Αντισυνταγματική» η κατοχύρωση της λιτότητας

«Δεσμεύει για το μέλλον την πολιτική ευχέρεια του λαού να επιλέγει κάθε φορά διαφορετικό είδος οικονομικής πολιτικής» δηλώνει στο tvxs.gr ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου Γιώργος Κατρούγκαλος αναφορικά με την προώθηση της συνταγματικής κατοχύρωσης της αυστηρής δημοσιονομικής πειθαρχίας από το Βερολίνο. Σε αυτό το πλαίσιο, παρατηρεί ότι προσβάλλεται η αρχή του κοινωνικού κράτους, γεγονός το οποίο άλλωστε έχει επισημάνει και το γερμανικό συνταγματικό δικαστήριο στην περίπτωση της Συνθήκης της Λισαβόνας.

Ο κ. Κατρούγκαλος, ο οποίος συμμετέχει και στην πρωτοβουλία για τη δημιουργία Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου του ελληνικού δημόσιου χρέους, κάνει λόγο για πολλαπλές ευθείες παραβιάσεις του ελληνικού συντάγματος από την εφαρμογή του Μνημονίου. Αναφερόμενος γενικότερα στις αντιθέσεις του κοινοτικού δικαίου με το ελληνικό σύνταγμα, υπογραμμίζει χαρακτηριστική παλαιότερη δήλωση του πρώην πρωθυπουργού του Λουξεμβούργου Ζακ Σαντέρ:

«Ξέρουμε τι να κάνουμε για να λύσουμε τα οικονομικά προβλήματα, αλλά δεν ξέρουμε πώς να επανεκλεγούμε όταν το κάνουμε». Επεκτείνοντας το συγκεκριμένο συλλογισμό, διαπιστώνει ότι «οι περισσότεροι ηγέτες της Ευρώπης έχουν βρει τον εύκολο τρόπο, μέσω της οδού του κοινοτικού δικαίου, να επιβάλλουν πολιτικές που στην ουσία τις επιθυμούν, αλλά που δεν θέλουν να τις θέσουν στην κρίση του λαού».

Ακολουθεί η συνέντευξη με τον κ. Γιώργο Κατρούγκαλο:

Βλέπουμε να προωθείται σε επίπεδο Ευρωζώνης η συνταγματική κατοχύρωση της αυστηρής δημοσιονομικής πειθαρχίας. Πώς βλέπει ένας συνταγματολόγος αυτή την εξέλιξη;

Μου φαίνεται ιδιαίτερα επικίνδυνο. Πρώτα πρώτα, ουσιαστικά υιοθετεί σε επίπεδο συντάγματος μια συγκεκριμένη πολιτική οπτική, τη νεοφιλελεύθερη. Και με αυτόν τον τρόπο, δεσμεύει για το μέλλον την πολιτική ευχέρεια του λαού να επιλέγει κάθε φορά διαφορετικό είδος οικονομικής πολιτικής. Επομένως, τη θεωρώ ιδιαίτερα δυσμενή εξέλιξη και ελπίζω να μη συμβεί.

Όπως λέτε, κατοχυρώνει μία πολιτική επιλογή, άρα θα λέγαμε ότι έρχεται σε αντίθεση με το πνεύμα του Συντάγματος;

Είναι μία καλή παρατήρηση αυτή. Να σημειώσω εδώ ότι το ίδιο το γερμανικό συνταγματικό δικαστήριο, όταν εξέταζε τη συνταγματικότητα της Συνθήκης της Λισαβόνας, έκανε την εξής πολύ σημαντική αναφορά: «ναι μεν υπερέχει καταρχήν το κοινοτικό δίκαιο, υπερέχει όμως πρώτον μόνο ως προς εκείνες τις αρμοδιότητες που ρητά τα κράτη έχουν παραχωρήσει στην ΕΕ και δεύτερον, και πιο σημαντικό, υπό την επιφύλαξη ότι η άσκηση των αρμοδιοτήτων αυτών δεν προσβάλλει την εθνική συνταγματική ταυτότητα».

