Ο «Κυρ-Παντελής» τα είχε πει...

Ο Πάνος Τζαβέλλας γεννήθηκε το 1925 στην Κοζάνη και από 15 χρόνων, μαθητής ακόμα, οργανώνεται στους παράνομους μηχανισμούς της Αριστεράς. Δηλώνει εθελοντής «δεύτερης γραμμής» και φτάνει έως την Κορυτσά μετά την κατάληψή της από τον ελληνικό στρατό. Μετά την κατάρρευσή της επιστρέφει στην Κοζά­νη, όπου οργανώνεται στην ΕΠΟΝ. Το 1945 συλ­λαμβάνεται και καταδικάζεται σε έναν χρόνο φυ­λάκιση και μεταφέρεται στις φυλακές Κοζάνης.

Αργότερα εντάσσεται στον ΕΛΑΣ. Σε μ ία αποστο­λή το 1947 έπεσε σε ενέδρα του Εθνικού Στρατού και τραυματίστηκε βαριά. Τον καταδίκασαν δις σε θάνατο σε μια δίκη παρωδία και, ενώ τελικά δεν εκτελέστηκε και πέρασε από ψυχολογικά βασα­νιστήρια, στο νοσοκομείο όπου μεταφέρθηκε του έκοψαν το πόδι. Από εκεί τον μετέφεραν στις φυ­λακές της Κεφαλλονιάς το 1949 και στη συνέχεια μαρτύρησε σε διάφορες φυλακές συνολικά για 20 χρόνια περίπου.

Ο Πάνος λάτρευε από μικρός τη μουσική και ακόμα και μέσα στη φυλακή, με ό,τι εργαλεία και αντικείμενα βρήκε, κατασκεύασε μια κιθάρα για να παίζει.

Το 1958 αρρώστησε βαριά και τον πέταξαν έξω από τη φυλακή, σε ένα νοσοκομείο, και από εκεί, με τη βοήθεια του ΚΚΕ, νοσηλεύτηκε στη Σοβιετι­κή Ένωση επί τρία χρόνια, όπου του δόθηκε η ευ­καιρία να σπουδάσει μουσική.

Σε καπηλειά

Με την επιστροφή του στην πατρίδα, ήταν ανα­γκασμένος να τραγουδάει στα καπηλειά, στα κα­μπαρέ, στις ταβέρνες και όπου αλλού για ένα κομ­μάτι ψωμί. Είχε την τύχη να γνωριστεί με τον Μά­νο Λοΐζο και τον Χρήστο Λεοντή και να αρχίσει να κάνει εμφανίσεις στην Πλάκα στις μπουάτ και στα στέκια των νέων («Εννέα Μούσες», «Κατακόμβη», «Εσπερίδες» κ.λπ.), όπου τότε χτυπούσε η καρδιά της καλλιτεχνικής Αθήνας.

Με τη δικτατορία των συνταγματαρχών συνελήφθηκε πάλι και οδηγήθηκε στις φυλακές Αβέρωφ και ύστερα στον Κορυδαλλό. Στην Ασφάλεια τον λιανίζουν με τα βασανιστήρια, αλλά εκείνος δεν λύγισε ποτέ. Αγαπούσε τόσο τη μουσική, ώστε και μέσα στη φυλακή ζήτησε και πέτυχε ύστερα από αγώνα να του δώσουν μια κιθάρα. Εκεί μέσα στη μαυρίλα μελετάει τους ρεμπέτικους δρόμους, το δημοτικό τραγούδι, τη βυζαντινή μουσική. Ανακα­λύπτει νέα μονοπάτια και καταγράφει τα τραγού­δια της Εθνικής Αντίστασης.

Το 1971 γνωρίζεται με τη σύντροφό του στη ζωή και στο τραγούδι Νατάσα Παπαδοπούλου και αποφυλακίζεται προσωρινά λόγω «ανηκέστου βλάβης».

Στην Πλάκα στήνει το «λημέρι» τους. Τώρα το τραγούδι παίρνει άλλη μορφή, γίνεται αντιστασι­ακός αγώνας, τονώνει το ηθικό του κόσμου, δίνει φως και ελπίδα. Ο «Κυρ-Παντελής» γίνεται ύμνος που ξεσηκώνει και εμψυχώνει τις καρδιές του κό­σμου.

Στην μπουάτ «Λήδρα» γράφτηκε ζωντανά ο πρώτος δίσκος «Τα τραγούδια από το Αντάρτικο Λημέρι». Ο Πάνος, η Νατάσα και το συγκρότημά τους έδιναν συναυλίες σε ανοικτά γήπεδα, σε πα­νεπιστήμια σε όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό.

Ο Πάνος έγραφε από καρδιάς γιατί πίστευε, όπως έλεγε, ότι: «Ζούμε σ’ έναν κόσμο απάνθρω­πο, όπου τα πάντα πουλιόνται και αγοράζονται. Ακόμα και η τέχνη και οι δημιουργοί. Κι έρχεται μια κορυφαία στιγμή στην καριέρα σου όπου πρέπει ν’ αποφασίσεις: με τις πολυεθνικές, να γράφεις κατά παραγγελία και να γίνεσαι εμπόρευμα στα χέρια τους, ή περιθώριο, να γράφεις με το αίμα της καρ­διάς σου και να τραγουδάς τα ντέρτια σου και τους καημούς σου; Χίλιες φορές στο περιθώριο».

Με τη σύντροφό του Νατάσα Παπαδοπούλου έζησαν μαζί 38 χρόνια και γύρισαν όλη την Ελλά­δα τραγουδώντας τα αντάρτικα τραγούδια. Μεγά­λη επιτυχία είχε η περιοδεία τους στη Σουηδία το 1983. Το 1984 έλαβαν μέρος στο Φεστιβάλ Θεσ­σαλονίκης με το τραγούδι «Ειρήνη».

Από τη σύντροφό του Νατάσα Παπαδοπούλου

Το «Λημέρι» που έγραψε Iστορία

Ο Πάνος Τζαβέλλας έγραψε ή μελοποίησε λυ­ρικά, κοινωνικο-πολιτικά, δημοτικά, ροκ τρα­γούδια.

♦ Λυρικά, όπως τον δίσκο «Πορεία μεσ’ τη νύχτα», σε στίχους του Χιώτη ποιητή Φώτη Αγ-γουλέ, καθώς επίσης κι άλλα τραγούδια σε δι­κούς του στίχους.

♦ Λαϊκά, όπως ο δίσκος «Θρήνοι και Αναστά­σιμα», με τη φωνή της Καίτης Γκρέυ. Με τον Γιώργο Νταλάρα κυκλοφόρησε το 1972 σε δισκάκι 45 στροφών τα τραγούδια «Πάρε με φεγγάρι μου» και «Ροδακινιά Ξανθή» και τώρα κυκλοφορεί στο CD του Νταλάρα «Για τα τρα­γούδια κι εγώ φταίω».

♦ Επίσης ακυκλοφόρητα, όπου υπάρχουν «Ο Στέλιος» για τον Καζαντζίδη, «Λαμόγια» και άλλα. Έχει γράψει τραγούδια για τους ηγέτες της παγκόσμιας ιστορίας, όπως τους Τσε Γκεβάρα, Μαντέλα, Αλιέντε, Καρβάλιο, Ορτέγκα.

♦ Κοινωνικοπολιτικά, όπως τα «Κυρ-Παντε­λής», «Ξυπνήστε», «Ο Έλληνας», «Τα πρόβα­τα», «Η τηλεόραση».

♦ Δημοτικά, τα οποία βρίσκονται στον δίσκο «Θρήνοι κι Αναστάσιμα», καθώς επίσης στον δίσκο «Από το Αντάρτικο Λημέρι», και το «Μάη μ’, Μάη μ’», το οποίο τραγουδάει η Χαρούλα Αλεξίου.

Ροκ, όπως «Ο προφήτης της πλατείας» για τον Άσιμο, «Είσαι του εαυτού σου», «Κατμαντού» και άλλα.

♦ Ακόμα έχει γράψει μια λαϊκή όπερα βασι­σμένη στο έργο του Μποστ «Μαμά η Ελληνίς». Το 1992 εκδίδει το βιβλίο του «Ανταρτο-ροκ», εκδόσεις Ελεύθερος Διάλογος. Με τον Πάνο Τζαβέλλα και τη Νατάσα Παπαδο­πούλου κατά καιρούς στο «Αντάρτικο λημέρι του» και στην μπουάτ «Λήδρα» στην Πλάκα συ­νεργάστηκαν ο Γιώργος Ζωγράφος, ο ηθοποι­ός Ηλίας Λογοθέτης, επίσης στα πρώτα τους βήματα οι Νικόλας Άσιμος, Λαυρέντης Μαχαι-ρίτσας, Γιάννης Ζουγανέλης, Ισιδώρα Σιδέρη, Σάκης Μπουλάς, Γιώργος Μεράνζας, Νίκος Μητσοβολέας, Νίκος Λώλης, Χρήστος Ζούκας, Γιάννης Θωμόπουλος.

Πέθανε υπερήφανος και ασυμβίβαστος στις 27 Ιανουαρίου 2009.

(Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρεί­τε στην ιστοσελίδα www.panostzavelas.gr).
topontiki.