Έχουν περάσει οκτώ μέρες από τη δημοσιοποίηση του νομοσχεδίου « Οργάνωση ανώτατης εκπαίδευσης, ανεξάρτητη αρχή για τη διασφάλιση και πιστοποίηση της ποιότητας στην ανώτατη εκπαίδευση» που σκοπεύει σύμφωνα με την Υπουργό Παιδείας να «αλλάξει το DNA της λειτουργίας των Πανεπιστημίων και των Τεχνολογικών Ιδρυμάτων». Το Υπουργείο Παιδείας προβαίνει σε ένα παράτολμο πείραμα. Αντί να αξιοποιήσει τη συσσωρευμένη εμπειρία και τη διεθνή κριτική βιβλιογραφία ώστε να σχεδιάσει μια πραγματική μεταρρύθμιση παρεμβαίνοντας στην ουσία της παιδευτικής διαδικασιας, έρχεται να μας παρουσιάσει ένα νομοσχέδιο Φρανκεσταιν με συρραφές αποτυχημένων μοντέλων με κοινό παρονομαστή τις επιταγές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τις αρχές της Μπολόνια.
Ακολουθούν δυο αποσπάσματα από άρθρο του καθηγητή Αλέξανδρου Ζμά που αποδεικνύουν τη πιστή αντιγραφή των μοντέλων στην ελληνική πραγματικότητα χωρίς τη παραμικρή προσαρμογή:
«Διεθνικότητα», «προσαρμοστικότητα», «ανταγωνιστικότητα», «επιχειρηματικότητα», «διακλαδικά προγράμματα σπουδών», «ευέλικτες πολιτικές εγγραφής σπουδαστών», «εξατομικευμένες διαδρομές μάθησης», «έλεγχος ποιότητας» και ίδρυση «κέντρων αριστείας» είναι μερικά από τα σύγχρονα κελεύσματα του εκπαιδευτικού λόγου της Ευρωπαϊκής Ένωσης που τα κράτη-μέλη της καλούνται να λάβουν υπόψη τους στον δρόμο αναδόμησης του ακαδημαϊκού τους χώρου. (Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2003β) Ανακοίνωση από την Επιτροπή. Ο ρόλος των πανεπιστημίων στην Ευρώπη της γνώσης. CΟΜ (2003) 58 τελικό της 05.02.03.) (…) Τα εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προτεινόμενα μέτρα για την οικονομική ενίσχυση των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων αποτελούν στην ουσία «μεταφορά» αμερικανικών μοντέλων. Ανεύρεση ιδιωτικών δωρεών από φιλανθρωπικές οργανώσεις, ανάπτυξη εταιρικών σχέσεων μεταξύ πανεπιστημίων και επιχειρήσεων, επιβολή διδάκτρων και, τέλος, ίδρυση από τα ίδια τα πανεπιστήμια εταιρειών εκμετάλλευσης των ερευνητικών τους υπηρεσιών προβάλλονται ως οι επικρατέστερες λύσεις για την ανασυγκρότηση του ευρωπαϊκού campus.
