Πολλοί λένε ότι το καλύτερο πράγμα για το 2011 είναι ότι ήταν μάλλον καλύτερο από το 2012. Με αυτό το σκεπτικό, αν και υπάρχει μεγάλη ανησυχία για το πρόσφατο πολιτικό αδιέξοδο στην Αμερική, κάτι ακόμη χειρότερο για τις ΗΠΑ και όλο τον κόσμο, θα μπορούσε να είχε συμβεί: οι Ρεπουμπλικάνοι θα μπορούσαν να είχαν επικρατήσει στο πρόγραμμα λιτότητας που πρότειναν-για επαναδιανομή στους πλουσίους. Οι ρυθμίσεις δεν θα εφαρμοστούν μέχρι το 2012, ούτε στο ελάχιστο.
Άλλα δυο θετικά σημάδια από το 2011: Οι ΗΠΑ φαίνεται επιτέλους να έχουν ξυπνήσει και να έχουν καταλάβει το υπερβολικό άνοιγμα της ψαλίδας, μεταξύ φτωχών και πλουσίων, του 1% και του υπόλοιπου 99%. Και τα νεανικά κινήματα, από την Αραβική Άνοιξη έως τους Ισπανούς “αγανακτισμένους” και τους διαδηλωτές της Occupy Wall Street έχουν καταστήσει ξεκάθαρο ότι κάτι πολύ λάθος συμβαίνει με το καπιταλιστικό σύστημα.
Άλλα δυο θετικά σημάδια από το 2011: Οι ΗΠΑ φαίνεται επιτέλους να έχουν ξυπνήσει και να έχουν καταλάβει το υπερβολικό άνοιγμα της ψαλίδας, μεταξύ φτωχών και πλουσίων, του 1% και του υπόλοιπου 99%. Και τα νεανικά κινήματα, από την Αραβική Άνοιξη έως τους Ισπανούς “αγανακτισμένους” και τους διαδηλωτές της Occupy Wall Street έχουν καταστήσει ξεκάθαρο ότι κάτι πολύ λάθος συμβαίνει με το καπιταλιστικό σύστημα.
Παρόλα αυτά, η πιθανότητα ότι τα οικονομικά και πολιτικά προβλήματα που εκδηλώθηκαν στις ΗΠΑ και την Ευρώπη το 2011, και το οποία μέχρι στιγμής έχουν αντιμετωπιστεί με τρομερά κακό τρόπο, μόνο θα επιδεινωθούν έως το 2012. Κάθε πρόβλεψη για το επόμενο έτος βαθαίνει, περισσότερο από το συνηθισμένο στην πολιτική, στις ΗΠΑ, αλλά και στην Ευρώπη, με τους ηγέτες της Ευρωζώνης να φαίνονται ανίκανοι να ανταποκριθούν στην κρίση του ευρώ. Οι οικονομικές προβλέψεις είναι αρκετά δύσκολες, αλλά όσο για τις πολιτικές προβλέψεις, οι “γυάλινες μπάλες” μας είναι ακόμη πιο θολές. Και αυτό αποτελεί την μοναδική πρόβλεψη που μπορώ να κάνω.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες δηλώνουν κατ’επανάληψη ότι είναι αποφασισμένοι να σώσουν το ευρώ, αλλά αυτοί που το λένε ξανά και ξανά δεν είναι έτοιμοι, να κάνουν αυτό που χρειάζεται. Έχουν καταλάβει ότι η λιτότητα θα σημαίνει πιο αργή ανάπτυξη, και πραγματικά η ύφεση είναι πιθανό να αυξηθεί, και έτσι, χωρίς ανάπτυξη, οι προβληματικές χώρες της Ευρωζώνης δεν θα μπορέσουν να διαχειριστούν το χρέος τους. Όμως δεν κάνουν τίποτε για να προωθήσουν την ανάπτυξη. Βρίσκονται σε έναν θανατηφόρο ανεμοστρόβιλο.
Το μόνο πράγμα που θα μπορούσε να σώσει το ευρώ βραχυπρόθεσμα είναι η αγορά κρατικών ομολόγων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), για να συγκρατήσει τα επιτόκια. Έτσι κι αλλιώς, η ΕΚΤ χρηματοδοτεί αποτελεσματικά τα κράτη. Οι Γερμανοί ηγέτες δυσαρεστούνται για αυτό, και η ΕΚΤ βρίσκεται σε δύσκολη θέση, περιορίζοντας τις αγορές της και λέγοντας στους ηγέτες και τους τραπεζίτες, ότι απλά θα πρέπει να σώσουν το ευρώ.
Αλλά, για μια πολιτική αντίδραση σε όλα αυτά είναι πια πολύ αργά. Το πιθανότερο σενάριο για του χρόνου είναι περίπου το ίδιο με φέτος: λιτότητα, πιο αδύναμες οικονομίες, περισσότερη ανεργία, και συνεχιζόμενα ελλείμματα, με τους Ευρωπαίους ηγέτες να κάνουν το ελάχιστο για να αποκρούσουν την κρίση αυτή τη στιγμή. Με λίγα λόγια: περισσότερη αναταραχή.
Η ημέρα της κρίσης, όταν το ευρώ διασπασθεί ή η Ευρώπη λάβει οριστικές αποφάσεις που θα μπορούσαν να κάνουν ένα κοινό νόμισμα να λειτουργήσει, μπορεί να έρθει το 2012, αλλά είναι πιθανό να μη γίνει έτσι, και οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα κάνουν ό,τι μπορούν για να αναβάλλουν την ώρα της κρίσης. Η Ευρώπη θα υποφέρει, το ίδιο και ο υπόλοιπος κόσμος.
Οι ΗΠΑ ήλπιζαν σε μια “θεραπεία” μέσω εξαγωγών, αλλά με την οικονομική ανάπτυξη να καθυστερεί στην Ευρώπη, τον μεγαλύτερο πελάτη τους, και να μένει στάσιμη σε αρκετά άλλα σημεία του πλανήτη, κάτι τέτοιο είναι απίθανο. Και, με τις χειρότερες συνέπειες των περικοπών να αναμένεται να εκδηλωθούν στο μέλλον, η στασιμότητα και η μείωση στη φορολογία απομακρύνονται, επιδεινώνοντας την καταναλωτική δύναμη των νοικοκυριών.
Αυτό, σε συνδυασμό με τις προκοπές σε κρατικό και τοπικό επίπεδο, σημαίνει ότι η πρώτη πραγματική εκδήλωση των συνεπειών της λιτότητας θα εμφανιστεί το 2012. Πάντως, ήδη οι άνεργοι υπολογίζονται στους 700.000 ανθρώπους, κάτω από το επίπεδο πριν την κρίση. Στο μεταξύ, οι συνέπειες μιας αποτυχίας να αντιμετωπιστεί η κρίση στα νοικοκυριά, που οδήγησε σχεδόν σε κατάρρευση το 2008, θα συνεχίσει να γίνεται αισθητή, ακόμη περισσότερο στις τιμές ακινήτων, με περισσότερες κατασχέσεις ακινήτων, και έτσι περισσότερη ανησυχία στα αμερικανικά νοικοκυριά.
Κανείς στις ΗΠΑ δεν φαίνεται έτοιμος για το γεγονός ότι το τραπεζικό σύστημα, αν και απαραίτητο, δεν επαρκεί για να επαναφέρει την οικονομία σε μια υγιή κατάσταση, ή ότι το οικονομικό σύστημα δεν διορθώθηκε ποτέ στην πραγματικότητα. Η αμερικανική οικονομία πριν την κρίση διατηρείται με τεχνική υποστήριξη, ήδη από την “φούσκα της αγοράς ακινήτων”, που οδήγησε σε υπερβολική κατανάλωση. Ο δρόμος δεν γυρίζει πίσω πια, από το 2007.
Αλλά κανένα κόμμα στις ΗΠΑ δεν μπορεί να παραδεχθεί το τί ακριβώς είναι πραγματικά λάθος, ή να προχωρήσει με μια ατζέντα που θα έχει να κάνει με την πραγματική “αρρώστια”. Οι θαυματουργές θεραπείες και τα “placebo” θα βρεθούν στο επίκεντρο της ερχόμενης προεκλογικής εκστρατείας για τις προεδρικές εκλογές του 2012.
Έχω ασκήσει σκληρή κριτική στις αγορές, αλλά ακόμη και όσοι εμπλέκονται σε αυτήν βλέπουν ότι οι πολιτικοί ηγέτες δεν είναι αποφασισμένοι να εφαρμόσουν όσα πρέπει. Αν οι επενδυτές υπέφεραν από “απληστία” το 1990, είναι πιθανόν να πέσουν σε… κατάθλιψη τον επόμενο χρόνο. Οι Αμερικανοί θα πρέπει να επιλέξουν μεταξύ ενός ηγέτη που έχει αποδείξει ότι δεν μπορεί να βγάλει την χώρα του από τον οικονομικό βάλτο, και ενός που δεν έχει ακόμη δείξει ότι έχει τις ικανότητες να το κάνει, και μάλιστα θα μπορούσε να χειροτερέψει τα πράγματα μέσω πολιτικών που αυξάνουν την ανισότητα και μειώνουν την ανάπτυξη.
Ελπίζω οι εξελίξεις να με διαψεύσουν και η απαισιοδοξία μου να φανεί υπερβολική. Αλλά φοβάμαι ότι οι κίνδυνοι μας απειλούν. Πράγματι, ίσως το 2012 αποδειχθεί ότι θα είναι μια χρονιά στην οποία το πείραμα με το ευρώ, η διαδικασία αυτή των 50 ετών για μια πολιτική και οικονομική ενοποίηση στην Ευρώπη, φθάσει στο τέλος της.
Όμως, στην περίπτωσή μας, αντί για το τέλος της ύφεσης του 2008, που έχει διαρκέσει τόσο πολύ και έχει προκαλέσει τόσο πόνο, το 2012 ίσως σηματοδοτήσει την αρχή μιας νέας και πιο τρομαχτικής περιόδου και ίσως την χειρότερη οικονομική τραγωδία των τριών τετάρτων του αιώνα.
(Ο Joseph E. Stiglitz είναι νομπελίστας καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης και συγγραφέας)Project Syndicate via 24h
Σχόλιο RYaN: Διάβασα προχθές αυτό το άρθρο (δείτε εδώ μια ανοιχτή πηγή στα αγγλικά) και προσπαθώ εδώ και δύο ημέρες να αποφασίσω αν θα έπρεπε τελικά να το δημοσιεύσω ή όχι στο blog. Από χθες μάλιστα το έχω βρει και μεταφρασμένο στα ελληνικά σε δύο-τρεις διαφορετικές μεταφράσεις. Συνηθίζω να είμαι αισιόδοξος, ίσως περισσότερο από ότι θα έπρεπε. Δε μπορούσα να δεχθώ εύκολα όλη αυτήν την απαισιόδοξη προοπτική για το 2012. Όμως δύσκολα μπορούσα να δω κάποια σημάδια στον ορίζοντα που θα με έκαναν να περιμένω κάτι καλύτερο. Τα καλύτερα που σκέφτηκα ήταν οι επερχόμενες εκλογές σε Γαλλία, ΗΠΑ και Ελλάδα. Αλλά και πάλι ψάχνοντας το τι θα μπορούσε κανείς να περιμένει από τους υποψήφιους που θα μονομαχήσουν για τις θέσεις αυτές, διαπίστωσα ότι οι προσδοκίες πρέπει να είναι ιδιαίτερα συγκρατημένες και φειδωλές. Έτσι, λοιπόν, όπως βλέπετε το άρθρο είναι εδώ!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου