Τρεις μήνες μετά την αυτοπυρπόληση του 26χρονου Μοχάμεντ Μπουαζίζι, που έδρασε ως ο αρχικός σπινθήρας μιας αλυσιδωτής αντίδρασης από την Τυνησία μέχρι την Υεμένη, η αραβική εξέγερση βαδίζει προς μια αποφασιστική καμπή. Αυτό που ξεκίνησε ως περιορισμένο κίνημα μεταρρυθμίσεων εντός του υπάρχοντος συστήματος, εξελίχθηκε γρήγορα σε επαναστατικό «τσουνάμι», που διεκδικούσε ανοιχτά την ανατροπή των παλαιών καθεστώτων. Τηρουμένων των αναλογιών, ο αραβικός κόσμος έζησε, με καθυστέρηση ενάμιση αιώνα, κάτι σαν την «ηπειρωτική, δημοκρατική επανάσταση» της Ευρώπης του 1848: Μια ηφαιστειακή αφύπνιση του ανώνυμου πλήθους, το οποίο, για πρώτη φορά σ’ αυτό το μέρος του κόσμου, προσμένει τη χειραφέτηση όχι από κάποιους φωτισμένους αξιωματικούς ή χαρισματικούς μουλάδες, αλλά από τον ίδιο του τον εαυτό.
Δύο σημαντικές εξελίξεις της εβδομάδας που πέρασε μετέτρεψαν την αραβική δημοκρατική επανάσταση σε διεθνή κρίση: Πρώτα ήρθε η εισβολή δυνάμεων της Σαουδικής Αραβίας στο Μπαχρέιν για την καταστολή του δημοκρατικού κινήματος και τη διάσωση της βασιλικής οικογένειας. Ακολούθησε η καθοριστική απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας για επιβολή ζώνης απαγόρευσης πτήσεων στο καθεστώς Καντάφι, γεγονός που ισοδυναμεί με κήρυξη πολέμου, μετατρέποντας μια εμφύλια σύρραξη σε πολυεθνική.
Αίσθηση προκαλεί η αμήχανη επιφυλακτικότητα που επέδειξαν οι μεγάλες δυνάμεις, με εξαίρεση τη Γαλλία. Την ώρα που τα στρατεύματα της Σαουδικής Αραβίας δολοφονούσαν διαδηλωτές στο Μπαχρέιν, η Χίλαρι Κλίντον αρκούνταν να συστήσει «αυτοσυγκράτηση» και «πολιτική διέξοδο». Κι ενώ ο Αραβικός Σύνδεσμος ζητούσε την επιβολή ζώνης απαγόρευσης πτήσεων στη Λιβύη, το Συμβούλιο Ασφαλείας άφηνε επί πολλές ημέρες ελεύθερο τον Καντάφι να βομβαρδίζει ανηλεώς, από στεριά, θάλασσα και αέρα, εξεγερμένες πόλεις.
Οι παγκόσμιοι παίκτες είδαν εξαρχής με παγερή επιφύλαξη τις αραβικές εξεγέρσεις, κυρίως γιατί φοβούνταν μια επικίνδυνη αλλαγή πολιτικής των Αράβων έναντι του Ισραήλ και του Ιράν. Στην πορεία όμως αποφάσισαν «να καβαλήσουν την τίγρη» της εξέγερσης, ελπίζοντας ότι θα καταφέρουν να τη χαλιναγωγήσουν. Προ ημερών, οι New York Times κατέγραφαν τις ελπίδες του Λευκού Οίκου ότι η εξέγερση θα αφήσει άθικτες τις μοναρχίες - στηρίγματα των ΗΠΑ, όπως η Σαουδική Αραβία και η Ιορδανία, θα περιοριστεί σε επιφανειακές αλλαγές στην Αίγυπτο και θα ανατρέψει τα δύο «μαύρα πρόβατα» των Αμερικανών, το καθεστώς Μπάαθ στη Συρία και τη θεοκρατία στο Ιράν.
Μέχρι στιγμής, οι ελπίδες αυτές δεν επιβεβαιώνονται. Αντίθετα, οι εξεγέρσεις στην Υεμένη και στο Μπαχρέιν (όπου, παρεμπιπτόντως, βρίσκεται και η βάση του 5ου αμερικανικού στόλου) απειλούν να «μολύνουν» τη γειτονική Σαουδική Αραβία και ιδίως τη σιιτική της μειονότητα, στις περιοχές της οποίας βρίσκονται οι σημαντικότερες πετρελαιοπηγές - κάτι που θα μπορούσε να εκτοξεύσει αυτόματα την τιμή του πετρελαίου στα 200 δολάρια το βαρέλι, σύμφωνα με μελέτη της γαλλικής Societe Generale. Στο φως όλων των παραπάνω, δεν είναι να απορεί κανείς για τις αμφιταλαντεύσεις των μεγάλων δυνάμεων.