Διοίκηση
Η κυβέρνηση υιοθέτει ένα δυαδικό σύστημα διοίκησης με το Συμβούλιο από τη μια πλευρά και τον διορισμένο πρύτανη από την άλλη. Στο Συμβούλιο εκλέγονται επτά καθηγητές από το σύνολο των μελών ΔΕΠ κι ένας εκπρόσωπος των φοιτητών με ενιαία λίστα. Αυτοί με τη σειρά τους επιλέγουν 7 εξωπανεπιστημιακά μέλη που θα εκπροσωπούν την «κοινωνία». Μετά με ανοικτό διεθνή διαγωνισμό το Συμβούλιο θα επιλέγει τον πρύτανη ο όποιος μπορεί να είναι καθηγητής άλλου ΑΕΙ ακόμα και της αλλοδαπής. Το Συμβούλιο Διοίκησης αποτελεί αναμφίβολα το κυρίαρχο διοικητικό όργανο των ΑΕΙ, διατηρώντας όλες τις ουσιώδεις αρμοδιότητες όπως η στρατηγική του ιδρύματος, η έγκριση προϋπολογισμού, απολογισμού και προγραμματισμού, η εκλογή κι η παύση του πρύτανη, η εποπτεία του ΝΠΙΔ κι η επιλογή των μελών του Δ.Σ. του, η συγκρότηση των επιτροπών, η οργάνωση της ασφάλειας των μελών και της περιουσίας του ιδρύματος, κι η επιλογή κοσμητόρων. Ενώ οι εκπρόσωποι του Υπουργείου θέλοντας να αμβλύνουν τις αντιδράσεις προσπαθούν να παρουσιάσουν τον πρύτανη ως τον ακαδημαϊκό ηγέτη του πανεπιστημίου, το νομοσχέδιο βρίθει εκφράσεων όπως «με απόφαση του πρύτανη ύστερα από έγκριση του Συμβουλίου» ή «με απόφαση του Συμβουλίου ύστερα από εισήγηση του πρύτανη» αποδεικνύοντας ποιος έχει την εξουσία σε αυτό το δίπολο. Η υποβάθμιση της πανεπιστημιακής κοινότητας σε αυτή τη μάχη εντός των ΑΕΙ αποδεικνύεται κι από τις αρμοδιότητες που «παραχωρούνται» στη Σύγκλητο. Το άλλοτε κραταιό, ανώτατο συλλογικό όργανο του πανεπιστημίου πλέον έχει την αρμοδιότητα να διατυπώνει γνώμη. Πέντε από τις έξι αρμοδιότητες της Συγκλήτου που ορίζονται στο νομοσχέδιο ξεκινούν με τη φράση «διατύπωση γνώμης». Εδώ βεβαίως το Υπουργείο εξαντλεί τις δημοκρατικές του ευαισθησίες. Μετά από αυτά γίνεται ξεκάθαρη πλέον η κατάργηση της συνταγματικά κατοχυρωμένης αυτοδιοίκησης των πανεπιστημίων με την εισαγωγή ενός αυταρχικού κι ολοκληρωτικού μοντέλου διοίκησης και τη μεταφορά αρμοδιοτήτων σε ένα ολιγομελές σώμα. Αυτό το όργανο όμως ακόμα κι αν γινόταν αποδεκτό θα ήταν καταδικασμένο να αποτύχει ακόμα και στους στόχους που καλείται να υπηρετήσει. Καθώς εξορισμού ο απόλυτος έλεγχος της διοίκησης από ένα ολιγομελές σώμα θα ενισχύσει τη συναλλαγή και θα ενθαρρύνει περαιτέρω τον κομματισμό και τη διαφθορά.
Το Υπουργείο θέλοντας να δείξει ότι απλώς ακόλουθη τη γενική τάση που επικρατεί στην Ευρωπαϊκή ήπειρο και δεν πρέπει να διαμαρτυρόμαστε χωρίς λόγο, επιστράτευσε στατιστικά στοιχεία υποστηρίζοντας ότι 23 άλλες ευρωπαϊκές χώρες έχουν υιοθετήσει το δυαδικό σύστημα ενώ 28 συνολικά έχουν συμπεριλάβει εξωτερικά μέλη στη διοίκηση των πανεπιστημίων τους. Αποκρύπτοντας ότι επιλογή του πρύτανη αποκλειστικά από το Συμβούλιο διοίκησης γίνεται μόλις σε 4 χώρες.
Διάρθρωση Σπουδών
Το Υπουργείο έσπευσε να ανακηρύξει στο νομοσχέδιο τη Σχολή ως βασική διοικητική κι ακαδημαϊκή μονάδα. Λίγες μέρες μόνο μετά έγινε φανερή η προχειρότητα, καθώς ανακοινώθηκε ότι η πρόβλεψη για είσοδο των υποψηφίων στη Σχολή δεν μπορεί να εφαρμοστεί γιατί δεν βρέθηκε αδιάβλητος τρόπος εισαγωγής. Σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά στατιστικά που όταν το συμφέρει, επικαλείται άμεσα το Υπουργείο, δύο στις τρείς ευρωπαϊκές χώρες επιτρέπουν στα ΑΕΙ τους να προσδιορίσουν την εσωτερική ακαδημαϊκή τους δομή επιλέγοντας ανάμεσα στο τμήμα ή τη σχολή.
