνται μ’ ένα σώμα σε κατάσταση παραλυσίας. Δε θέλουν να σκεφτούν. Δε θέλουν ν’ ακούσουν άλλες αναλύσεις. Έχουν ανάγκη να τους νιώσουν! Κι αυτό δεν είναι λαϊκισμός.  Είναι κάλυψη Ανάγκης!  Η Αριστερά, ιστορικά, απευθυνόταν χωρίς φόβο στο συναίσθημα. Όχι, για να το διαχειριστεί, αλλά για να το προστατέψει. Γι’ αυτό και ο πολιτικός της λόγος οφείλει πλέον άφοβα να μιλά  κ α ι   στο συναίσθημά του πολίτη.  Σ’ αυτόν που του υπενθυμίζουν καθημερινώς, πως έζησε για αρκετά χρόνια πλούσια και πάνω απ’ τις δυνάμεις του, ξυπνώντας του ένα pudendum – αυτό το αίσθημα ντροπής -, που του κρατά το κεφάλι κατεβασμένο και το στόμα του κλειστό.

 

Η Αριστερά πρέπει να γίνει προσωπικά προστατευτική. Η μόνιμη φράση που ακούγεται έξω είναι: “νιώθω απροστάτευτος!” Να, γιατί πιστεύω πως αποενοχοποιημένα πρέπει να μιλάμε στο συναίσθημά του πολίτη, σαν άνθρωποι που νιώθουν και οι ίδιοι – προσωπικά - πάνω απ’ όλα την απόγνωσή του. Ο πολίτης έχει ανάγκη τη διαρκή δήλωση έμπρακτης αλληλεγγύης. Αρκεί ν’ αναπτυχθεί ένα οργανωμένο δίκτυο, το οποίο θα ασχολείται με αυτό. Με την αποενοχοποίηση του πολίτη!  Χρησιμοποιώντας όλα τα μέσα και τους τρόπους, χωρίς το φοβικό σύνδρομο του λαϊκισμού. Τότε η προσωπική επέμβαση του καθενός δε θα λειτουργεί  σαν αποχυμοποιημένη συμπερασματική έκφραση κάποιας πολιτικής αναλυτικής σκέψης, που αντιμετωπίζει το πρόβλημα, απλώς σαν αντικείμενο προς έρευνα. Ζητείται πάθος λοιπόν! Γιατί η έλλειψή του δηλώνει έλλειψη πίστης. 

Επαναλαμβάνω αυτό που είπα στην αρχή: 

Μιλώ πολιτικά δε σημαίνει στερώ τη σκέψη μου από τα συναισθήματα.

 

Το βασικό στοιχείο, που δεν έχουν όλοι αυτοί, που “συγκυβερνούν” πέρα από τα άλλα, είναι πως δεν είναι ένας απ’ αυτούς που κοιτάζουν με απόγνωση και απελπισία! Μιλούν γι’ αυτούς, αλλά δεν είναι αυτοί! 

Γι’ αυτό και το σύνθημα της Αριστεράς πρέπει να είναι:

Δεν είμαστε έξω από εσάς γι’ εσάς!  Ούτε μιλάμε στο όνομά σας – ε ί μ α σ τ ε   Εσείς! 

 

left.gr