Και είπε ρητά ότι στο πλαίσιο της συνταγματικής ταυτότητας, για τον εαυτό τους οι Γερμανοί θεωρούν ότι συμπεριλαμβάνουν και την αρχή του κοινωνικού κράτους. Το κοινωνικό κράτος λοιπόν προϋποθέτει μία δυνατότητα της δημόσιας εξουσίας να επενδύει, ακόμα και καμιά φορά δανειζόμενη. Άρα, έχω την εντύπωση ότι μία αυστηρή κατοχύρωση των κανόνων της ανταγωνιστικότητας, και ιδίως της απαγόρευσης δημιουργίας χρέους, θα ήταν σε αντίθεση με αυτή την αρχή του κοινωνικού κράτους, που κυρίως τι λέει; Να ικανοποιούνται οι βασικές κοινωνικές ανάγκες με τις οποίες είναι επιφορτισμένο το κράτος να υπηρετεί, ακόμα και αν σε μια στιγμή δεν υπάρχει η απαραίτητη οικονομική ρευστότητα.

Έχετε εντοπίσει ευθείες παραβιάσεις του Συντάγματος από την ασκούμενη οικονομική πολιτική την οποία υπαγορεύει το Μνημόνιο;

Πολλαπλές. Μάλιστα, σχετικό άρθρο μου φέρει τον τίτλο: Το παρασύνταγμα του Μνημονίου. Με τον όρο παρασύνταγμα χαρακτηρίζαμε στην ελληνική συνταγματική ιστορία, την περίοδο μετά τον εμφύλιο, ένα πλέγμα νόμων που ήταν ιδιαίτερα περιοριστικοί των δικαιωμάτων. Η περίοδος των εξοριών, των εκτοπίσεων κλπ που, ενώ ήταν σε ευθεία αντίθεση με το Σύνταγμα, παρέμεναν σε ισχύ ενόψει της κατάστασης ανάγκης η οποία ακολούθησε τον εμφύλιο. Τώρα έχουμε μπει πάλι σε μια -άλλου είδους- κατάσταση ανάγκης, οικονομικής, με τον ίδιο σκοπό: ουσιαστικά να τεθούν εκ ποδών βασικές διατάξεις του οικονομικού συντάγματος. Το θεωρώ εξίσου ανώμαλο, από άποψη θεσμική, με την ανωμαλία εκείνης της περιόδου.

Υποθέτω πως όσα συζητάμε αρχίζουν από τη ψήφιση αυτή καθεαυτήν του Μνημονίου.

Φυσικά. Διότι αυτή τη στιγμή δεν έχουμε κύρωση των σχετικών συνθηκών με τον τρόπο που επιβάλλει το Σύνταγμα. Έχει κατατεθεί προς κύρωση, είναι αλήθεια, από τον Ιούνιο η δανειακή σύμβαση μεταξύ των χωρών της Ευρωζώνης και της Ελλάδας που τυποποιεί τις λεγόμενες μνημονιακές πολιτικές. Δεν έχει τολμήσει όμως η κυβέρνηση να τη φέρει προς ψήφιση, διότι περιέχει τέρατα, όπως αυτό το γνωστό ότι παραιτούμαστε από κάθε ασυλία της δημόσιας περιουσίας απέναντι στους δανειστές μας ή ότι εκχωρούμε ένα από τα βασικά όπλα μας: ενώ μέχρι στιγμής το δάνειο κυρίως διέπεται από το ελληνικό δίκαιο, με τη σύμβαση ορίζουμε να διέπεται από το αγγλικό, που είναι το πιο φιλικό προς τους δανειστές. Εν πάση περιπτώσει, μόνο ως πολιτικό πρόγραμμα εφαρμόζεται αυτή τη στιγμή το Μνημόνιο, χωρίς να έχουμε κυρώσει τις σχετικές διεθνείς συνθήκες όπως θα έπρεπε.

Γενικότερα, τι παρατηρείτε σε σχέση με το πόσο συχνά και σε ποιο βαθμό έρχεται σε αντίθεση το κοινοτικό δίκαιο με το ελληνικό σύνταγμα;

Αυτό το θέμα είναι επίσης πολύ ενδιαφέρον. Εμείς οι νομικοί χρησιμοποιούμε συχνά τον όρο επικαθορισμός: σαν να αλλάζουν παραδοσιακές έννοιες του Συντάγματος υπό την επιρροή του κοινοτικού δικαίου. Αυτό είναι ένα πολύ μεγάλο στοίχημα, γιατί όλες αυτές οι αλλαγές γίνονται ουσιαστικά χωρίς να έχουν την παραμικρή δημοκρατική νομιμοποίηση.

Είναι χαρακτηριστικό κάτι που είχε πει ο Σαντέρ, ο πρώην πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου, υπερασπιζόμενος αυτές τις κοινοτικές πολιτικές: «Ξέρουμε τι να κάνουμε για να λύσουμε τα οικονομικά προβλήματα, αλλά δεν ξέρουμε πώς να επανεκλεγούμε όταν το κάνουμε». Επομένως, οι περισσότεροι ηγέτες της Ευρώπης έχουν βρει τον εύκολο τρόπο, μέσω της οδού του κοινοτικού δικαίου, να επιβάλλουν πολιτικές που στην ουσία τις επιθυμούν, αλλά που δεν θέλουν να τις θέσουν στην κρίση του λαού.

Συμμετέχετε στην πρωτοβουλία για τη δημιουργία Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου του ελληνικού δημόσιου χρέους. Σε ποιο βαθμό το Σύνταγμα προσφέρει εργαλεία προς αυτή την κατεύθυνση;

Το Σύνταγμα ως τέτοιο δεν είχε προβλέψει ένα ανάλογο ενδεχόμενο. Ξέρετε μάλιστα ότι γενικώς είναι ιδιαίτερα καχύποπτο σε μορφές άμεσης δημοκρατίας. Για παράδειγμα, τα δημοψηφίσματα γίνονται με έναν ιδιαίτερα περίπλοκο τρόπο. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε όλη τη συνταγματική ιστορία, εκτός από το πολιτειακό θέμα, δηλαδή αν θα έχουμε βασιλιά ή όχι, δεν βλέπουμε δημοψηφίσματα. Άρα, θα’ λεγε κανείς ότι το ελληνικό Σύνταγμα δεν είναι ιδιαίτερα φιλικό. Από την άλλη μεριά δεν θέτει και εμπόδια.

Εμείς θελήσαμε να προωθήσουμε την ΕΛΕ κατά το πρότυπο αντίστοιχων επιτροπών χρέους σε άλλες χώρες, ιδίως στη νότια Αμερική, σαν μια προσπάθεια που θα συνδυάζει τη γνώση των ειδικών και των εμπειρογνωμόνων με μια προσπάθεια λαϊκή. Κινηματική, για να χρησιμοποιήσω μια πολιτική έκφραση. Ξεκινήσαμε αυτή την πρωτοβουλία γιατί μολονότι υπάρχει μια «βουβή» ανησυχία, μέχρι στιγμής κυριαρχεί ο φόβος. Ο φόβος είναι ο χειρότερος σύμβουλος σε περιόδους κρίσης. Οδηγεί σε αδράνεια εκεί που θα’ πρεπε να υπάρχει αντίδραση. Θελήσαμε με την πρωτοβουλία να δώσουμε μια ελπίδα, ώστε να ανατραπεί αυτό το κλίμα του φόβου. Γιατί όπου κυριαρχεί ο φόβος, δεν μπορεί να υπάρχει περιθώριο για ελεύθερη σκέψη.

TVXS