Το νομοσχέδιο προβλέπει τη διάρθρωση των σπουδών σε τρεις κύκλους, σε μια προσπάθεια του Υπουργείου να επιβάλει σταδιακά τις αρχές της Διακήρυξης της Μπολόνια. Η επιμονή για την απόκτηση άμεσα αναλώσιμων γνώσεων αποδεικνύει τη σκόπιμη σύγχυση της εκπαίδευσης με τη κατάρτιση και την ενίσχυση της επαγγελματοποίησης και της εξειδίκευσης που επιχειρείται στις προπτυχιακές σπουδές. Από το 2008 κιόλας ιστορικά πανεπιστήμια της Ευρώπης που συμμετέχουν στην ομάδα Coimbra όπως αυτά της Οξφόρδης, του Κέμπριτζ, της Γρανάδα, του Εδιμβούργου, του Μονπελιέ, της Γενεύης, της Σιένα, της Πράγας, της Ουπσάλα, του Α.Π.Θ. από την Ελλάδα κι άλλα έχουν ασκήσει δριμεία κριτική υποστηρίζοντας χαρακτηριστικά ότι το εκπαιδευτικό σχήμα που προκύπτει από τη διακήρυξη της Μπολόνια δεν αρμόζει στην εκπαιδευτική διαδικασία. Σε δελτίο τύπου έπειτα από σύνοδο τους επισημαίνουν ότι «Ένας επιστήμονας που αποφοιτά από το Πανεπιστήμιο δεν πρέπει να περιορίζεται σε μία ταχύρρυθμη εκπαίδευση δεξιοτήτων» και στη συνέχεια εκφράζουν αμφιβολίες για την αποκλειστική επικέντρωση στην εφαρμοσμένη έρευνα και την υποβάθμιση των ανθρωπιστικών επιστημών. Τα παραδείγματα πανεπιστημίων που καταργούν τους τομείς ανθρωπιστικών και κλασικών σπουδών γιατί δεν πετυχαίνουν μετρήσιμα αποτελέσματα, φτάνουν μέχρι και τις μέρες μας.
Στη Γερμανία, πολλοί πανεπιστημιακοί καθηγητές, αλλά και υπουργοί παιδείας των κρατιδίων, επισημαίνουν την ανάγκη διεύρυνσης της διάρκειας των σπουδών του πρώτου κύκλου για την καλύτερη οργάνωση των μαθημάτων και την πραγματοποίηση πολλών επιμέρους βελτιώσεων. Το ίδιο και στην Αυστρία, όπου οι πρυτανικές αρχές και το υπουργείο παιδείας θεωρούν αναγκαίο τον επανασχεδιασμό του συστήματος.
ΝΠΙΔ
Με προεδρικό διάταγμα είναι δυνατή σε κάθε Α.Ε.Ι. η ίδρυση νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου με τη μορφή ανώνυμης εταιρείας. Κι έτσι απλά εισάγεται στα πανεπιστήμια η ιδεολογία του laissez-faire, το φετίχ κάθε νεοφιλελεύθερου για την πρόσδεση των πανεπιστημίων στο άρμα της Αγοράς. Το ΝΠΙΔ είναι υπεύθυνο για την εξεύρεση και διαχείριση ιδίων πόρων και την αξιοποίηση της περιουσίας του ιδρύματος με τους κανόνες της επιχειρηματικής λογικής. Στη παράγραφο 6α του άρθρου 58 το υπουργείο σπάει κάθε φραγμό λογικής ορίζοντας ως θεμιτό τρόπο για την εξεύρεση πόρων ακόμα και την έκδοση ομολογιών. Τη στιγμή που, μέσω των συμβουλίων διοίκησης, καταργείται η ουσιαστική αυτοτέλεια των ΑΕΙ, θεσπίζεται η «οικονομική αυτοτέλειά» τους: τα ιδρύματα πρέπει «αυτοτελώς» να τα βγάλουν πέρα, αναζητώντας ιδιωτική χρηματοδότηση, χορηγίες, δίδακτρα κ.ο.κ. (Σταύρος Κωνσταντακόπουλος, Ενθέματα)
Επιπλέον καθίσταται υπεύθυνο για την διάθεση αδειών εμπορικής εκμετάλλευσης προϊόντων πνευματικής ή βιομηχανικής ιδιοκτησίας έναντι τιμήματος. Το Υπουργείο πιστό στην δημιουργία εξωπανεπιστημιακων πόλων εξουσίας δίνει στο Συμβούλιο τη δυνατότητα να επιλέξει τον πρόεδρο του Δ.Σ. του Ν.Π.Ι.Δ. ανάμεσα στους αναπληρωτές πρυτάνεις αλλά ο διευθύνων σύμβουλος που προΐσταται των υπηρεσιών του ρητά ορίζεται ότι δεν μπορεί να είναι καθηγητής Α.Ε.Ι.