Ωστόσο, ενδεχόμενη επικράτηση του Καντάφι μέσα από ένα εφιαλτικό λουτρό αίματος, με την παθητική συνενοχή της Δύσης θα οδηγούσε σε πυράκτωση των αντιδυτικών αισθημάτων του αραβικού δρόμου και θα δημιουργούσε ιδανικό πεδίο για την ανάπτυξη ενός ανεξέλεγκτου ισλαμικού ριζοσπαστισμού. Αυτός πρέπει να είναι ο καθοριστικός παράγοντας που οδήγησε στην απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας για στρατιωτική επέμβαση εναντίον του Καντάφι.
Πρέπει πάντως να σημειωθεί ότι η εικόνα ενός Καντάφι που «προελαύνει ακάθεκτος προς τη Βεγγάζη» και μιας διεθνούς κοινότητας που «διασώζει την εξέγερση» είναι τουλάχιστον υπερβολική. Μέχρι τη στιγμή που πάρθηκε η απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας, οι εξεγερμένοι πρόβαλλαν ηρωική αντίσταση τόσο στο δυτικό (Μισουράτα) όσο και στο ανατολικό μέτωπο (Αζεντάμπια), διατηρώντας τον έλεγχο σε τέσσερις από τις πέντε μεγαλύτερες πόλεις της Λιβύης και σε όλο το ανατολικό τμήμα της χώρας. Οι αμέσως επόμενες μέρες ή ίσως και ώρες θα δείξουν πόσο κοντά βρισκόμαστε στην τελική πράξη του δράματος.
«Νούμερο ένα» στην ηγεσία
Πρόεδρος του νεοπαγούς Λιβυκού Εθνικού Συμβουλίου, ο Μουσταφά Αμπντελτζαλίλ είναι το «νούμερο ένα» στη συλλογική ηγεσία της εξέγερσης. Ο παλιός ποδοσφαιριστής που έκανε καριέρα σαν δικαστής υπηρέτησε ως υπουργός Δικαιοσύνης το καθεστώς Καντάφι, αλλά κέρδισε την έξωθεν καλή μαρτυρία (ακόμη και από το Human Rights Watch) για τον θετικό του ρόλο στην αποφυλάκιση πολλών πολιτικών κρατουμένων - μάλιστα, σε μία περίπτωση, δεν δίστασε να παραπονεθεί δημόσια στον Καντάφι για τη μη αποφυλάκιση ορισμένων άλλων. Παραιτήθηκε την πρώτη εβδομάδα της εξέγερσης, καταγγέλλοντας τη χρήση βίας εναντίον των διαδηλωτών και κατάφερε να μεταπείσει τις φυλές της Αν. Λιβύης, ιδίως στη δική του πόλη, την Αλ Μπέιντα, που προσανατολίζονταν σε απόσχιση. Ο Καντάφι τον έχει επικηρύξει, προσφέροντας το ποσό των 400.000 δολαρίων σε όποιον βοηθήσει στη σύλληψη ή την εξόντωσή του.
Από σύντροφος, επαναστάτης
Ο Αμπντελφατάχ Γιούνις είναι ίσως ο άνθρωπος που φοβόταν περισσότερο από κάθε άλλον ο Καντάφι τον μήνα που πέρασε. Σύντροφός του στο κίνημα του 1969, ο Γιούνις έγινε αργότερα στρατηγός και επί δεκαετίες διοικούσε τις ειδικές δυνάμεις του στρατού, προτού αναλάβει το υπ. Εσωτερικών. Η αποστασία του από το στρατόπεδο του Καντάφι έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο να αποβεί νικηφόρα η εξέγερση στη Βεγγάζη. Πολλοί από τους συνομιλητές μας στη Λιβύη -όχι μόνο ιδεαλιστές νέοι, αλλά και έμπειροι στρατιωτικοί- εξέφραζαν καχυποψία για τον Γιούνις, θεωρώντας τον καιροσκόπο, έτοιμο να αλλάξει στρατόπεδο ανάλογα με το πού φυσάει ο άνεμος. Οταν όμως η κατάσταση άρχισε να επιδεινώνεται στο στρατιωτικό πεδίο, ο Γιούνις, πήρε πάνω του την κρίσιμη μάχη για την άμυνα της Βεγγάζης και τη γενική διοίκηση των άτακτων, επαναστατικών δυνάμεων, που χρειάζονταν επειγόντως κάποια πειθαρχία και κάποιο σχέδιο.
Η εκφωνήτρια της επανάστασης
Δικηγόρος το επάγγελμα, η Νεβίν Αμπντελχμέντ Ελμπαχ ήταν η εκφωνήτρια του πρώτου ελεύθερου ραδιοφωνικού σταθμού της Βεγγάζης, μετά τη νίκη της εξέγερσης. Το «Ράδιο 17 Φλεβάρη» (προς τιμήν της επανάστασης που ξέσπασε την ίδια ημέρα) λειτουργεί 24 ώρες το 24ωρο, φιλοξενείται προσωρινά σ’ ένα πολύ ταπεινό γραφείο - αυτοσχέδιο στούντιο και διευθύνεται από επιτροπή στην οποία συμμετέχουν δημοσιογράφοι, δικηγόροι και καλλιτέχνες. Κατά τις πρώτες τρεις εβδομάδες της εξέγερσης, ιδρύθηκαν τρεις ελεύθερες εφημερίδες, δύο ραδιοσταθμοί και ένας τηλεοπτικός σταθμός - κι αυτά μόνο στη Βεγγάζη. Οι εξεγερμένοι δημιούργησαν Κέντρο Μέσων Ενημέρωσης, όπου στεγάζονται οι γραφίστες και οι κομπιουτεράδες, που δημιουργούν βίντεο με προπαγανδιστικό και πληροφοριακό υλικό, ενώ παράλληλα προσφέρουν ανιδιοτελώς υποστήριξη στους ξένους ανταποκριτές.
«Η ελευθερία αξίζει το ρίσκο»
Η πινακίδα γράφει «Ευρωπαϊκό Σχολείο Βεγγάζης». Εδώ στέλνουν τα παιδιά τους οι μορφωμένοι αστοί της δεύτερης πολυπληθέστερης πόλης της Λιβύης, ώστε να τους εξασφαλίζουν αυτά που δεν παρέχουν τα δημόσια σχολεία: Εκμάθηση ξένων γλωσσών, εργαστήρια Φυσικής, Χημείας και Πληροφορικής, εκπαίδευση επιπέδου GSE και baccalaur�at. Στο προαύλιο, δίπλα από τα γήπεδα ποδοσφαίρου και τένις, κυματίζει η ελληνική σημαία. Εμπνευστής και δημιουργός του σχολείου, ο Κανάκης Μανδαλιός, πρόεδρος της ελληνικής κοινότητας στη Βεγγάζη, γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, ήρθε στη Βεγγάζη το 1967 και από τότε ζει στη Λιβύη, με διάλειμμα τα φοιτητικά του χρόνια, όταν σπούδασε ναυπηγός στο Μετσόβιο.
Παρότι αναγνωρίζει ότι «ο Καντάφι υπήρξε χαρισματικός ηγέτης και η πρώτη του δεκαετία έδωσε στη Λιβύη αξιοπρέπεια και μεγάλες κοινωνικές μεταρρυθμίσεις», ο κ. Μανδαλιός βρέθηκε από την πρώτη στιγμή στο πλευρό των εξεγερμένων συμπολιτών του. Τον ρωτήσαμε αν φοβάται ότι η επιλογή του αυτή θα μπορούσε να του κοστίσει ακριβά, στο ενδεχόμενο ενός εκδικητικού λουτρού αίματος έπειτα από μια ανακατάληψη της Βεγγάζης από τους Κανταφικούς. «Σε έναν εμφύλιο, αυτό το ενδεχόμενο υπάρχει», μας απαντά, «αν και δεν το θεωρώ πιθανότερο. Πιστεύω ότι η επανάσταση τελικά θα επικρατήσει, είτε επέμβει είτε δεν επέμβει το Συμβούλιο Ασφαλείας. Σε κάθε περίπτωση, όταν ξεσπάει μια επανάσταση δεν υπάρχει χώρος για ουδετερότητα: Ή είσαι μαζί της ή είσαι εναντίον της. Η ελευθερία αξίζει πάντα το ρίσκο της».
Αφού μας υπενθυμίσει ότι οι αρχαίοι Ελληνες ήταν από τους πρώτους που εποίκισαν την επαρχία της Κυρηναϊκής και ότι μέχρι το 1912, επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η Κρήτη υπαγόταν στη νομαρχία της Βεγγάζης, ο κ. Μανδαλιός μας λέει:
«Η Ελλάδα έχει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα: Οι άνθρωποι εδώ μας αγαπάνε, ξέρουν την Κρήτη και γενικά την Ελλάδα και τη βλέπουν σαν μια φιλική χώρα, όχι σαν την Ιταλία και τη Βρετανία, τους παλιούς αποικιοκράτες της περιοχής. Μια καινούργια, ελεύθερη Λιβύη θα δει την Ελλάδα σαν φυσικό σύμμαχο και εταίρο. Γενικότερα, η Λιβύη, μια χώρα με πληθυσμό μόλις 6 εκατομμυρίων και άφθονο πετρέλαιο υψηλής ποιότητας, μια χώρα χωρίς θρησκευτικές ή φυλετικές αντιπαλότητες, αποτελεί ιδανικό υποψήφιο για μια φιλελεύθερη, δημοκρατική εξέλιξη. Αν η Δύση αποτύχει εδώ, αναρωτιέμαι σε πια αραβική χώρα θα επιτύχει»...
afterhistory
Πηγή: "Καθημερινή"
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου