ΜΑΤΩΜΕΝΗ ΔΕΥΤΕΡΑ

Μονόπρακτο της Ελίζας Ζολώτα

Πρόσωπα:
Αφηγητής
Σωτήρης(35 χρονών)
Βάσω (33 χρονών)
Γρηγόρης(35 χρονών)
Γιαννούλα(32 χρονών)
Ραφαήλ (26 χρονών)
Ραλλού (9 χρονών)
Βουβά πρόσωπα:έξι άντρες και ένα κορίτσι
Πρώτη Σκηνή
ΑΦΗΓΗΤΗΣ: Βρισκόμαστε στα Τρίκαλα το σωτήριο έτος 1925, 2 Φλεβάρη,ημέρα Δευτέρα,μέρα του παζαριού.Οι αγρότες κάθε Δευτέρα κατεβαίνουν στην πόλη για να πουλήσουν τα προϊόντα τους και ν’αγοράσουν τα προς το ζην.Οι Τρικαλινοί βγαίνουν για να ψωνίσουν απ’τους αγρότες. Αυτή τη Δευτέρα,όμως,οι αγρότες δεν έφεραν μαζί τα προϊόντα αλλά την απόγνωση και την οργή τους…Μια οργή που ξεχείλιζε,σαν το ποτάμι της Σαλαμπριάς,για το άδικο,τη φτώχεια,την εκμετάλλευση…Πριν από 15 χρόνια,το 1910,είχε ξεσπάσει στη Θεσσαλία η μεγάλη αγροτική επανάσταση στο Κιλελέρ και τη Λάρισα,είχανε γίνει μερικά πράγματα για τους αγρότες,αλλά στα περισσότερα μέρη υπήρχαν ακόμη μεγάλα τσιφλίκια ,βακούφικα μοναστηρίων,κολίγοι,μερικοί αγρότες ήταν μικροϊδιοκτήτες και οι πιο πολλοί ακτήμονες.Οι φόροι αβάσταχτοι…
Έργα αποχετευτικά,υδραυλικά,αντιπλημμυρικά ούτε για δείγμα.Από την άλλη,οι φυλακίσεις,οι βασανισμοί,οι εκτοπισμοί στους ανυπότακτους, τους σοσιαλιστές και κομμουνιστές εργάτες,επαγγελματίες,παλιούς πολεμιστές,νεολαίους και προοδευτικούς αστούς έδιναν και έπαιρναν…Λογοκρισία του Τύπου,Ιδιώνυμο,ανέ χεια,κρατική τρομοκρατία…Ένα καζάνι που έβραζε ο Νομός Τρικάλων…
Οι ήρωές μας είναι αγρότες,εργάτες,επαγγελματίες και προοδευτικοί αστοί.

Δεύτερη Σκηνή

Σπίτι με κήπο στα Τρίκαλα,νωρίς το πρωί της Δευτέρας

ΣΩΤΗΡΗΣ: Βάσω,πρέπει να πάω στο παζάρι σε λίγο…
ΒΑΣΩ (γυναίκα του):Αφού μου είπες πως δε θα γίνει αυτή τη Δευτέρα…
ΣΩΤΗΡΗΣ(σιγά):Τι το’θελα;(πιο δυνατά):Εντάξει δε θα πάω να ψωνίσω,θα πάω
να βρω τους φίλους μου.
ΒΑΣΩ (νευριασμένη):Ποιον τον Εβραίο τον ΚουΚουΕ και τον άλλον το Γρηγόρη
που ξεσηκώνει τους αγρότες;
ΣΩΤΗΡΗΣ: Ε,ναι,λοιπόν! Μην ξεχνάς ότι κι εμείς από αγροτικές οικογένειες προερ-
χόμαστε…Πήγαμε στην Αμερική,όπου γινήκαμε εργάτες και τώρα που γυρίσαμε τι
νομίζεις πως άλλαξε;Εντάξει αγοράσαμε αυτό το σπίτι απ’τον Τούρκο και τα υπό-
λοιπα λεφτά μας πήγαν στο μερίδιο του αμαξιού…Αν δεν πάνε καλά οι δουλειές,πά-
λι στον άσσο θα μείνουμε κι έχουμε τέσσερα παιδιά να θρέψουμε…

2
ΒΑΣΩ: Και τι νομίζεις ότι θα βγει,βρε Σωτήρη;Παιδιά ήμαστε το 1910 με την εξέ-
γερση…Το 1912 εσύ πήγες στον πόλεμο-ευτυχώς γύρισες σώος-μετά στην Αμερι-
κή στις φάμπρικες…Εκεί δουλέψαμε,παντρευτήκαμε και κάναμε τα παιδιά.Δυο χρό-
ναι έχουμε που γυρίσαμε στην Ελλάδα με ό,τι μπορέσαμε να μαζέψουμε…Τώρα,αν
εσύ πάθεις κάτι ή σε φυλακίσουν με τις παρέες που κάνεις,τι θ’απογίνω εγώ με τέσ-
σερα μικρά παιδιά;

ΣΩΤΗΡΗΣ: Μη φοβάσαι,γυναίκα,δεν πρόκειται να πάθω τίποτα…Εξάλλου,ξέρεις,
ότι όλοι μ’αγαπάνε και με σέβονται,όλο ο «Αμερικάνος» και ο «Αμερικάνος» λένε.
Εγώ πάντα θα είμαι δημοκράτης,πραγματικός δημοκράτης, όμως ,και δε θέλω την α-
δικία…
ΒΑΣΩ: Το ξέρω,Σωτήρη μου,ότι είσαι ο καλύτερος άνθρωπος στον κόσμο,αλλά α-
κριβώς επειδή υπάρχει αδικία και τόση κακία στην Ελλάδα,γιαυτό φοβάμαι για σέ-
να,για μας…
ΣΩΤΗΡΗΣ(τη φιλάει τρυφερά στο μάγουλο):Μη φοβάσαι,καλή μου,σου υπόσχομαι
πως θα γυρίσω σώος.(Φεύγει).
ΒΑΣΩ(κουνώντας το κεφάλι,τον σταυρώνει): Στο καλό και να προσέχεις!

Τρίτη Σκηνή
Αγροτόσπιτο σε χωριό των Τρικάλων,ξημερώματα Δευτέρας

ΓΡΗΓΟΡΗΣ: Γιαννούλα,έλα που σε θέλω.

ΓΙΑΝΝΟΥΛΑ(γυναίκα του):Τι είναι,άντρα μου;

ΓΡΗΓΟΡΗΣ: Φέρε μου ό,τι μαύρο σε ρούχο παλιό έχεις…Ζήτα κι από τη μάνα,αυτή
θα’χει περισσότερα…Πηχάκια έχω εγώ.

ΓΙΑΝΝΟΥΛΑ: Πάλι συλλαλητήριο,άντρα μου;

ΓΡΗΓΟΡΗΣ: Πάλι,Γιαννούλα μ’,πάλι.Δεν πάει άλλο!Πεινάμε, μας κλέβουν τη σο-
δειά,τον ιδρώτα μας…κι αν πεις από έργα και απαλλοτριώσεις τίποτα…Τι στα λέω
αφού τα ξέρεις…Δεν πουλάμε σήμερα,το κάρο άδειο θα μας πάει στα Τρίκαλα,μό-
νο με τις σημαίες.

ΓΙΑΝΝΟΥΛΑ: Να’ρθω κι εγώ,Γρηγόρη;Τα παιδιά θα κάτσουν με τη μάνα.

ΓΡΗΓΟΡΗΣ: Δεν ξέρω,βρε Γιαννούλα,μπορεί να γίνουν επεισόδια,αν δε δεχτούν
το ψήφισμα με τα ζητούμενά μας στη Νομαρχία…

ΓΙΑΝΝΟΥΛΑ: Έχει και ψήφισμα;Εσύ το έγραψες;

ΓΡΗΓΟΡΗΣ: Εγώ,ποιος άλλος;Δυστυχώς,λίγοι από μας τους αγρότες ξέρουν γράμ-
ματα…

ΓΙΑΝΝΟΥΛΑ: Άσε με και μένα,Γρηγόρη μ’,να’ρθω,ξέρεις πως δε φοβούμαι…

ΓΡΗΓΟΡΗΣ: Έλα,αν το θες,βρε γυναίκα,το ξέρω ότι δε φοβάσαι.Άντε να φτιάξουμε
τις σημαίες και να τις φορτώσουμε στο κάρο.Θα συγκεντρωθούμε όλοι στην Κεντρι-
κή Πλατεία στα Τρίκαλα.

Τέταρτη Σκηνή

Εργατικό Κέντρο, νωρίς το πρωί της Δευτέρας

ΡΑΦΑΗΛ(Γραμματέας του ΚΚΕ):Έμαθα,σύντροφοι και φίλοι,ότι σε λίγο κατεβαί-
νουν οι αγρότες για συλλαλητήριο.Προτείνω να τους συμπαρασταθούμε και- επ’
ευκαιρία –να εκφράσουμε και τα δικά μας αιτήματα τα εργατικά,επαγγελματικά

3
και τα αιτήματα των παραμελημένων παλιών πολεμιστών…Η κατάσταση έχει
φτάσει στο απροχώρητο…Όχι μόνο δεν υπάρχει δημοκρατία,όπως τη λένε,αλλά
το κράτος και οι στρατοκράτες του-που θέλουν πάλι πόλεμο-τρομοκρατούν τους
εργάτες,τους αγρότες,τους επαγγελματίες και τους προοδευτικούς Έλληνες…
Ελευθερία λόγου δεν υπάρχει…Γέμισαν οι φυλακές με κομμουνιστές,φιλειρη-
νικούς παλιούς πολεμιστές και αντιφρονούντες γενικώς.Η εξέγερση αυτή θα εί-
ναι εργατο-αγροτική και όχι μόνο…Παλλαϊκή θα είναι…

ΡΑΛΛΟΥ: Θείε,θείε;

ΡΑΦΑΗΛ: Τι είναι,παιδί μου;

ΡΑΛΛΟΥ: Να’ρθω κι εγώ να φωνάζω;

ΡΑΦΑΗΛ (γυρίζοντας στο Σωτήρη): Τι να κάνω,φίλε μου,λείπουν στην Αθήνα
οι γονείς της και την εμπιστεύτηκαν σε μένα.Μικρό παιδί είναι…

ΡΑΛΛΟΥ(θιγμένη): Θείε,λες ψέματα,είμαι μεγάλη…Ξέρω να γράφω και να δια-
βάζω!Α,να κι άλλο ένα κορίτσι!

ΡΑΦΑΗΛ: Αυτή είναι πιο μεγάλη από σένα…μικρή,βέβαια,για εργάτρια αλλά
ψημένη στα συλλαλητήρια…

ΣΩΤΗΡΗΣ: Θα την προσέχω κι εγώ,Ραφαήλ,θα την κρατώ απ’το χεράκι.Δε νο-
μίζω να γίνουν φοβερά πράγματα και να κινδυνέψει.

ΡΑΦΑΗΛ: Ξέρω κι εγώ,βρε Σωτήρη,ποτέ δεν ξέρεις…(γυρίζοντας στους άλλους)

Συμφωνείτε όλοι να πάμε και να συναντηθούμε με τους αγρότες;Ο Σολομών,ο Θε-
οχάρης,ο Δημήτρης,ο Γρηγόρης κι όλοι οι άλλοι μάς περιμένουν στην Κεντρική
Πλατεία.

ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ: Πάμε,σύντροφε Ραφαήλ!

Πέμπτη Σκηνή

ΑΦΗΓΗΤΗΣ: Οδός Σιδηροδρόμου,Ασκληπιού μετέπειτα.Οι αγρότες προχωρούν
βλοσυροί με τις μαύρες σημαίες φωνάζοντας συνθήματα.Μαζί τους εργάτες,επαγ-
γελματίες,παλιοί πολεμιστές,προοδευτικοί Τρικαλινοί.Οι περαστικοί της λεωφόρου
τους κοιτούν αποσβολωμένοι και ρωτούν τι συμβαίνει…Πολλοί πάνε μαζί τους.Με-
ταξύ αυτών κι ένας νεαρός φοιτητής της Νομικής,ο Νίκος Παπάς-μεγάλος λογοτέ-
χνης αργότερα-που έγραψε και τον ΠΡΩΤΟΤΟΚΟ,όπου εξιστορεί όλο το χρονικό
της εξέγερσης…Η πορεία είναι μια λαοθάλασσα 10 000 ατόμων…Η κεφαλή της
φτάνει στη Νομαρχία και την περικυκλώνει.Ζητούν ειρηνικά να μιλήσουν στο Νο-
μάρχη και να του δώσουν το ψήφισμα με τα αιτήματά τους. Ο Νομάρχης Πανόπου-
λος αρνείται να παραλάβει το ψήφισμα. Το πλήθος εξαγριώνεται κι αρχίζει να πε-
τάει πέτρες στα τζάμια της Νομαρχίας…Μερικές γυναίκες κατορθώνουν να μπουν
μέσα και σέρνουν με το ζόρι το Νομάρχη προς το μπαλκόνι…Οι χωροφύλακες, κά-
τω, εξουδετερώνονται απ’τους διαδηλωτές…Ο Νομάρχης φοβάται και ειδοποιεί το
πέμπτο σύνταγμα πεζικού.Καταφτάνουν 100 στρατιώτες και αξιωματικοί οπλισμέ-
νοι,συν δυο οπλοπολυβόλα, που τα εγκατέστησαν στην Κεντρική Γέφυρα. Επικεφα-
λής τους ο αντισυνταγματάρχης Χρήστος Καβράκος,ο οποίος δίνει το απαίσιο πρό-
σταγμα «ΠΥΡ» ενάντια στους διαδηλωτές…Οι στρατιώτες δεν υπακούουν,μόνο με-
ρικοί ρίχνουν στον αέρα…Οι αξιωματικοί,όμως,και πρώτος ο επονείδιστος διοικη-
της τους ανοίγουν πυρ και χτυπάνε στο ψαχνό…Η λεωφόρος βάφεται με αίμα…
7 νεκροί,δεκάδες οι τραυματίες.Το πλήθος υποχωρεί.Απολογισμός των νεκρών:
2 αγρότες,3 εργάτες,2 επαγγελματίες.Μεταξύ τους η δωδεκάχρονη καπνεργάτρια.
Αυτή ήταν η Ματωμένη Δευτέρα της 2 Φλεβάρη 1925.
4
Θάφτηκε απ’τη λογοκρισία,μόνο μερικές ξένες εφημερίδες ανέφεραν, τότε, το γεγονός…
Απ’την επό μενη μέρα η τρομοκρατία εντάθηκε,έκλεισε το Εργατικό Κέντρο,διαλύθηκαν
τα επαγγελματικά σωματεία,πέρασαν στρατοδικείο οι πρωτεργάτες και φυλα-
κίστηκαν,κυρίως,στην Κέρκυρα…Όσοι έζησαν εκείνα τα γεγονότα,τα εξιστό-
ρησαν αργότερα στους απογόνους τους κι έτσι έφτασε η πραγματική ιστορία
ως εμάς…

Μετά από 85 χρόνια,στις 4 Φλεβάρη του 2010,για πρώτη φορά η Πρωτοβου-
λία Τρικάλων, σε εκδήλωση που διοργάνωσε στο Δημαρχείο,μίλησε για τη
Λαϊκή εκείνη Εξέγερση.Ο Χρήστος Σταμόπουλος,δικηγόρος,άνοιξε την εκ-
δήλωση,στη συνέχεια μίλησε ο μεγάλος αγωνιστής Μανόλης Γλέζος και ο

Νίκος Γκόγκος,υποναύαρχος Π.Ν ε.α,νομαρχιακός σύμβουλος Τρικάλων και
εγγονός του Γρηγόρη.Στο τέλος δόθηκε ψήφισμα για έγκριση στο Δημοτικό
Συμβούλιο…Τον Ιούνιο του 2010 ομόφωνο το Δημ.Συμβούλιο αναγνώρισε
την εξέγερση ως τοπική επέτειο και καθόρισε τον τρόπο που θα τιμάται κά-
θε χρόνο…Μετά από δύο χρόνια(2012),ονομάστηκε μια μικρή πλατεία στο
κέντρο των Τρικάλων: Πλατεία Αγροτικής και Λαϊκής Εξέγερσης των Τρι-
κάλων.Είναι ένας μικρός φόρος τιμής στους προγόνους μας,που έδωσαν το
αίμα τους σ’αυτή την εξέγερση του Τρικαλινού Λαού.

Ελιζα Ζολώτα (e mail: Eliza_Zolota@freemail.gr)

Τρίκαλα Απρίλης 2012

Αφιερωμένο στους νεκρούς της εξέγερσης:
Μιχάλη Ράδο (εργάτη-ξυλουργό),Γιώργο Ντάλλα (καρεκλά),Νικόλαο Νταβάρα
(καπνεργάτη),Νικόλαο Στεφίκο (εργάτη),Κώστα Βουτσελά (αγρότη απ’ τον Πυργε-
το),Δημήτρη Κούτρα (αγρότη απ’ τις Καρυές),Δωδεκάχρονη (καπνεργάτρια).