Φοιτητικά θέματα
Αν και γίνεται συστηματική προσπάθεια να φανεί ότι το παρόν νομοσχέδιο δεν αγγίζει τους φοιτητές, η αλήθεια είναι ελαφρώς διαφορετική. Αρχικά παρατηρούμε τη σταδιακή αφαίρεση της ιδιότητας του ισότιμου κι ενεργού μέλους της πανεπιστημιακής κοινότητας. Ο τρόπος εκπροσώπησης των φοιτητών στα νέα όργανα γίνεται με τέτοιο τρόπο που περισσότερο εξοργίζει παρά λειαίνει τις αντιδράσεις. Προβλέπεται συνήθως ένας εκπρόσωπος φοιτητών με μονοετή θητεία έναντι τετραετής θητείας που έχουν τα υπόλοιπα μέλη, μόνο η θητεία του φοιτητή είναι μη ανανεώσιμη ενώ η μη συμμέτοχη του εκπροσώπου των φοιτητών δεν θίγει το κύρος των συνεδριάσεων του οργάνου.
Περνώντας στα πιο πρακτικά ζητήματα, η κατάσταση χειροτερεύει. Παρά τις δεσμεύσεις στα τηλεοπτικά παράθυρα, δεν υπάρχει καμία ρητή αναφορά για την μη επιβολή διδάκτρων στο νομοσχέδιο. Αντίθετα γίνεται προσπάθεια να σπάσει το ταμπού της δωρεάν παιδείας (βλέπε δηλώσεις Διαμαντοπούλου περί παρωχημένου πανεπιστημίου της μεταπολίτευσης) καθώς το νομοσχέδιο προβλέπει δίδακτρα για φοιτητές με προέλευση εκτός Ε.Ε. ενώ τα ΑΕΙ είναι ελεύθερα να αποφασίσουν για την επιβολή και το ύψος των διδάκτρων στα μεταπτυχιακά προγράμματα τους.
Η συνέχεια αφορά στα συγγράμματα. Όπου στο άρθρο 37 τονίζεται ότι από την ακαδημαϊκή χρονιά 2014-2015 παύει η διανομή των συγγραμμάτων με δαπάνη του δημοσίου. Παρά (και πάλι) τις περί του αντιθέτου δηλώσεις, πουθενά στο νομοσχέδιο δεν γίνεται λόγος για ηλεκτρονικά συγγράμματα αντίστοιχης ποιότητας κι αξίας με αυτά που λαμβάνουν οι φοιτητές σήμερα. Το νομοσχέδιο κάνει λόγο για υποχρέωση ανάρτησης στο διαδίκτυο της αναλυτικής ύλης, των παραδόσεων και των σημειώσεων. Είναι σαφής η ποιοτική διαφορά ενός επιστημονικού εγχειριδίου έναντι κάποιων σημειώσεων. Θα οδηγούμαστε πλέον σε εξετάσεις με οικονομικά και ταξικά κριτήρια εκ των προτέρων, στη λογική μιας πυραμίδας όπου οι πλέον εύρωστοι οικονομικά φοιτητές θα μπορούν να αποκτούν το καλύτερο σύγγραμμα ενώ η βάση θα περιορίζεται σε κάποιες σημειώσεις…
Πολύ σημαντικές είναι οι αλλαγές που αφορούν στη φοιτητική μέριμνα, με το κράτος να αποποιείται τη σχετική ευθύνη. Η πρώτη αναφορά που προκαλεί ανησυχίες γίνεται στο άρθρο 53 παράγραφος 1β με τη φράση «τυχόν λειτουργία φοιτητικής λέσχης». Η αλήθεια αποκαλύπτεται σταδιακά. Το νομοσχέδιο προβλέπει ότι η κρατική επιχορήγηση θα καλύπτει μόνο τις αποδοχές του προσωπικού και τα αναγκαία λειτουργικά έξοδα και στο άρθρο 58 παράγραφος 7α το ΝΠΙΔ, χρήζεται υπεύθυνο για τη διάθεση και διαχείριση κονδυλίων για παροχές φοιτητικής μεριμνάς και τη λειτουργία εστιών και λεσχών. Αυτό σημαίνει ότι η κάθε είδους φοιτητική μέριμνα περνά στα Α.Ε.Ι. (χωρίς τη συνοδεία των απαραίτητων πόρων) και γίνεται προαιρετική. Οι παροχές φοιτητικής μέριμνας θα διαφοροποιούνται ανα έτος κι ανα πανεπιστήμιο ανάλογα με το πόσο καλά τα κατάφερε στην ελεύθερη αγορά το οικείο ΝΠΙΔ.
ΑΔΙΠ
Στο άρθρο 65 η «Αρχή διασφάλισης της ποιότητας στην ανώτατη εκπαίδευση» μετονομάζεται σε «Αρχή διασφάλισης και πιστοποίησης της ποιότητας στην ανώτατη εκπαίδευση» και μετατρέπεται έτσι σε ένα ακόμα καθοριστικό εξωπανεπιστημιακό υπέρ-όργανο που επιτρέπει την πλήρη απόσυρση του κράτους. Εκτός από την ευθύνη των της εξωτερικής αξιολόγησης των Α.Ε.Ι. η νέα ΑΔΙΠ αναλαμβάνει την ευθύνη για την πιστοποίηση των προγραμμάτων σπουδών. Η πιστοποίηση της ανεξάρτητης αρχής είναι αναγκαία προϋπόθεση για την ίδρυση και λειτουργία προγραμμάτων σπουδών. Επιπλέον η ΑΔΙΠ θα έχει λόγο ακόμα και στα ζητήματα συγχώνευσης ή κατάργησης των ΑΕΙ. Τέλος, η χρηματοδότηση συνδέεται πλέον άρρηκτα με την αξιολόγηση στη λογική της ποσοτικοποίησης και της μετρησιμότητας των αποτελεσμάτων η οποία σηματοδοτεί μια σοβαρή αλλαγή της αντίληψης για τη γνώση και την παιδεία. (Σταύρος Κωνσταντακόπουλος, Ενθέματα)
Συμπέρασμα
Η κυβερνητική προπαγάνδα υπόσχεται τα πανεπιστήμια της αριστείας, διαλαλεί ότι βάζει τέλος στις εξαρτήσεις και τη διαφθορά, διαρρηγνύει τα ιμάτια της ότι δεν θίγονται οι φοιτητές και παρουσιάζει όλους τους αντιδρώντες ως διαπλεκόμενους που προσπαθούν να ικανοποιήσουν τα συμφέροντα τους, να μην χάσουν τη θέση τους. Δυστυχώς πολλοί ακαδημαϊκοί έπεσαν στη παγίδα περιορίζοντας τη συζήτηση στις αλλαγές στη διοίκηση. Στη πραγματικότητα δεν βλέπουμε καμία μεταρρύθμιση με την έννοια της μετακίνησης προς προοδευτική κατεύθυνση, με την έννοια της εμπροσθοδρομικής αλλαγής. Το νομοσχέδιο πλήττει διπλά τους φοιτητές τόσο σε πρακτικό επίπεδο με τις αλλαγές στη διάρθρωση των σπουδών και το τσεκούρι στα συγγράμματα και τη φοιτητική μέριμνα όσο και σε θεωρητικό επίπεδο καθώς υποτιμούνται και λοιδορούνται ως νέοι επιστήμονες μιας απαξιωμένης ακαδημαϊκής κοινότητας. Η ευθύνη της αντίστασης πέφτει για άλλη μια φορά βαριά στις πλάτες των φοιτητών θυμίζοντας μέρες του άρθρου 16.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου