Σάββατο 29 Μαΐου 2010

ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ

Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί σχολιασμό του άρθρου του Michael Roberts, Greek countdown, February 1, 2010, http://wp.me/pLequ-1p. Το πρωτότυπο κείμενο γράφτηκε στα αγγλικά.
1. Κρίση και επέκταση του καπιταλισμού
Η σημερινή κρίση αφορά κυρίως το Ευρωπαϊκό-ατλαντικό τμήμα της παγκόσμιας οικονομίας. Αν ο καπιταλισμός υποφέρει στην Ευρώπη, ΗΠΑ και Ιαπωνία-και υποφέρει- ταυτόχρονα επεκτείνεται δυναμικά στην Κίνα, την Ινδία, τη Νότιο-Ανατολική Ασία και τη Βραζιλία, δηλαδή –πρακτικά- σχεδόν στα περισσότερα τμήματα του υπόλοιπου κόσμου.
Πιο συγκεκριμένα, οι «παλιές» καπιταλιστικές ή ιμπεριαλιστικές οικονομίες μετατρέπονται σε οικονομίες υπηρεσιών και οι «παλιές» αποικίες ή «υποανάπτυκτες» χώρες μετατρέπονται σε βιομηχανικές οικονομίες. Αυτό είναι ο τρόπος με τον οποίο ο καπιταλισμός εξελίσσεται ως μια συνδυασμένη διαρκής διαδικασία καταστροφής / δημιουργίας.
Στον τομέα των υπηρεσιών ο πυρήνας του συστήματος είναι το χρηματοπιστωτικό σύστημα ως ο διαχειριστής της παγκόσμιας αποταμίευσης, της επενδυτικής λειτουργίας, της τεχνολογίας καθώς και των στρατιωτικών εξοπλισμών που είναι τα μέσα αυτό-προστασίας του καπιταλισμού. Η αναπαραγωγή της ιμπεριαλιστικής σχέσης μεταξύ των περισσότερο και των λιγότερο αναπτυγμένων περιφερειών γίνεται όχι πλέον μέσα από την άμεση ιδιοποίηση αξίας (μέσα από την άνιση ανταλλαγή προϊόντων), αλλά δια μέσου της έμμεσης ιδιοποίησης υπεραξίας μέσα από την έκδοση του παγκόσμιου χρήματος (δολάρια, ευρώ, στερλίνες, κλπ) που χρησιμοποιούνται στις παγκόσμιες εμπορικές συναλλαγές και ως αποθεματικό χρήμα. Δηλαδή αυτοί που εκδίδουν δολάρια, ευρώ, στερλίνες, δίνουν χαρτιά και παίρνουν με αυτά βιομηχανικά προϊόντα, πρώτες ύλες και άλλα προϊόντα ή υπηρεσίες, χωρίς αυτοί που παίρνουν αυτά τα νομίσματα να τα χρησιμοποιούν για να πάρουν αντισταθμιστικά πίσω προϊόντα και υπηρεσίες από τον εκδότη τους σε ολόκληρη την ονομαστική αξία τους. Αυτό συμβαίνει είτε γιατί χρησιμοποιούνται από τους αποδέκτες για συναλλαγές με τρίτους, είτε ως αποθεματικά στα θησαυροφυλάκια των τραπεζών. Έτσι οι χώρες που διαθέτουν νόμισμα που χρησιμοποιείται ως παγκόσμιο χρήμα χωρίς να δίνουν πραγματικές αξίες, παίρνουν πραγματικές αξίες και μέσα από αυτό προκύπτει η έμμεση ιδιοποίηση υπεραξίας.

Στο πλαίσιο της παγκόσμιας οικονομίας γινόμαστε μάρτυρες μιας μετεγκατάστασης της βιομηχανικής δραστηριότητας από τη «Δύση» στην «Ανατολή». Η αποβιομηχάνισης από τη μία πλευρά και η εκβιομηχάνιση από την άλλη, προκαλούν αναπόφευκτα την υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου της εργατικής τάξης στην Δύση και την αναβάθμιση του βιοτικού επιπέδου της εργατικής τάξης στην Ανατολή.

Αυτή η δυναμική είναι μια ιστορική τάση για τις επόμενες δύο ή τρεις δεκαετίες. Το κράτος πρόνοιας, οι δημόσιες υπηρεσίες, οι υψηλοί μισθοί, η πλήρης απασχόληση, οι εγγυημένες συντάξεις, ο ρυθμιστικός ρόλος του κράτους, όλα αυτά τα πράγματα και πολλά άλλα ακόμα, ανήκουν ως οργανικό σύνολο στο παρελθόν. Ολόκληρη την ιστορική περίοδο πριν τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, η εργατική τάξη επιβίωνε τις περιόδους της κυκλικής κρίσης του συστήματος καταναλώνοντας αυτά που είχε αποταμιεύσει την περίοδο της ανάπτυξης. Αυτό άλλαξε με την μεγάλη μεταπολεμική άνθιση το 1947 -1971 και ιδιαίτερα την περίοδο που ακολούθησε από το 1973 μέχρι και την κρίση του 2008. Ολόκληρη αυτή την περίοδο η εργατική τάξη μπόρεσε να συσσωρεύει για έξη σχεδόν δεκαετίες. Όταν κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση, επιταχύνθηκε η αποβιομηχάνιση της Δύσης και η εκβιομηχάνιση της Κίνας, της Ινδίας και μερικών ακόμα πρώην αποικιακών χωρών. Πρέπει να επισημάνουμε ότι αυτή η μετεγκατάσταση έγινε από τους καπιταλιστές και για λόγους πολύ χαμηλού εργατικού κόστους, αλλά και για λόγους πρόσδεσης ιδιαίτερα της Κίνας στο άρμα του παγκόσμιου καπιταλισμού. Σήμερα λοιπόν που αυτή η διαδικασία της αποβιομηχάνισης της Δύσης βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη, το κράτος πρόνοιας, δημόσιες υπηρεσίες, υψηλοί μισθοί, πλήρης απασχόληση, εγγυημένες συντάξεις, ρυθμιστικός ρόλος του κράτους, παύει να έχει την εγχώρια βιομηχανική βάση που πάνω του στηριζόταν. Οι καπιταλιστές χρηματοδοτούν πλέον την παγκόσμια επέκταση του συστήματός τους με τα χρήματα της εργατικής τάξης που μέχρι χθες κάλυπταν το κράτος πρόνοιας και όλες τις υπόλοιπες κοινωνικές δαπάνες. H σημερινή κρίση δεν είναι μια κρίση του καπιταλισμού με την έννοια της αδυναμίας ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων αλλά μια ακόμα κρίση στον καπιταλισμό με την έννοια ότι ο μοναδικός τρόπος ανάπτυξης του καπιταλισμού είναι τώρα πια δυνατός μόνο μέσω επαναλαμβανόμενων κρίσεων.
Θεωρητικά, το πιο ενδιαφέρον συμπέρασμα από τις εξελίξεις της τελευταίας δεκαετίας (που με την τωρινή κρίση ενισχύθηκε αποφασιστικά), είναι ότι το σχήμα αναπαραγωγής των δύο τομέων που εκπονήθηκε από τον Μαρξ στο 2ο τόμο του Κεφαλαίου, πρέπει να συμπληρωθεί με ένα μοντέλο με τρεις τομείς, ώστε να περιλαμβάνει συγκεκριμένα και τον τομέα των υπηρεσιών ως τον τρίτο τομέα της αναπαραγωγικής παγκόσμιας δυναμικής.
Από πολιτική άποψη το πιο ενδιαφέρον χαρακτηριστικό της σημερινής περιόδου είναι ότι, αν ο σοσιαλισμός πρόκειται να προκύψει αυτό θα γίνει στη Δύση και όχι στην Ανατολή.
Αυτή είναι η πλήρης αντιστροφή της παμπλικής και σταλινικής αντίληψης του σοσιαλισμού που κινείται από την Ανατολή (οι λιγότερο ανεπτυγμένες / γεωργικές χώρες) προς τη Δύση (οι περισσότερο αναπτυγμένες / βιομηχανικές χώρες).
2. Η επιστροφή των κυκλικών κρίσεων στη λειτουργία της καπιταλιστικής οικονομίας

Ο σύγχρονος καπιταλισμός, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και την υπαγωγή της Κίνας σε μια διαδικασία καπιταλιστικοποίησης, έχει ανακτήσει την κυκλική λειτουργία κρίση ανάπτυξη που είχε τον 19ο αιώνα.

Στο πλαίσιο της κυκλικής λειτουργίας του καπιταλισμού, η διατήρηση του υπάρχουσας συστήματος κοινωνικής ασφάλισης είναι απολύτως αδύνατη.
Ας υπενθυμιστεί ότι οι συντάξεις καταβάλλονται στους δικαιούχους από την υπεραξία που παράγεται από τις επενδύσεις των κεφαλαίων που συσσωρεύονται από την αποταμίευση της εργατικής τάξης ή, εναλλακτικά, από τους φόρους που θέτει το κράτος (οι οποίοι –εξίσου - είναι υπεραξία). Σήμερα για παράδειγμα στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης το 45% των κεφαλαίων ανήκει στα ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά ταμεία των εργαζομένων.
Στόχος των καπιταλιστών είναι μέσα από αυτή την κρίση να βάλει στο χέρι τα κεφάλαια και τα περιουσιακά στοιχεία των ταμείων

Έτσι, ένα από τα ταξικά περιεχόμενα της τρέχουσας κρίσης καθώς και όσων πρόκειται να ακολουθήσουν σύντομα είναι η καταστροφή της συλλογικής ιδιοκτησίας κεφαλαίου των συνταξιοδοτικών ταμείων των εργατών και των υπαλλήλων.

3. Κρίση και σοσιαλιστικές πολιτικές

Η θέση που καλεί την «κυβέρνηση» να «αναλάβει τις μεγάλες τράπεζες και τους χρηματοπιστωτικούς οίκους και να τις διαχειριστεί ως δημόσιες υπηρεσίες" είναι απλά μιας αριστερή σοσιαλδημοκρατική θέση. Ακόμη και ο Ανδρέας Παπανδρέου πριν από 35 χρόνια είχε τη θέση υπέρ της συμμετοχής του λαού στη διαχείριση του δημόσιου τομέα.
Η Σοσιαλιστική Έκφραση υποστηρίζει σήμερα την θέση της τριμερούς διαχείρισης του δημόσιου τομέα (1/3 εκπρόσωποι των εργατών και των υπαλλήλων στην εταιρία, 1/3 εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης, 1/3 εκπρόσωπος του κράτους) .
Η πραγματική βάση για το σοσιαλισμό είναι, ωστόσο, η κοινωνικοποίηση και όχι η κρατική διαχείριση της οικονομίας.

Ακόμα πάρα πέρα τι ακριβώς σημαίνει η λειτουργική αρχή "της διαχείρισής τους (των τραπεζών) ως δημόσια υπηρεσία»; Σημαίνει ότι κάθε Έλληνας πολίτης ή επιχείρηση με έδρα την Ελλάδα έχει "δικαίωμα" να λαμβάνει πίστωση από την τράπεζα χωρίς οποιονδήποτε άλλο όρο ή προϋπόθεση; Τι γίνεται με έναν κινέζο υπήκοο αν η τράπεζα δραστηριοποιείται επίσης στην Κίνα; Τι σημαίνει «δημόσια υπηρεσία» ως λειτουργική αρχή σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία;

Ο μόνος τρόπος να γίνει ένα βήμα εμπρός προς το σοσιαλισμό είναι η υποστήριξη της θέσης της κοινωνικοποίησης των τραπεζών και των χρηματοπιστωτικών οίκων. Οι μετοχές που το κράτος έχει αποκτήσει από την εισφορά κεφαλαίου σ’ αυτές τις εταιρείες πρέπει να διανεμηθούν δωρεάν στους πολίτες, στη βάση εισοδηματικών κριτηρίων . Αυτοί, από την πλευρά τους, θα διαχειριστούν το χρηματοπιστωτικό σύστημα όπως θέλουν (με τη συμμετοχή εργατικών συμβουλίων ή όχι, με τη συμμετοχή ομάδων μετόχων ή όχι, με τη συμμετοχή των συντρόφων ή όχι ως εκπρόσωπων μετόχων, κλπ), αλλά σίγουρα προς το δικό τους όφελος!

Σήμερα, μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ και την υπό εξέλιξη καπιταλιστικοποίηση της Κίνας, είναι περισσότερο από σαφές ότι η σοσιαλιστική διαχείριση δεν μπορεί να γίνει από το κράτος αλλά από την ίδια την κοινωνία, οργανωμένη ανεξάρτητα από το κράτος όπως της φαίνεται να είναι καταλληλότερο. Για το λόγο αυτό, οι Σοσιαλιστές υποστηρίζουν την οικονομική αυτοδιαχείριση της κοινωνίας και είναι κατά της οικονομικής διαχείρισης του κράτους που παράγει την αποξένωση των εργαζόμενων και της κοινωνίας γενικότερα από τα μέσα παραγωγής.
Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι η κοινωνία είναι ανοιχτή και κατά συνέπεια παγκόσμια ενώ το κράτος είναι κλειστό και κατά συνέπεια τοπικό.
http://sosialistikiekfrasi.blogspot.com/
Λάμπρος Κωστόπουλος

Δεν υπάρχουν σχόλια: