Από τον Κολόμβο στον Χίτλερ: Ευημερία με βαρβαρότητα

Του Στέλιου Ελληνιάδη.

Πολίτες πρετ-α-πορτέ

Στα χρόνια της ευημερίας και της παντοδυναμίας των μητροπόλεων του καπιταλισμού, οι κοινωνίες έσπρωξαν κάτω από το χαλί όλα τα ιστορικά στοιχεία που η αναφορά τους και μόνο θα σχετικοποιούσε την επιτυχία του συστήματος και θα αμαύρωνε την εικόνα του, κλονίζοντας την αξιοπιστία των θιασωτών του καπιταλισμού και θέτοντας τους ευημερούντες ενώπιον πελωρίων ηθικών ζητημάτων. Εν ολίγοις, η αλήθεια για τη γένεση και την πορεία ανάπτυξης και επικράτησης του καπιταλισμού, δηλαδή το τίμημα της επιτυχίας, θα αναιρούσε πολλά από τα ζωτικά πλεονεκτήματα του συστήματος.

Επίσης, η γνώση της ιστορίας, παλιότερης και νεότερης, θα φώτιζε το υπόστρωμα πάνω στο οποίο στηρίζεται ο καπιταλισμός. Κάτι που είναι πολύ ξεκάθαρο στους λαούς που συνεχίζουν να υφίστανται τις συνέπειες του καπιταλιστικού επεκτατισμού μέχρι σήμερα, στην Ασία, τη Λατινική Αμερική ή την Αφρική, αλλά είναι πολύ θολό ή άγνωστο στους λαούς που ζουν στις καπιταλιστικές μητροπόλεις. Όντας ωφελημένοι από τον πλούτο που συσσωρεύεται στις κοινωνίες που ανήκουν, δεν θέλουν να ξέρουν από πού προέρχεται και με ποιο τρόπο αποκτάται η ευημερία τους, γιατί δεν θέλουν να συσχετίζουν την ευζωία τους, μικρή ή μεγάλη, με μια αλήθεια που, όσο πορωμένος και αλλοτριωμένος κι αν είναι κανείς, δυσκολεύεται να την αποδεχτεί. Έτσι, η κοινωνία ολόκληρη, με την καθοριστική συμβολή της παρεχόμενης παιδείας, της κατευθυνόμενης δημοσιογραφίας και της καθεστωτικής διανόησης, σπρώχνει κάτω από το χαλί τα στοιχεία που ανατρέπουν τη βολική φιλοσοφία του σύγχρονου «ευ ζην».

Οι πλούσιες γυναίκες δεν θέλουν να ξέρουν με ποιο τρόπο φτιάχτηκε η ακριβή γούνα με την οποία επιδεικνύονται στις κοινωνικές εκδηλώσεις (σίγουρα αποφεύγουν να δουν τα ντοκιμαντέρ για το κυνήγι της φώκιας), αλλά και οι λιγότερο προνομιούχες δεν σκοτίζονται για την καταστροφή που προκαλούν στη θαλάσσια ζωή τα απορρυπαντικά που χρησιμοποιούν κατά κόρον (αφού η διαφήμιση και η τηλεόραση καθορίζουν τη ζωή τους), και οι αγρότες παραβλέπουν τις καρκινογόνες και περιβαλλοντοκτόνες συνέπειες από την αλόγιστη χρήση χημικών λιπασμάτων και παρασιτοκτόνων που χρησιμοποιούν κατά κόρον για την αύξηση των εισοδημάτων τους. Οι μηχανισμοί αποστασιοποίησης των πράξεών μας από τις αρνητικές συνέπειές τους έχουν γίνει απείρως ισχυρότεροι από τους μηχανισμούς ευαισθητοποίησης, αντίδρασης και επίλυσης των προβλημάτων που γεννούν οι πράξεις μας.

Είναι απολύτως βεβαιωμένο ότι τα τροπικά δάση καταστρέφονται με ανυπολόγιστες επιπτώσεις στη ζωή του πλανήτη, εντούτοις η κατανάλωση των προϊόντων του δάσους, σε μεγάλο βαθμό περιττών και άχρηστων, δεν μετριάζεται από την αρνητική επιστημονική διαπίστωση, γιατί ο μηχανισμός προώθησής τους (ως απαραίτητων στο σύγχρονο λάιφ στάιλ) έχει ασυγκρίτως μεγαλύτερη επιβολή στη συνείδηση των ανθρώπων. Η επιθυμία απόκτησης ενός κομοδίνου είναι μεγαλύτερη από την επιθυμία διαφύλαξης του δάσους που παράγει οξυγόνο, διατηρεί το κλίμα, αποτελεί εστία ανθρώπων, ζώων κ.λπ. Το ίδιο συμβαίνει με τη χρήση των ενεργοβόρων και ρυπογόνων αυτοκινήτων. Η ικανοποίηση που μαθαίνει να νιώθει ο καταναλωτής από την απόκτηση και χρήση τους είναι ασυγκρίτως μεγαλύτερη από την αποστροφή που του προκαλεί η γνώση των συνεπειών της ρύπανσης της ατμόσφαιρας ή των εξοντωτικών πολέμων με τους οποίους εξασφαλίζεται η απόκτηση του πετρελαίου από τις πολυεθνικές. Το σύστημα καθορίζει τα κριτήρια αξιολόγησης των πράξεων και των επιθυμιών μας. Του σπουδαίου και του ασήμαντου. Το σύστημα μορφοποιεί τον πολίτη που του χρειάζεται.

Για την ακρίβεια, οι κυρίαρχοι του συστήματος μορφοποιούν τους πολίτες που τους χρειάζονται, με ένα πολύμορφο και ασφυκτικό πλέγμα. Γι’ αυτό, οι πολίτες, ειδικά των πλούσιων χωρών, στην πλειοψηφία τους, συχνά συναινούν σε μικρές ή μεγάλες βαρβαρότητες προκειμένου να αυξηθεί ή να μην διακυβευτεί το μερίδιο ευημερίας τους. Οι Γερμανοί υποστήριξαν το ναζιστικό πόλεμο, οι Άγγλοι την αποικιοκρατία, οι Αμερικανοί τον πόλεμο στο Βιετνάμ και το Ιράκ κ.λπ. Γιατί με αυτή τη λογική διαπαιδαγωγούνται. Ότι η ευημερία τους εξαρτάται από τα οφέλη που παράγει αυτή η πολιτική και ας στηρίζεται στην κρατική βαρβαρότητα σε βάρος τρίτων, αλλά και σε βάρος των εντοπίων που παρεκκλίνουν ή αφήνονται έξω από τη μοιρασιά της λείας.

Το σύστημα είναι από τη φύση του απάνθρωπο, γιατί βασίζεται στον απεριόριστο ατομικισμό, τον άνευ όρων ανταγωνισμό, τη θεοποιημένη κερδοσκοπία, τον πόλεμο και την επικράτηση των ισχυροτέρων.

Η διαχείριση αυτής της σύμφυτης με τον καπιταλισμό βαρβαρότητας γίνεται άλλοτε απροκάλυπτα κι άλλοτε με τον πιο περίτεχνο τρόπο. Το πιο σημαντικό κομμάτι της ασκείται έξω από τις μητροπόλεις. Ένα μέρος του αποκρύβεται κι ένα μέρος καλύπτεται από κατασκευασμένες δικαιολογίες και άλλοθι. Στο εσωτερικό των μητροπόλεων, σε εποχές μεγάλης ευημερίας, η βαρβαρότητα είναι πιο ήπια. Σε εποχές κρίσης, η βαρβαρότητα γίνεται εντονότερη και δυναμικότερη και στο εσωτερικό πεδίο.

Από τον Κολόμβο…

Σήμερα, σε εποχή διαρκούς εσωτερικής κρίσης του συστήματος και έντασης του διεθνούς ανταγωνισμού, οι κυρίαρχες τάξεις τείνουν να χάσουν την ψυχραιμία τους. Γίνονται πιο σκληρές και επιθετικές ακόμα και εναντίον των υπηκόων τους, μη εξαιρουμένων των συμφιλιωμένων με το σύστημα. Αυτό το ξεγύμνωμα από τις όποιες πολιτισμικές μεταμφιέσεις που ντύνουν κόσμια τον καπιταλισμό, φέρνει ξανά στην επιφάνεια τα στοιχεία που έχουν επιμελώς σπρωχτεί κάτω από το χαλί. Στοιχεία που οδηγούν στη ρίζα του καπιταλιστικού θαύματος. Από τα «προεόρτια» έως την πλήρη επικράτησή του.

Τα στοιχεία που αποκρύβονται ή παραμορφώνονται από το «θαύμα» της «Αναγέννησης» μέχρι σήμερα είναι καθοριστικά για τη διαμόρφωση, ανάπτυξη και κυριαρχία του καπιταλισμού. Δηλαδή, είναι στοιχεία σύμφυτα, δεν αποχωρίζονται από το σώμα και το πνεύμα του καπιταλισμού. Μόνο αποσιωπούνται, υποβαθμίζονται και παρερμηνεύονται προκειμένου να μην αμφισβητηθεί η «ανωτερότητα» του καπιταλισμού και κλονιστεί η πίστη στην αιώνια και μοναδική αξία του.

Έτσι, οι -προηγηθείσες του καπιταλισμού- τεράστιας έκτασης γενοκτονίες που ξεκίνησαν με τον Χριστόφορο Κολόμβο και τους άλλους «ευγενείς θαλασσοπόρους» με μοναδικό σκοπό τη βίαιη αρπαγή και μεταφορά πλούτου από την Αμερική στην Ευρώπη, πέρασαν εντέχνως στη συνείδηση των πολιτών της δύσης ως οι μεγάλες ανακαλύψεις νέων κόσμων, με ρομαντικές ιστορίες και περιπέτειες τολμηρών καπεταναίων, συνεπικουρούμενες από τη διάδοση του χριστιανισμού στους άγριους ιθαγενείς με την παπική ευλογία και παρότρυνση.

…στον Χίτλερ

Με την ίδια λογική, οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι μέσα στον εικοστό -και όχι τον 16ο- αιώνα, που πραγματοποιήθηκαν από τις πιο αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες στα πλαίσια του ανταγωνισμού τους για το ξαναμοίρασμα των αγορών και των πρώτων υλών, με 70 εκατομμύρια νεκρούς και άλλους τόσους τραυματίες και ανάπηρους, 80 εκατομμύρια πρόσφυγες και ανυπολόγιστες υλικές καταστροφές, σερβίρονται μέσα από τα σχολεία, τις τηλεοράσεις και τον κινηματογράφο, ως θαυμαστά κατορθώματα στρατηγών και ναυάρχων, με δαφνοστεφείς νικητές και ταπεινωμένους ηττημένους. Παρουσιάζονται ως ανεπιθύμητοι εκτροχιασμοί σε μία πορεία θριάμβου του καπιταλισμού. Έτσι και ο Χίτλερ προβάλλεται και επιβάλλεται στην κοινή γνώμη ως ένας ψυχοπαθής που είχε πολεμοχαρή ένστικτα και σε καμία περίπτωση ως εκπρόσωπος της επεκτατικής γερμανικής άρχουσας τάξης που ανταγωνιζόταν τις αντίστοιχες επεκτατικές και φιλοπόλεμες άρχουσες τάξεις της Αγγλίας, της Γαλλίας και των ΗΠΑ, οι οποίες ήδη ρήμαζαν την ανθρωπότητα από τις Φιλιππίνες ώς την Κούβα.

Και μόνο αν βάλει κανείς επί χάρτου τα κράτη που πήραν μέρος στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, χωρίς κανένας να τα εξαναγκάσει, μόνο και μόνο γιατί διεκδικούσαν μερίδια κυριαρχίας στον παγκόσμιο πλούτο, θα αντιληφθεί αμέσως ότι ο πόλεμος δεν ήταν ένας πόλεμος που διεξάγει ένας παράφρων εναντίον όλων των άλλων. Ούτε η Ιαπωνία, ούτε η Ιταλία, για να αναφέρω μόνο δύο από τις πολύ περισσότερες δυνάμεις (σχεδόν τα μισά ευρωπαϊκά κράτη) που συναποτελούσαν τον «άξονα», δεν ήταν ούτε κατ’ ελάχιστον εξαρτημένες από τη Γερμανία. Ο πόλεμος ήταν καθαρότατα ένας καπιταλιστικός πόλεμος, όπως και η αποικιοκρατία ήταν και είναι ζωτικό στοιχείο για τη δημιουργία, επιβίωση και ανάπτυξη του καπιταλισμού, με ρίζες στις σταυροφορίες και αφετηρία τις «μεγάλες ανακαλύψεις». Και πάνω σ’ αυτή τη βάση συνεχίζει την πορεία του ο καπιταλισμός. Ιράκ, Αφγανιστάν, Πακιστάν, Κονγκό, Παλαιστίνη, Νιγηρία, Ονδούρα κ.λπ. είναι μόνο μερικά από τα πεδία δράσης της νεοαποικιοκρατίας που εκτείνονται σε όλο τον κόσμο. Πεδία που όσο περιορίζονται από τους αγώνες των λαών, τόσο θα πριονίζεται η σαθρή δολοφονική βάση του ιμπεριαλισμού.

Ο θάνατός σας η ζωή μας

Η Ευρώπη και η Αμερική προβάλλουν την ανάπτυξή τους σαν αποτέλεσμα της ανωτερότητας του συστήματος και της επινοητικότητας και της εργασίας των υπηκόων τους. Ούτε λέξη για την εξαναγκαστική «συμβολή» των «άλλων». Ούτε λέξη για το γεγονός ότι ένα τεράστιο μέρος του πλούτου που μοιράζονται στη Δύση και ο οποίος τροφοδοτεί με ανεξάντλητες ποσότητες την ανάπτυξη, προέρχεται από κάπου «αλλού» και ότι για να αποκτηθεί προϋποθέτει το θάνατο και την καταστροφή των «άλλων».

Αποκόβουν την ανάπτυξη και την ευημερία των αναπτυγμένων χωρών από τις πολιτικές τους στον τρίτο κόσμο. Σαν να μην έχει καμία σημασία ότι η ανάπτυξη βασίζεται σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό στη δωρεάν υποχρεωτική εργασία και στις απλήρωτες ή κακοπληρωμένες πρώτες ύλες που ληστρικά εδώ και πεντακόσια -τουλάχιστον- χρόνια η Δύση αρπάζει -στην κυριολεξία- από τον υπόλοιπο κόσμο, διαλύοντας ταυτοχρόνως κάθε οικονομική, κοινωνική, διοικητική και πολιτισμική δομή των υπό αφαίμαξη κοινωνιών καταδικάζοντάς τες σε μακροχρόνια ένδεια και μαρασμό.

Μακάρι οι θιασώτες του καπιταλισμού να είχαν δικαιωθεί. Όλα όσα ωραία περιέχει η φαρέτρα της προπαγάνδας τους να είχαν ευστοχήσει και επαληθευτεί. Αλλά, σήμερα, ενώ ο καπιταλισμός έχει επικρατήσει σε όλο τον κόσμο, ο συσσωρευμένος πλούτος έχει αυξηθεί σε πρωτοφανή μεγέθη, η επιστημονική γνώση έχει κάνει τεράστια άλματα και η τεχνολογία προσφέρει ανύπαρκτες και αδιανόητες στο παρελθόν δυνατότητες, οι πόλεμοι και οι εξοπλισμοί συνεχίζονται, η ανισότητα μεγαλώνει, η φτώχεια αυξάνεται, το περιβάλλον καταστρέφεται, ο άνθρωπος εκτραχύνεται, τα ανθρώπινα δικαιώματα συρρικνώνονται, η δημοκρατία νοσεί και το ήθος υποχωρεί. Μήπως, λοιπόν, το σύστημα είναι ανεπανόρθωτα ελαττωματικό;

Διανοούμενοι βαποράκια

Και μήπως πρέπει, για το καλό της ανθρωπότητας, να βάλουμε χοντρό χέρι στους διανοούμενους και τους δημοσιογράφους που έχουν αναλάβει τον αποκρουστικό ρόλο να παραπληροφορούν τις κοινωνίες και να στηρίζουν το σύστημα εξωραΐζοντάς το; Ακόμα κι αν κάποιοι απ’ αυτούς έχουν αριστερές περγαμηνές ή υποδύονται τους αριστερούς;

Γιατί, τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα μετά την κατάρρευση του «σοσιαλιστικού μπλοκ», το κυρίως σώμα των διαμορφωτών της κοινής γνώμης, πολιτικών, διανοουμένων, δημοσιογράφων, επιστημόνων, θρησκευτικών ηγετών και καλλιτεχνών, ενσωματωμένο στο σύστημα, ευνοημένο σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό από την ευημερία στο δυτικό μπλοκ, συνέπραξε παθητικά ή ενεργητικά στην αποσιώπηση ή διαστρέβλωση της πραγματικότητας, δηλαδή, της βαρβαρότητας που είναι σύμφυτη με αυτή τη μορφή ευημερίας. Η υποστήριξη των πολέμων είναι η πιο εμφανής συμβολή τους στην υπεράσπιση της ευημερίας που στηρίζεται στην καταστροφή, τη λεηλασία και το θάνατο των άλλων. Αυτοί οι ίδιοι χρησιμοποίησαν όλη τη μόρφωση και την εξυπνάδα τους για να εφεύρουν τις καλύτερες και παραπλανητικότερες δικαιολογίες για τους πολέμους, αλλά και για τις ληστρικές πολιτικές των μητροπόλεων στον υπόλοιπο κόσμο. Αυτοί ανέλαβαν και διεκπεραίωσαν με επιτυχία την ωραιοποίηση του καπιταλισμού, καταφέρνοντας όχι μόνο να τον διαχωρίσουν από τις αιματοβαμένες πηγές του πλουτισμού του, στην Αφρική, την Ασία και τη Λατινική Αμερική, αλλά και να αφοπλίσουν και να στριμώξουν στη γωνία τούς διανοούμενους κ.λπ., που αρνούνταν να γίνουν συνένοχοι σ’ αυτά τα διαρκή και παγκόσμια εγκλήματα. Σε μια σημαντική όμως, κατηγορία, κατάφεραν να επιβάλλουν την αποδοχή ή την ουδετερότητα, άλλοτε με απειλές και αποκλεισμούς και άλλοτε με αντάλλαγμα ένα μερίδιο ευημερίας.

Δυστυχώς, πολλοί αριστεροί διανοούμενοι, απογοητευμένοι ή επιρρεπείς στην εξαγορά, άλλαξαν στρατόπεδο ή δεν ξαναμίλησαν ποτέ. Σ’ αυτό συνέβαλε και η αποτελεσματικότητα της χειραγώγησης ευρύτατων κοινωνικών στρωμάτων σε όλο τον αναπτυγμένο κόσμο, που ζαλισμένα από την προπαγάνδα, αλλά και από τα υλικά αγαθά, δεν θέλουν να ξέρουν ότι αυτά είναι προϊόντα που προέρχονται από σκλαβωμένες περιοχές και από ματωμένα ορυχεία ή φυτείες. Ο δυτικός πολίτης δεν διστάζει να αγοράσει δαχτυλίδι για το γάμο του με διαμάντι προερχόμενο από τα κολαστήρια της Αφρικής, ούτε θέλει να ξέρει πόσες εκατοντάδες χιλιάδες Ιρακινοί σκοτώθηκαν ή βασανίστηκαν για να έχει απεριόριστη βενζίνη στο αυτοκίνητό του. Η εξασφάλιση της εκδρομής του το Σαββατοκύριακο είναι σημαντικότερη από τη ζωή δέκα ή εκατό ανθρώπων στη Βαγδάτη ή το Σουδάν. Είτε γιατί δεν ξέρει (ζώντας μέσα σε ένα περιβάλλον ψεύδους και συσκότισης), είτε γιατί δεν θέλει να ξέρει (έχοντας έγνοια μόνο για τη δική του καλοπέραση).

Με αυτά τα δεδομένα στον αναπτυγμένο κόσμο, ο καπιταλισμός μακροημερεύει. Κι αυτό κάνει πολύ δύσκολο το έργο της Αριστεράς, εκείνης που δεν αλλοτριώθηκε. Και δυσκολότερη τη ζωή των ευαίσθητων ανθρώπων που δεν στρουθοκαμηλίζουν και δεν θέλουν να ευημερούν πάνω στα βάσανα και τη δυστυχία των άλλων (εν προκειμένω δισεκατομμυρίων άλλων). Εκείνων που τραβούν την ανηφόρα, πηγαίνοντας κόντρα στο ρεύμα και προσπαθώντας να πείσουν τους συμπολίτες τους, που είναι παρασυρμένοι, τυφλοί ή συνένοχοι, ότι ένας άλλος κόσμος, ανθρώπινος, ή μάλλον πανανθρώπινος, είναι εφικτός, αφού οι κοινωνίες έχουν πια τη γνώση, τους πόρους και τα τεχνολογικά μέσα, χωρίς να καταστρέφουν τη φύση, να αναδιανείμουν τον παραγόμενο υπέρμετρο πλούτο, με επάρκεια για όλους και με δικαιοσύνη.

Γιατί, σήμερα, σύμφωνα με τα στοιχεία που δίνουν οι υπηρεσίες του ΟΗΕ, αν δεν καρπούνταν την τεράστια μερίδα του λέοντος οι μικρές μειοψηφίες των αρχουσών τάξεων, όλες οι ανάγκες της ανθρωπότητας θα ήταν καλυμμένες, σε διατροφή, παιδεία, φάρμακα, καταναλωτικά αγαθά κ.λπ. Κι αυτή η αλήθεια πρέπει να γίνει ξανά το μεγάλο όπλο της Αριστεράς. Γιατί η αλήθεια μπορεί να συμβάλλει καθοριστικά στην απομυθοποίηση του καπιταλισμού, που αποτελεί προϋπόθεση για την ανατροπή του.

e-dromos