Η καθεστωτική οικονομική θεωρία έχει αποδειχθεί ιστορικά ανίκανη να αναλύσει και να ερμηνεύει την εξέλιξη του καπιταλιστικού συστήματος και τα αίτια των καπιταλιστικών κρίσεων. Αντιθέτως, ο μαρξισμός συνεχίζει να αποτελεί την πιο χρήσιμη προσέγγιση όσον αφορά τις μεγάλες δομικές αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στην καπιταλιστική παγκόσμια οικονομία, ακόμη και αν η συγκεκριμένη προσέγγιση χωλαίνει αφάνταστα όσον αφορά την πρακτική της οικονομικής πολιτικής.
Είναι όντως γεγονός ότι από την εποχή του Μαρξ έως και σήμερα, οι μαρξιστές αναλυτές επικεντρώνονται αποκλειστικά στην ανάλυση του καπιταλιστικού συστήματος, ενώ η πολιτική οικονομία του σοσιαλισμού παραμένει ανεξερεύνητο επιστημονικό πεδίο.
Οι μεγάλες σύγχρονες δομικές διαδικασίες μπορούν ωστόσο να γίνουν καλύτερα κατανοητές με τη βοήθεια της μαρξιστικής ανάλυσης. Μια σύντομη επιθεώρηση των δομικών διαδικασιών του καπιταλισμού σε σχέση με τις βασικές έννοιες αναδεικνύει την τρομερή χρησιμότητα της μαρξιστικής οικονομικής θεωρίας.
1 Η συγκέντρωση και η κεντρικοποίηση του κεφαλαίου. Οι συγχωνεύσεις και οι εξαγορές που συνοδεύουν την ανάπτυξη των παγκόσμιων επιχειρήσεων αποτελούν ένα δείγμα του βασικού οικονομικού νόμου του καπιταλισμού που αναφέρεται στη μαρξιστική ανάλυση. Οι τελευταίες τρεις δεκαετίες αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο κύμα συγχωνεύσεων και εξαγορών στην ιστορική εξέλιξη του βιομηχανικού και χρηματιστικού καπιταλισμού από τη δεκαετία του 1880.
2 Η εντατικοποίηση και η επέκταση της εκμετάλλευσης συνοδεύει την καπιταλιστική επέκταση και τον ανταγωνισμό. Η πτώση των εισοδημάτων στον ανεπτυγμένο καπιταλιστικό κόσμο, η αύξηση των ωρών εργασίας, η συρρίκνωση των εργασιακών δικαιωμάτων και η σταδιακή εξαφάνιση των δημόσιων παροχών σε υγεία, εκπαίδευση και συνταξιοδότηση επιβεβαιώνουν τη μαρξιστική ανάλυση όσον αφορά την άκρως ταξική και εκμεταλλευτική φύση του καπιταλιστικού συστήματος παραγωγής. Πράγματι, η στασιμότητα και η μείωση των μισθών έχει αυξηθεί έντονα κατά τη διάρκεια της τελευταίας φάσης της παγκοσμιοποίησης του καπιταλισμού, που ξεκινά από τα τέλη της δεκαετίας του 1970. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, οι μισθοί έχουν ουσιαστικά παραμείνει στάσιμοι από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, ενώ στην πιο ανεπτυγμένη οικονομία της Ευρώπης, δηλαδή τη Γερμανία, οι μισθοί της πλειοψηφίας των εργαζομένων παραμένουν στάσιμοι για τουλάχιστον μία δεκαετία.
Σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη των οικονομολόγων Emmanuel Saez και Thomas Piketty, το 10% στην κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας των ΗΠΑ έλαβε πάνω από το ήμισυ του συνολικού εισοδήματος της χώρας το 2012, το υψηλότερο επίπεδο από τότε που οι κρατικές υπηρεσίες των ΗΠΑ ξεκίνησαν να συλλέγουν αυτά τα στοιχεία. (Βλ., Annie Lowrey, «The Rich Get Richer Through the Recovery». New York Times blog. 10 Σεπτεμβρίου 2013). Ωστόσο, η ανισότητα στον πλούτο είναι ακόμη μεγαλύτερη εν συγκρίσει με την ανισότητα στα εισοδήματα. Στις ΗΠΑ, το πλουσιότερο 10% κατέχει κοντά στο 90% όλου του πλούτου.
3 Αυξανόμενες ταξικές ανισότητες και κοινωνική πόλωση. Στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ, τη Λατινική Αμερική και την Ασία, οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές καταστρέφουν το δίχτυ κοινωνικής ασφάλειας και συμβάλλουν στην αύξηση της συγκέντρωσης του πλούτου και σε ένα αυξανόμενο υποπρολεταριάτο. Ο πλούτος έχει μετατοπιστεί δραματικά τα τελευταία 35 χρόνια από την κοινωνία προς τον εταιρικό και χρηματιστικό κόσμο. Επιπλέον, η καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση χωρίζει τις κοινωνίες όλο και περισσότερο σε δύο έντονα διαφοροποιημένες κοινωνικές τάξεις με τρόπο παρόμοιο με τις γενικές τάσεις που εμφανίζονταν στις χώρες του λεγόμενου Τρίτου Κόσμου καθ' όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα.
4 Μεγαλύτερη συχνότητα των καπιταλιστικών κρίσεων και της στασιμότητας. Με την πτώση των οικονομιών πολέμου, η έλλειψη μεγάλων καινοτομιών ικανών να τονώσουν την ανάκαμψη και την ανάπτυξη, η μεγέθυνση του χρέους και των δημοσιονομικών ελλειμμάτων και οι εγγενείς τάσεις για κρίσεις έχουν έρθει στο προσκήνιο. Οι τάσεις ανάπτυξης στην οικονομία των ΗΠΑ μειώνονται σημαντικά από τη δεκαετία του 1970, η οικονομία της Ιαπωνίας εισέρχεται σε μόνιμη φάση στασιμότητας από το τέλος της δεκαετίας του 1980, και οι μεγάλες ευρωπαϊκές οικονομίες πάσχουν στον αναπτυξιακό τομέα, ενώ πολύ συχνά αντιμετωπίζουν πολύ υψηλά ποσοστά ανεργίας. Με τη μετάβαση από το βιομηχανικό καπιταλισμό στη χρηματιστικοποίηση, οι χρηματοοικονομικές κρίσεις εμφανίζονται πολύ πιο έντονα από οποιαδήποτε άλλη ιστορική περίοδο στην εξέλιξη του καπιταλισμού. Από τη δεκαετία του 1980 έως σήμερα, πολλές δεκάδες χρηματοοικονομικές κρίσεις έχουν ξεσπάσει σε όλο τον πλανήτη (Μεξικό, ΗΠΑ, Λατινική Αμερική, Ασία, Ρωσία, Αγγλία, Σκανδιναβία), ενώ κάθε νέα κρίση τείνει να είναι μεγαλύτερη από την προηγούμενη. Η χρηματοοικονομική κρίση του 2007-8 έχει ήδη περάσει στην ιστορία ως η μεγαλύτερη καπιταλιστική κρίση από τη Μεγάλη Υφεση της δεκαετίας του '30.
5 Ο ταξικός πόλεμος ως κινητήρια δύναμη της ιστορίας. Οι όροι που χρησιμοποιούνται σήμερα σχεδόν σε κάθε πολιτική και οικονομική συζήτηση είναι «ανταγωνιστικότητα», «ιδιωτικοποιήσεις», «ελευθεροποίηση της οικονομίας», «εργασιακή ευελιξία» - εκφράσεις που περιγράφουν την ολική μετατόπιση στη σχέση εργασίας/κεφαλαίου. Τα τελευταία 35 χρόνια, η καπιταλιστική τάξη και οι εκπρόσωποί της στις εθνικές κυβερνήσεις διεξάγουν έναν αφάνταστα βίαιο ταξικό πόλεμο, μετατρέποντας τους μόνιμους εργαζομένους σε προσωρινούς απασχολούμενους, μετατοπίζοντας τους κανόνες εργασίας και, πιο σημαντικό, αποκτώντας πλήρη έλεγχο των συνθηκών εργασίας. Η αδύναμη αντίδραση από τον κόσμο της εργασίας και των συνδικάτων ενώπιον αυτού του νέου ταξικού πολέμου δεν κρύβει την ουσία αυτής της διαδικασίας (μονομερής ταξικός πόλεμος), έναν αγώνα από μια κοινωνική τάξη με σκοπό να επιβάλει την εξουσία της πάνω σε μια άλλη κοινωνική τάξη με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο και ανεξαρτήτως των επιπτώσεων στα άτομα, την κοινωνία και τη δημοκρατία.
Στο πλαίσιο αυτό, ο κεντρικός και μοναδικός στόχος όλων των ριζοσπαστικών και προοδευτικών δυνάμεων είναι η επιστροφή στην παράδοση της αντίστασης και η διαμόρφωση μιας εναλλακτικής οικονομικής πολιτικής και ενός νέου κοινωνικού οράματος.
Το παρόν άρθρο αντλεί ιδέες και υλικό από ένα παλαιό μακροσκελές κείμενο, που γράφτηκε από τον υπογράφοντα μαζί με τον J. F. Petras και το οποίο συμπεριλήφθηκε σε ένα βιβλίο που περιλαμβάνει συλλογή κειμένων, που επιμελήθηκε ο υπογράφων μαζί με τον Η. R. Targ, και φέρει τον τίτλο «Marxism Today: Essays on Capitalism, Socialism and Strategies for Social Change» (Praeger: Westport, CT /London, 1996).
enet
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου