Χθες οι Financial Times δημοσίευσαν ένα άρθρο που, αν και προφανώς είναι γραμμένο από τη σκοπιά του χρηματιστή, και όχι από την σκοπιά των λαών, το λέει ξεκάθαρα: Πάμε για ένα νέο Μεσαίωνα – η κρίση αυτή είναι πιο βαθιά από το Μεγάλο Κραχ του 1929. Και πράγματι έτσι είναι, μιας και το 1929 δεν υπήρχαν οι δισεκατομμύρια πάμφθηνοι Ασιάτες εργάτες. Αν δεν επαναστατήσουμε εναντίον τους, τότε ιδού το που οδηγούμαστε:
Μετά το ευρώ. ο Μεσαίωνας
Πριν τέσσερα χρόνια, παρέθεσα στην στήλη μου έναν γνωστό μου χρηματιστή, ο οποίος παρομοίαζε τις τότε προοπτικές με το 1929. Πριν από λίγες εβδομάδες με πήρε τηλέφωνο και μου είπε: Ξέχνα το 1929, εδώ έρχεται Μεσαίωνας.
Οι απόψεις του ακούγονται ακραίες και οφείλω να αναφέρω ότι ο φίλος μου είναι ορκισμένος εχθρός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και όσων σχετίζονται με αυτήν, και αντιμετωπίζει την προοπτική διάλυσης του ευρώ με ανατριχιαστική ευχαρίστηση. Ανεξάρτητα από αυτό όμως, η πρώτη του εκτίμηση ήταν σίγουρα σωστή.
Σύμφωνα με τις επίσημες προβλέψεις για την Βρετανία, η τρέχουσα οικονομική συρρίκνωση θα είναι χειρότερη από του Μεγάλου Κραχ, ακόμη κι αν θεωρήσουμε ότι το ευρώ θα κρατηθεί στην ζωή. Πιθανόν να εμπεριέχει μεγαλύτερη αθροιστική απώλεια παραγωγής για την βρετανική οικονομία. Κάποιοι προβλέπουν ότι το πραγματικό εισόδημα θα είναι χαμηλότερο το 2015 απ’όσο ήταν το 2002. Αντιθέτως, στην περίοδο 1929-39, οι πραγματικοί μισθοί είχαν αυξηθεί 10% και κάτι παραπάνω, σύμφωνα με την ακαδημαϊκή ιστοσελίδα measuringworth.com.
Ο Μεσαίωνας, βεβαίως, ήταν μια εντελώς διαφορετική περίοδος. Όμως ο στόχος τέτοιων συγκρίσεων δεν είναι να αποδείξουμε ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται, αλλά να διευρύνουμε την αντίληψή μας για τα εφικτά σενάρια.
Οι επιπτώσεις της κατάρρευσης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, δεν μπορούν να υπολογιστούν επακριβώς επιστημονικά. Όμως από την αρχή μέχρι το τέλος της πρώτης χιλιετίας μετά Χριστόν, σύμφωνα με τον ιστορικό οικονομολόγο Angus Maddison, η οικονομία της δυτικής Ευρώπης συρρικνώθηκε κατά το ένα τέταρτο και η οικονομία της Ιταλίας σχεδόν κατά το ήμισυ.
Το τι σήμαινε αυτό για την Βρετανία, το περιγράφει ο ιστορικός της Οξφόρδης Bryan Ward-Perkins. Όταν αποχώρησαν οι Ρωμαίοι το 410 μ.Χ., τα αρχαιολογικά στοιχεία δείχνουν ότι η οικονομία διολίσθησε σε πολύ πιο πρωτόγονο επίπεδο από εκείνο όπου βρισκόταν κατά την έλευσή τους, 400 χρόνια πριν.
Ο λόγος είναι ξεκάθαρος: Οσο πιο περίπλοκη και ειδικευμένη γίνεται μια οικονομία, τόσο πιο αβοήθητοι μένουν οι πολίτες όταν διαλυθεί. Οι Ρωμαίοι εισήγαγαν ένα υψηλό επίπεδο ειδίκευσης στην Βρετανία και στην συνέχεια την πήραν πίσω.
Οι παραλληλισμοί μοιάζουν μάλλον υπερβολικοί. Όμως το μοντέλο της περιοδικής κατάρρευσης προκύπτει εμφανώς στο μακροχρόνιο ιστορικό αρχείο. (σ.σ. εννοεί ότι πράγματι στην ιστορία συμβαίνουν καταρρεύσεις πολιτισμών, όπως πχ η Ρωμαική Αυτοκρατορία, που αποτελούν γεγονότα-σεισμό για την ανθρωπότητα)
Ο Ian Morris του Stanford University, έχει υπολογίσει έναν δείκτη κοινωνικής εξέλιξης κοινωνιών κατά τα τελευταία 14.000 χρόνια. Εμφανίζεται σε αυτόν επίμονα (τουλάχιστον μέχρι την σύγχρονη εποχή) η τάση των κοινωνιών να «σκάζουν» όταν φτάνουν σε ένα συγκεκριμένο σημείο.
Οι λεπτομέρειες για τον δείκτη του Καθηγητή Morris υπάρχουν στην ιστοσελίδα του www.ianmorris.org. Συνοπτικά, κατατάσσει τις κοινωνίες με βάση τέσσερα κριτήρια: αξιοποίηση πόρων (τροφή, καύσιμα και ενέργεια), οργάνωση (όπως προκύπτει από το μέγεθος της κοινωνίας), επικοινωνία και πολεμική δυνατότητα.
Σε ένα συγκεκριμένο σημείο του δείκτη, οι κοινωνίες φτάνουν στο αδιαχώρητο, με μεγάλα προσκόμματα που προκύπτουν είτε από πόλεμο, είτε από ασθένειες, από ελλείψεις πόρων ή περιβαλλοντική επιδείνωση.
Η αναρρίχηση του δείκτη λίγο πάνω από το 40 αποδείχθηκε ζενίθ τόσο για την Ρωμαϊκή
Αυτοκρατορία όσο και την κινεζική Δυναστεία των Σονγκ περί το 1.100 μ.Χ.
Όμως από το 1700 στην Δύση και το 1800 στην Ανατολή, ο δείκτης άρχισε να ξεφεύγει από την κλίμακα. Το τωρινό του επίπεδο ξεπερνά τα προηγούμενα «ταβάνια» κατά πολύ. Το κατά πόσον δημιουργείται πλέον ένα νέο «ζενίθ» ή απλώς ξεπεράσαμε το «παράδοξο της κοινωνικής εξέλιξης» όπως το αποκαλεί ο Καθηγητής Morris, μένει να αποδειχθεί.
Αυτό που μπορούμε να πούμε με κάποια σιγουριά, όμως, είναι ότι σε καμία περίπτωση δεν αποδεικνύονται εξοντωτικές όλες οι οικονομικές καταστροφές. Το ΑΕΠ της Κίνας έχει εκτιναχθεί και καταρρεύσει αρκετές φορές στην μακρά ιστορία της: Πιο πρόσφατα συρρικνώθηκε 12% μεταξύ 1820 και 1870 και ξανά σχεδόν 20% μεταξύ της αρχής του α΄παγκοσμίου πολέμου και της επανάστασης του 1949. Δείτε όμως πού βρίσκεται σήμερα.
Η ρωσική οικονομία επίσης συρρικνώθηκε με το δραματικό ποσοστό 40% στα 8 χρόνια μετά την κατάρρευση του Κομμουνισμού. Στην συνέχεια ήλθε η άνθιση λόγω εμπορευμάτων και πετρελαίου και σήμερα η Ρωσία είναι εκείνη που δανείζει κεφάλαια στην Δύση.
Τέλος, θα να τονίσω ότι το πιο χρήσιμο στοιχείο τέτοιων ερευνών είναι ότι τίποτα δεν δίνει καλύτερη αίσθηση των αναλογιών, από την μακροπρόθεσμη εικόνα.
Κατά τον κ. Ward-Perkins, η μεσαιωνική Βρετανία επανέκτησε τα προ-Ρωμαϊκά επίπεδα ανάπτυξης μετά τον 8ο αιώνα. Σε αυτή την βάση, θα πρέπει να περάσουν 300 χρόνια από μια σημερινή μεσαιωνικού τύπου κατάρρευση, για να επιστρέψει η ανάπτυξη στα επίπεδα του αγγλικού Εμφυλίου.
Αν το ευρώ καταρρεύσει, θα είναι πολύ κακή εξέλιξη. Σίγουρα όμως, δεν θα είναι τόσο κακή όσο η προαναφερόμενη.
Μία δικιά μας παρατήρηση, πέρα από τα σενάρια που με τρόμο πλέον συζητούν και οι ίδιοι οι κεφαλαιοκράτες, αντιλαμβανόμενοι -κάποιοι εξ αυτών- το που μας πάνε:
Σε κάποιο σημείο του άρθρου, ο συντάκτης των Financial Times κάνει μια σημαντική παρατήρηση – συγκεκριμένα λέει ότι “Οσο πιο περίπλοκη και ειδικευμένη γίνεται μια οικονομία, τόσο πιο αβοήθητοι μένουν οι πολίτες όταν διαλυθεί”.
Αυτό είναι πράγματι αλήθεια. Αλλά μας βοηθά και στο να καταλάβουμε λίγο καλύτερα και πολλά ακόμα για τον κόσμο μας:
Στις πρώτες κοινωνίες, η εξειδίκευση ήταν πολύ χαμηλή – οι άνθρωποι ήταν κυνηγοί, και χρησιμοποιούσαν εντελώς πρωτόγονα εργαλεία 9και) για να καλύψουν με το ζόρι τις ανάγκες τους.
Στη συνέχεια, άρχισαν να βελτιώνουν τα εργαλεία και τα όπλα τους, άσε που μετά ανέπτυξαν και τη γεωργία, κτλ – υπήρξε δηλαδή μεγαλύτερη εξειδίκευση, και έγιναν πιο “παραγωγικοί”. Για πρώτη φορά, υπήρξαν διαφορετικά “επαγγέλματα”, και ο κάθε “επαγγελματίας” (πχ γεωργός, κτηνοτρόφος, κυνηγός, στη συνέχεια χτίστης, πλάστης, κτλ) δεν ήταν αυτάρκης, αλλά βασιζόταν και στους άλλους για να ζήσει μια καλύτερη ζωή. Με την αύξηση της παραγωγικότητας, παρήγαγε πχ σιτάρι τόσο για τον εαυτό του, όσο και για να το πουλήσει στους άλλους, ή (αρχικά) να το ανταλλάξει με κρέας, ρούχα, κτλ.
Από τη στιγμή δηλαδή που ο άνθρωπος αυξάνει την παραγωγικότητα, ξεφεύγει από την κοινοκτημοσύνη των πρώτων κοινοτήτων (που επειδή δεν είχαν και πολλά, μοιράζονταν τα πάντα). Πλέον εμφανίζεται η έννοια της ατομικής ιδιοκτησίας, και έτσι εμφανίζεται και το εμπόριο, με τον έναν να ανταλλάσσει κάτι “δικό του” με κάτι άλλο, που ανήκει σε “κάποιον άλλο”.
Παρεμπιπτόντως, έτσι γεννιέται και το χρήμα, μιας και όσο μεγαλώνει η εξειδίκευση, τόσο μεγαλώνει και το εμπόριο, και δεν ήταν πλέον και τόσο πρακτικό να συναλλάσσονται σε είδος. Άσε που κάποιοι εμπορικά προϊόντα δε μπορούν εκ φύσεως να μεταφερθούν, κάποια άλλα “χαλάνε” μετά από λίγο (πχ κάποια τρόφιμα πρέπει να καταναλωθούν άμεσα), κτλ. Γι’ αυτό και στράφηκαν προς κάτι άλλο, ένα μέτρο σύγκρισης όλων των υπόλοιπων εμπορευμάτων, το χρήμα. Όλα τα υπόλοιπα εμπορεύματα έχουν μια αξία που μπορεί πλέον να εκφραστεί μέσω αυτού. Η ανθρωπότητα χρησιμοποίησε πολλά μέσα ως χρήμα, κυρίως όμως στράφηκε προς το χρυσό και δευτερευόντως προς το ασήμι, μιας και ήταν ανθεκτικά, εύκολα μεταφέρσιμα από το ένα μέρος στο άλλο και σπάνια. Για το ότι σήμερα η ανθρωπότητα χρησιμοποιεί χαρτονομίσματα χωρίς καν τον “κανόνα του χρυσού” τα έχουμε ξαναπεί, καθώς πλέον τα χάρτινα αυτά “χρήματα” πληθωρίζονται χωρίς σταματημό, και έτσι το καθένα τους αντιστοιχεί σε ολοένα και πιο ελάχιστη ποσότητα χρυσού αν (όταν) ο κόσμος σταματήσει να τα δέχεται (υπερπληθωρισμός) και επιστρέψει στο χρυσό.
Από τη στιγμή βέβαια που το παγκόσμιο εμπόριο έχει γιγαντωθεί, χάρη και στην πολλή μεγάλη εξειδίκευση και την άνοδο της παραγωγικότητας που αυτή έχει επιφέρει, είναι λογικό να αυξάνεται και η ποσότητα του χρήματος που κυκλοφορεί στην αγορά για να μπορούν να πραγματοποιούνται οι ολοένα και περισσότερες συναλλαγές. Και μη νομίζετε, ο καπιταλισμός τα τελευταία χρόνια έχει γιγαντώσει το εμπόριο και την παγκόσμια οικονομία, απλά την έχει γιγαντώσει με εντελώς άνισο και ανορθολογικό τρόπο, με τη μεταφορά της παραγωγής στην Ασία, και το ξεζούμισμα των Ασιατών εργατών. Στη Δύση η μόνη παραγωγή που ανθεί τα τελευταία χρόνια είναι η παραγωγή χαρτονομισμάτων από τα ηλεκτρονικά τυπογραφία των κρατών.
Τέλος πάντων, επιστρέφοντας στα της εξειδίκευσης, ο καπιταλισμός έχει πλέον ενσωματώσει και την Κίνα, δημιουργώντας μια παγκόσμια αγορά, στην οποία όντως υπάρχει τεράστια εξειδίκευση, όπως σωστά παρατηρεί και το άρθρο των Financial Times.
Αυτό σημαίνει πως υπάρχει ένα παγκόσμιο σύστημα, όπου όλοι είμαστε σε ένα μικρό ή μεγάλο βαθμό εξαρτημένοι ο ένας από τον άλλο (γι’ αυτό και η επιστροφή σε εθνικό προστατευτισμό, με τους Έληνες πχ να αγοράζουν Ελληνικά, τους Γάλλους να αγοράζουν Γαλλικά και τους Κινέζους να αγοράζουν Κινέζικα προιόντα θα οδηγήσει σε κατάρρευση το διεθνούς εμπορίου, και σε περαιτέρω κατάρρευση της οικονομίας, με τον έναν να καταστρέφει τις εξαγωγές του άλλου, σε μια “αμοιβαία καταστροφή”).
Αυτό που ΔΕΝ υπάρχει, είναι η κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας. Και αυτό είναι το πρόβλημα, διότι οι ανταγωνισμοί του σημερινού συστήματος πηγάζουν από τη δίψα του κάθε καπιταλιστή για το δικό του κέρδους. Αυτοί οι ανταγωνισμοί απειλούν να μας γυρίσουν σε ένα νέο Μεσαίωνα, σε έναν Τρίτο Παγκόσμιο (με πυρηνικά μάλιστα αυτή τη φορά) και ποιος ξέρει σε τι άλλο.
Οι καπιταλιστές αρχίζουν πλέον να το βλέπουν αυτό, αλλά προφανώς ποτέ δε θα βρουν τη λύση – γιατί η λύση είναι να φύγουν αυτοί και το σύστημα τους από τη μέση, και οι παραγωγοί του πλούτου να τον παράγουν και να τον μοιράζονται “από τον καθένα σύμφωνα με τις ικανότητές του, στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του”.
Είμαστε εξαρτημένοι ο ένας από τον άλλο, αλλά μας διαιρούν μια χούφτα ολιγάρχες, που μάλιστα όχι απλά δεν παράγουν τίποτα, αλλά μας εκμεταλλεύονται και από πάνω, αρπάζοντας για τους εαυτούς τους ολοένα και περισσότερο από τον πλούτο, αφήνοντας ψίχουλα για εμάς. Η πορεία αυτή οδηγεί σε πλήρη εξόντωση (θάνατο) πολλών από εμάς και σε φτώχεια και σε υποτέλεια για όσους επιβιώσουν. Πρέπει να ανατραπεί, όσο δύσκολο και επώδυνο και αν είναι.
ciaoant1.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου