Χαρακίρι...

Γράφει ο Κώστας Βαξεβάνης   

Το θαύμα λένε κρατάει τρεις μέρες. Το Ιαπωνικό κρατάει δεκαετίες. Και ξαφνικά αφού ταρακουνήθηκε από τον σεισμό, πνίγηκε στα κύματα του τσουνάμι, παραδόθηκε στον αργό θάνατο της ραδιενέργειας. Ακόμη και τα ιαπωνικά προϊόντα, πέρα από κάθε αμφισβήτηση ποιότητας, θα συνοδεύονται πια από καχυποψία. Ο φτωχός θα φοβάται να αγοράσει ΤΟΥΟΤΑ και ο πλούσιος να φάει σούσι. Πώς τα φέρνει η ζωή; Οι αγορές να δεις.

Το γιεν έπεσε, οι μετοχές ακόμη περισσότερο και οι πινακίδες LCD και νέον, σήμα κατατεθέν της Ιαπωνικής πρωτεύουσας, δεν έχουν ούτε ρεύμα για να ανάψουν. Το χειρότερο είναι πως υπάρχει μεγάλη πιθανότητα, τα παιδιά της επόμενης γενιάς της Ιαπωνίας, να μοιάζουν πολύ με τα τερατόμορφα καρτούν που κυριαρχούν σήμερα στην ιαπωνική παιδική κουλτούρα.

Παρακολουθώ πώς παρουσιάζουν τα Μέσα Ενημέρωσης αυτή την οικουμενική καταστροφή. Χιλιάδες ανθρώπινες ιστορίες δίπλα στην ανησυχία για ένα μεγάλο μπαμ. Και εικόνες από έναν λαό αποσβολωμένο, τρομαγμένο, ανήμπορο. Τα σχόλια είναι γεμάτα απ’ αυτή την γραφική απολυτοποίηση που συνοδεύει πολλές φορές την άγνοια κατανόησης. Έχουν ακουστεί πολλά αυτές τις μέρες, για την υπερηφάνεια των Ιαπώνων, τους στωικούς Σαμουράι, τον περήφανο λαό κλπ.

Ναι, οι άνθρωποι της Άπω Ανατολής, διέπονται από μια άλλη φιλοσοφία. Στημένοι στην ουρά για ένα πιάτο ρύζι, μπορούν ταυτόχρονα να κάνουν γυμναστική για να περάσει η ώρα, ή οτιδήποτε άλλο τους πουν ότι είναι αναγκαίο.
Θυμάμαι το 1997 στην Αλβανία, με την εξέγερση μετά το σκάνδαλο με τις παρατράπεζες, όταν εκκενώνονταν οι Πρεσβείες μέσω του λιμανιού του Δυρραχίου. Όλοι οι πολιτισμένοι Ευρωπαίοι έκαναν γιουρούσι για να μπουν στα πλοία της σωτηρίας και τα ελικόπτερα. Μόνο οι «ανατολίτες» κάθονταν με τη σειρά έχοντας μάλιστα έτοιμο το διαβατήριο στο χέρι, την ώρα του πανικού.

Αναμφίβολα μιλάμε για άλλη φιλοσοφία. Μερικές φορές φαντάζει στην δικιά μας κουλτούρα ψυχαναγκασμός. Αλλά ας αφήσουμε τα εξωτικά στοιχεία της ιαπωνικής μαζικής συμπεριφοράς. Το θέμα δεν είναι αυτό. Γιατί όποιος και να είσαι ως λαός είσαι ανήμπορος μπροστά στην μανία της φύσης ή πολύ περισσότερο την ραδιενέργεια. Και θα πληρώσεις το τίμημα γι αυτό που έκανες ή που δεν έκανες.

Μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, όπου η Ιαπωνία είχε το θλιβερό προνόμιο να γίνει το πεδίο επίδειξης της πυρηνικής ισχύος, η Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου, έζησε το οικονομικό θαύμα. Απαλλαγμένη από στρατιωτικές δαπάνες, με τις ΗΠΑ να εγγυώνται την ασφάλειά τους, ανέπτυξε μια οικονομία βασισμένη στις νέες τεχνολογίες και την βαριά βιομηχανία. Μπροστά στο κύμα, (που γνώριζε καλά πως μπορεί εύκολα να γίνει παλιρροϊκό) έχτισε τα μνημεία της οικονομίας της. Και βέβαια πυρηνικά εργοστάσια. Φτηνή ενέργεια για την βαριά βιομηχανία και το Ιαπωνικό θαύμα. Το θαύμα βέβαια είχε και άλλες πλευρές όχι και τόσο εξωτικές. Εντατικοποίηση, εργασία χωρίς δικαιώματα, ψυχαναγκασμό. Είναι γνωστές οι ιστορίες με τους Ιάπωνες που χτυπούν τα ομοιώματα των αφεντικών τους για να ξεθυμάνουν, ή που απεργούν φορώντας περιβραχιόνιο. Από τους οπαδούς του νεοφιλελευθερισμού αυτές οι συμπεριφορές εμφανίζονται ως πολιτισμός. Απ την μεριά μου πάντα αναρωτιόμουν, γιατί ακόμη και τα παιδικά καρτούν ή τα ιαπωνικά ριάλιτυ στην τηλεόραση, έχουν τόσο πολύ βία. Προφανώς είναι ένας καθρέφτης της κοινωνίας. Καταπιεσμένης ίσως, αν και καλοφωτισμένης από τις φωτεινές εντυπωσιακές διαφημιστικές πινακίδες της οικονομικής παλιγενεσίας.

Οι επιγραφές έσβησαν. Δεν υπάρχει ρεύμα. Η οικονομία θα πάει πίσω. Ίσως και η ανθρωπότητα. Η καταστροφή θα εμφανιστεί στην κοινή γνώμη, αορίστως ως αναπόφευκτη και μοιραία. Είναι πολύ απλό όμως. Αν δεν υπήρχαν πυρηνικά εργοστάσια σε μια σεισμογενή περιοχή δεν θα υπήρχε καταστροφή. Και δεν θα υπήρχαν, αν δεν υπήρχαν οι πολιτικές αποφάσεις για να κυριαρχήσει η Ιαπωνία στην περιοχή οικονομικά και όχι απλώς για να ζήσει.
Οι ιαπωνικοί εγκέφαλοι του εθνικισμού και των αγορών, που δεν κατάλαβαν τι σήμαινε η Χιροσίμα, ζουν σήμερα την Φουκουσίμα. Η Ιαπωνία διάλεξε τον χειρότερο τρόπο να κάνει Χαρακίρι.

"κουτί της Πανδώρας"