Στοιχεία μιας οικονομικής διεξόδου

Του Νίκου Κοτζιά

Η χώρα χρειάζεται επειγόντως άμεσα μέτρα ανάπτυξης. 

Χρειάζεται, επίσης μέτρα επανάκαμψης κλάδων οικονομίας που μπορούν να λειτουργούν ως ατμομηχανή της οικονομίας. 

Όσον αφορά μέτρα που συνδέονται με τη μακρόχρονη ειδίκευση της χώρας, τα έχω ήδη καταγράψει παλαιότερα στην παρούσα στήλη.

Ανόητες θεωρίες δανεισμού
Υπάρχει μια «θεωρία» σύμφωνα με την οποία είναι προτιμότερο να φάει κανείς τα σωθικά μου παρά να φτιάξει καινούργιο φαί για τον ίδιο και προς πώληση σε τρίτους. 

Το επιχείρημα είναι ότι προκειμένου να βγάλει τα έξοδά του θα χρειαστεί αρχικά να δανειστεί. Πρόκειται για μια άποψη τόσο παλιά και ανόητη όσο υπάρχουν οι νεοφιλελεύθερες συνταγές που ακολουθεί η Τρόικα στην Ελλάδα, αλλά δεν εφαρμόζονται, πλέον, ούτε στην Ιαπωνία και στις ΗΠΑ, και πολύ λιγότερο στη Βραζιλία και στην Κίνα. 

Δεν χρειάζεται πολύ σοφία για να καταλάβει κανείς ότι αν φάει τα χέριά του προκειμένου να μην ξοδέψει χρήματα για τη διατροφή του, την επόμενη φορά που θα πεινάσει δεν θα έχει καν χέρια τόσο για να φάει, όσο για να δουλέψει και να εξασφαλίσει τα προς το ζειν.Το περίεργο δεν είναι ότι η αυτό-ανθρωποφαγία θα έχει τέτοιες αρνητικές επιπτώσεις, αλλά ότι υπεύθυνοι πολιτικοί δείχνουν να αγνοούν μια τόσο απλή αλήθεια. ...

Ανάλογα δεν κατανοούν το γεγονός ότι δεν είναι κάθε είδους δάνειου ή χρέους ίδιας ποιότητας και προοπτικής. 

Άλλες επιπτώσεις έχει, επί παραδείγματι, ο δανεισμός προκειμένου να πάει κάποιος στα μπουζούκια και άλλο να δανείζεται προκειμένου να φτιάξει μια παραγωγική επιχείρηση ή να σπουδάσει το παιδί του. 

Το πρώτο δάνειο δεν θα φέρει τα χρήματα πίσω. Επιπλέον, ο σπάταλος θα υποχρεωθεί να δανειστεί προκειμένου να ξεπληρώσει το αρχικό δάνειο. Αντίθετα, στην δεύτερη περίπτωση, το δάνειο θα πιάσει τόπο. Λογικά θα παράγει εισόδημα και κέρδος. 

Τέλος το χειρότερο που μπορεί να συμβεί, είναι να υπάρχει ο όρος στο ο δεύτερο δάνειο που θα πάρει ο σπάταλος ότι οφείλει να εργάζεται όσο το δυνατό λιγότερο και να παράγει το ελάχιστο. Θα πρόκειται για σκέτη τρέλα.

Κάποιος θα μου πει ότι αποκλείεται να υπάρχει άτομο τόσο ανόητο που να παίρνει δάνεια για να τα σπαταλήσει στα μπουζούκια και κατόπιν να δανείζεται με τον όρο της υποαπασχόλησης. 

Διότι σε αυτή την περίπτωση δεν θα μπορέσει να πληρώσει ποτέ το δάνεια. Ορθά! Ορθότατη η παρατήρηση. Αλλά στην ίδια τη ζωή γίνονται αυτά που αποκλείει ο κοινός νους. Διότι τι άλλο έκανε η Ελλάδα από να δανειστεί προκειμένου να αποπληρώσει άλλα δάνεια; 

Εξάλλου, δεν δέχτηκε και δεν υλοποιεί όρους σύμφωνα με τους οποίους προβλέπεται ότι προκειμένου να δανειστεί από την τρόικα θα πρέπει να μειώσει το σύνολο των δαπανών του δημοσίου και όσα λειτουργούν ως σπατάλες και όσα είναι απαραίτητα προκειμένου να αναπτυχθεί η χώρα, όπως είναι οι δημόσιες επενδύσεις;

Όροι που συνδέονται με το γεγονός ότι η κυβέρνηση δεν χρησιμοποίησε πέρσι την αρχή προϋπολογισμού μηδενικής βάσης, όλα υπολογιζόμενα εξαρχής και με διαχωρισμό ανάμεσα σε απαραίτητες και παραγωγικής δαπάνες από τη μία και εκείνες που είναι σπατάλες από την άλλη.

Άμεσα μέτρα
Αυτό που άμεσα χρειάζεται η χώρα είναι ένα διαφορετικό μείγμα οικονομικής πολιτικής που θα διασφαλίζει όχι την ύφεση της οικονομίας, αλλά την ανάπτυξή της, ώστε να μπορέσει να ξεπληρώσει τα δάνεια. 

Μια τέτοια πολιτική πρέπει να κτυπά την μαύρη (παρά-) οικονομία, πηγή διάχυσης της διαφθοράς, αφού διακινεί παράνομα το 30% περίπου του ελληνικού ΑΕΠ. Γεγονός που περιέργως έχουν ξεχάσει οι κυβερνώντας.

Τα άμεσα μέτρα ανάπτυξης πρέπει να στηρίζονται σε δύο πυλώνες: πρώτον, στην ενίσχυση της λαϊκής κατανάλωσης με την ενίσχυση των μικρών εισοδημάτων, που ότι εισπράττουν το πάνε απευθείας στα δάνεια και στην κατανάλωση, καθώς, δεύτερον, στις δημόσιες επενδύσεις. 

Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις που καλώς κάνει και στηρίζει η κυβέρνηση (αλλά απαιτείται σαφές και καθαρό νομοθετικό πλαίσιο) καθώς και δημόσιες επενδύσεις όχι μόνο θα βάλουν μπρος τη μηχανή, αλλά λογικό είναι να συμπαρασύρουν σε θετική κατεύθυνση και τις σχετικά μικρότερες επενδύσεις. 

Οι τελευταίες έχουν ειδική σημασία για την απασχόληση. Όλη δε αυτή η προσπάθεια θα πρέπει να στηρίζεται σε έναν ισχυρό κρατικό τραπεζικό τομέα με βάση τις σημερινές συμμετοχές του δημοσίου στο τραπεζικό σύστημα. Τέλος, άμεσο μέτρο είναι η καταπολέμηση των καρτέλ που κυριαρχούν στην ελληνική αγορά λαϊκής κατανάλωσης. 

Με αυτό τον τρόπο θα φτηνύνει σε εποχή ύφεσης το κόστος για την λαϊκή κατανάλωση και ταυτόχρονα αυτή θα αναπτυχθεί.Μόνο με αυτό τον τρόπο θα υπάρξει κίνηση της μηχανής της οικονομίας. 

Θα παραχθεί πλούτος και θα φτηνύνει η κατανάλωση. Θα αναστραφεί δηλαδή η κατεύθυνση του αρνητικού σπιράλ.

Ετσι, αντί η οικονομία να συρρικνώνεται και κατά συνέπεια να αυξάνει δυσμετρικά η σημασία των δανειακών δεσμεύσεων, θα αυξάνει το ΑΕΠ και κατά προέκταση θα μειώνεται το κλάσμα της οικονομίας που θα κατευθύνεται στην εξυπηρέτηση των δανείων.

Άμεσα μέτρα ενίσχυσης της οικονομικής δραστηριότητας
Κάθε χώρα έχει συγκεκριμένους κλάδους που ιστορικά στηρίζουν την ανάκαμψή της. 

Οι κλάδοι αυτοί είναι εκείνοι που λειτουργούν στο εσωτερικό της οικονομίας και διαχέουν την παραγωγή υποστηρικτικών υλικών στην εσωτερική αγορά. Στην Ελλάδα υπάρχουν δύο εσωτερικές ατμομηχανές άμεσης υποστήριξης της ανάκαμψης, η οικοδομή και ο τουρισμός, καθώς και μια τρίτη που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί. 

Εξάλλου ο κλάδος της οικοδομής συνδέεται τόσο με την τσιμεντοβιομηχανία, την μεταλλουργία και τις κατασκευές, όσο και με τον τουρισμό. Όπως με την κατασκευή θερινής κατοικίας και ξενοδοχείων.

Προκαλεί κακή εντύπωση το γεγονός ότι αντί να στηρίζεται η εγχώρια ατμομηχανή, κάποιοι σκέφτονται αποκλειστικά με όρους που παραπέμπουν στις ανάγκες της ατμομηχανής τρίτης χώρας, όπως είναι η αυτοκινητοβιομηχανία που κινεί την γερμανική οικονομία (πάνω από το 1/7 των θέσεων εργασίας της) και εν μέρει τη γαλλική. 

Όμως, για την ανάκαμψη προηγείται η εγχώρια παραγωγή παρά η εγχώρια ζήτηση για εισαγωγές.

Στις δεκαετίες του πενήντα και εξήντα η ελληνική οικονομία έδειχνε ικανή να δημιουργήσει και έναν τρίτο πυλώνα εσωτερικής ενίσχυσης της ανάκαμψης: η κατασκευή μηχανών, από λευκές συσκευές μέχρι τα ναυπηγεία, ακόμα και αυτοκίνητα. 

Δυστυχώς, αντί να στηριχθεί αυτή η κατασκευή και να υποστηριχτεί ένας εξαγωγικός της προσανατολισμός, οι ελληνικές εταιρείες πουλήθηκαν σε ξένους που ουσιαστικά τις έκλεισαν ή έγιναν προβληματικές από τον ιδιωτικό τομέα και προκειμένου να σωθούν κρατικοποιήθηκαν. 

Από αυτή τη σκοπιά η κυβέρνηση θα πρέπει να συζητήσει σοβαρά με τους Έλληνες εφοπλιστές για την ανασυγκρότηση της ναυπηγοκατασκευής στην χώρα.

Στα άμεσα μέτρα πρέπει να είναι, επίσης, η δημιουργία μιας παραγωγικής βάσης σε τεχνολογίες αιχμής. Θεμέλιο της οικονομικής πολιτικής θα πρέπει να είναι ότι δεν σώζεται η οικονομία με την εισαγωγή νέας τεχνολογίας προκειμένου να αντί- (ή υπό-) κατασταθεί μια παλαιότερη. 

Επειδή η χώρα συνδυάζει προβλήματα χρηματοπιστωτικών ροών και περιορισμένης παραγωγικής βάσης, πρέπει να αποκτήσει την τελευταία χωρίς να επιδεινώνει τα προβλήματα ροών.

Ακριβώς όπως η λύση του ζητήματος των ελλειμμάτων δεν μπορεί να αποσυνδέεται από την ανάπτυξη, και πολύ χειρότερα να καταλήγει να συμπορεύεται με την ύφεση, διότι τότε μόνο λύση δεν θα υπάρξει.

Τι σημαίνει ο συνδυασμός που επισημάνω; 

Σημαίνει ότι η λεγόμενη πράσινη ανάπτυξη δεν θα είναι ανάπτυξη αν θεωρεί ότι το ζήτημα είναι να εισάγονται πιο φιλοπεριβαντολλογικά αγαθά, ή να εισάγονται μηχανές παραγωγής προσανατολισμένες στο περιβάλλον.

Διότι τότε κινδυνεύει η χώρα να συσσωρεύσει πράσινα ελλείμματα αντί να διασφαλίσει ανάπτυξη. 

 

Αυτό που χρειάζεται είναι η παραγωγή τεχνογνωσίας στα ελληνικά ΑΕΙ και ερευνητικά κέντρα, καθώς και όπου χρειάζεται η εισαγωγή τεχνογνωσίας σε συνεργασία με ξένες εταιρίες, προκειμένου να υπάρξει παραγωγή νέας τεχνολογίας και φιλοπεριβαλλοντικών μέσων στην Ελλάδα. 

Η δε παραγωγή τέτοιας τεχνολογίας να προσβλέπει στην εξαγωγή στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, αλλά και στις αναδυόμενες αγορές. 

Αν, μάλιστα, μπορέσουμε, και αυτό θα ήταν το καλύτερο, σε ανεπτυγμένες χώρες.Αν ένας τέτοιος προσανατολισμός συνδυαστεί με την ειδίκευση των ελληνικών περιφερειών σε συγκεκριμένους τομείς για τους οποίους διαθέτουν πλεονεκτήματα (όπως παραγωγή ιατρικών εργαλείων και υπηρεσιών στην Ήπειρο, βιογεννητικων προϊόντων στην Κρήτη κοκ) σε συνδυασμό και συνεργία με τα ΑΕΙ της χώρας, τότε η Ελλάδα θα είχε μια προοπτική ανάπτυξης και απόκτησης οικονομικής ταυτότητας στον διεθνή καταμερισμό εργασίας.

από epirusgate