του ΚΩΣΤΑ ΜΕΛΑ
Ο Ισημερινός από το 1826 έως το 2010 έχει οδηγηθεί σε αδυναμία πληρωμής (defaulted) 109 φορές τουλάχιστον στα τελευταία 184 χρόνια. Ο Ισημερινός (οι κυβερνήσεις του) μετά από πολλές και διάφορες αναχρηματοδοτήσεις και αναβολές στην καταβολή των υποχρεώσεών του στις ξένες εμπορικές τράπεζες (συσσώρευση σημαντικών καθυστερήσεων στην καταβολή των τόκων μεταξύ 1987–1994) συμφώνησε τελικά σε μια κατανοητή μείωση (διαγραφή) του χρέους και σε συμφωνία αναχρηματοδότησης το 1995 σύμφωνα με το Σχέδιο Brady [1].
Η συμφωνία αυτή προέβλεπε την αποδοχή από τους πιστωτές hair-cut ύψους 45,0% έναντι 35,0% που είχαν επιτύχει οι υπόλοιπες χώρες της Λατινικής Αμερικής. Παρά τη συμφωνία του 1995, το 1999 βρέθηκε σε πολύ σοβαρή δημοσιονομική κρίση, λόγω της μείωσης των τιμών πετρελαίου, καταστροφών στις υποδομές και στην αγροτική παραγωγή λόγω του φαινομένου El Nino, μείωση των εισροών κεφαλαίου λόγω της κρίσης των χωρών της ΝΑ Ασίας και στη συνέχεια της Ρωσίας καθώς και λανθασμένων κινήσεων στη δημοσιονομική και νομισματική πολιτική εκ μέρους των κυβερνήσεων.
Κατά τη διάρκεια του δεύτερου εξαμήνου του 1999, ο Ισημερινός ήταν η πρώτη χώρα στον κόσμο που προέβηκε σε αθέτηση πληρωμών των υποχρεώσεών της όπως αυτές είχαν αναδιαρθρωθεί σύμφωνα με το Σχέδιο Brady το 1995.
Ο Ισημερινός «αθέτησε την πληρωμή» δύο Eurobonds τα οποία είχε εκδώσει το 1997 (σε καλύτερες ημέρες) καθώς και σε ορισμένα βραχυπρόθεσμα εγχώρια χρεόγραφα σε ρήτρα δολαρίου.
Σε μια κίνηση απελπισίας, η κυβέρνηση του προέδρου Χαμίλ Μαχουάντ τον Ιανουάριο του 2000 συνέδεσε το νόμισμά της με το δολάριο προσπαθώντας να αντιμετωπίσει την τρέχουσα οικονομική κρίση [2]. Αμέσως μετά όμως και έπειτα από ταραχές ο Μαχουάντ απομακρύνθηκε από την εξουσία και τον διαδέχθηκε ο αντιπρόεδρος Γκουστάβο Νομπόα.
Τον Απρίλιο του 2000 το ΔΝΤ προσέφερε χρηματοοικονομική υποστήριξη με στόχο την επίτευξη δημοσιονομικής σταθερότητας μέσω εφαρμογής «των γνωστών μακροοικονομικών πολιτικών του», υποστηρίζοντας παράλληλα ότι η χώρα χρειάζεται ουσιαστικό «ξαλάφρωμα» τόσο του συνολικού χρέους όσο και των ροών καταβολής τόκων [3].
Τον Ιούλιο του 2000, με τη βοήθεια του ΔΝΤ, η κυβέρνηση του Ισημερινού επεδίωξε και επέτυχε έναν ακόμη γύρο «μείωσης των υποχρεώσεών της» προς τους πιστωτές της (ομολογιούχοι), η οποία υπολογίζεται περίπου στο 40,0% της ονομαστικής αξίας των ομολόγων.
Παρουσιάστηκε στους ομολογιούχους μια πρόταση της μορφής «δέχομαι ή απορρίπτω» η οποία περιελάμβανε τους παρακάτω όρους: οι ομολογιούχοι καλούνταν να ανταλλάξουν τα παλαιά ομόλογα που κατείχαν (σύμφωνα με το σχέδιο Brady και είχαν ήδη υποστεί «κούρεμα» τα οποία όμως είχαν την εγγύηση του Αμερικανικού Δημοσίου) με νέα μη εγγυημένα ομόλογα που θα έληγαν το 2030 με πολύ χαμηλότερο επιτόκιο στην αρχή της νέας τους ζωής. Το ίδιο αφορούσε στα βραχυπρόθεσμα Eurobonds (στα οποία δεν είχαν υποστεί κανένα κούρεμα μέχρι τώρα). Εάν οι ομολογιούχοι αποφάσιζαν να κρατήσουν τα παλαιά ομόλογα που έληγαν το 2012, τότε θα εφαρμοζόταν επί αυτών ένα ακόμη «κούρεμα» ύψους 35,0%.
Περίπου 97,0% των ομολογιούχων αποδέχτηκαν την προσφορά ανταλλαγής. Με τον τρόπο αυτό μειώθηκε ουσιαστικά το συσσωρευμένο χρέος και μειώθηκαν και οι ταμειακές εκροές της χώρας.
2.
Στο τέλος Δεκεμβρίου του 2008 η Κυβέρνηση του Προέδρου Rafael Correa δήλωσε αδυναμία πληρωμής για τα ομόλογα 2012 και 2030 ακολουθώντας στο σημείο αυτό τις προτάσεις της Επιτροπής για το Odious Debt [4] που ο ίδιος είχε συστήσει και στην οποία συμμετείχαν πρόσωπα προσκείμενα στο καθεστώς όπως είθισται σε αυτές τις περιπτώσεις. Σύμφωνα με την Επιτροπή, αυτές οι εκδόσεις ομολόγων (αλλά και σχεδόν ολόκληρο το ΔΧ του Ισημερινού) αποτελούν ανήθικες και παράνομες υποχρεώσεις (immoral and illegitimate obligations). Ο πρόεδρος R. Correa απέφυγε συστηματικά να χαρακτηρίσει ως παράνομα τα ομόλογα, τις υποχρεώσεις των οποίων αρνήθηκε να εξυπηρετήσει. Ενώ στην πολιτική ρητορεία χρησιμοποιούσε ευρέως την ορολογία του Odious Debt ως μέσου για την άρνηση του ΔΧ, αλλά στην πράξη απέφυγε να την επικαλεσθεί αλλά κυρίως να τη χρησιμοποίηση πρακτικά. Πρέπει να υπογραμμισθεί ότι παρά την εντατική συζήτηση στην πολιτική και την ακαδημαϊκή σφαίρα το δόγμα του Odious Debt δεν έχει ποτέ χρησιμοποιηθεί σε ένα Διεθνές Δικαστήριο [5].
3.
Θα αναφέρουμε την ιστορική εξέλιξη των γεγονότων.
Τη 15η Δεκεμβρίου 2008 [6] ένα τοκομερίδιο (coupon) ύψους 30,5 εκατ. δολαρίων των δεκαετών ομολόγων έκδοσης Δεκεμβρίου 2005 και λήξης 2015, ανακοινώθηκε ότι δεν θα πληρωθεί. Με το πέρασμα του χρόνου, η αθέτηση πληρωμών έγινε επιλεκτική και με διακρίσεις (indiscriminate). Δεν οδήγησε σε άρνηση των υποχρεώσεων του χρέους ως μισητό (repudiation of obligations as odious) ή σε άλλες βάσεις, ούτε σε μια διαπραγμάτευση ή ακόμα σε μια μονόπλευρη ανταλλαγή χρέους (όπως η Αργεντινή) με στόχο να επιτευχθεί μαζική απάλειψη χρέους.
Στις 20 Δεκεμβρίου, ο πρόεδρος Rafael Correa δήλωσε ότι όλες οι επίσημες διμερείς και πολυμερείς υποχρεώσεις που έχει αναλάβει η κυβέρνηση του Ισημερινού θα εξυπηρετούνται κανονικά και τούτο παρότι σύμφωνα με την Έκθεση της Επιτροπής CAIC όποιο χρέος έχει θεωρηθεί παράνομο [7] θα πρέπει πάραυτα να «αναθεωρηθεί». Επίσης, ο πρόεδρος μαζί με την υπουργό Οικονομικών Maria Elsa Viteri υποστήριξαν ότι η αθέτηση πληρωμών θα περιοριζόταν μόνο στο «εμπορικό χρέος», εννοώντας τις τρεις συγκεκριμένες εκδόσεις ομολόγων με ημερομηνία λήξης 2012, 2015 και 2030.
Στα μέσα του Ιανουαρίου 2009 πάντως, η κυβέρνηση ξαφνικά αποφάσισε να πληρώσει το τοκομερίδιο του Ομολόγου 2015 (παρότι η Επιτροπή το είχε θεωρήσει και αυτό ως μισητό (odious). Τον Φεβρουάριο του 2009 έγινε φανερό ότι ο πρόεδρος Rafael Correa είχε επικεντρώσει την προσοχή του μόνο στα δύο συγκεκριμένα ομόλογα με ημερομηνία λήξης το 2012 και το 2030 [8].
Η κυβέρνηση του Ισημερινού άρχισε την επαναγορά των Ομολόγων το 2012 στη δευτερογενή αγορά μετά την κατάρρευση των τιμών που ακολούθησε την απόφαση του Δεκεμβρίου 2008 να προβεί σε αθέτηση πληρωμών. Στις 20 Απριλίου 2009, η κυβέρνηση ανακοίνωσε μια προσφορά–πρόταση επαναγοράς των ομολόγων με ημερομηνία λήξης το 2012 και το 2030 μέσω μιας τροποποιημένης Δημοπρασίας Ολλανδικού Τύπου [9] με τιμή βάσης (εκκίνησης) 30 cents του δολαρίου. Κυκλοφόρησε το κείμενο της συμφωνίας από τον διευθύνοντα σύμβουλο της LAZARD [10], Freres, με ημερομηνία λήξης της προσφοράς την 15η Μαΐου, για όλες τις συμπεριλαμβανόμενες προτάσεις. Με τον τρόπο αυτό αγοράστηκαν περίπου το 91,0% των ομολόγων με προεξόφληση (discount) μεταξύ 65,0% και 70,0%%, δηλαδή εξαγοράστηκαν ομόλογα ονομαστικής αξίας 3 δις δολαρίων έναντι 900 εκατ. δολαρίων. Επίσης μια ακόμη επαναγορά έγινε τον Νοέμβριο του 2009. Στο τέλος του 2009 είχαν επαναγοραστεί περίπου το 95,0% των ομολόγων με ημερομηνία λήξης 2012 και 2030 [11].
4.
Συμπεράσματα
Ο πρόεδρος Rafael Correa μόνο ρητορικά χρησιμοποίησε τον όρο odious debt. Στην πράξη προχώρησε σε μια επαναγορά από τη δευτερογενή αγορά τις εκδόσεις δύο συγκεκριμένων ομολόγων, αφού προηγουμένως απείλησε και φόβισε τους ιδιώτες κατόχους τους [12].
Δεν έγινε καμία χρήση της νομικής έννοιας του όρου odious debt διότι απλούστατα δεν υφίσταται τέτοια έννοια [13]. Ο πρόεδρος Rafael Correa δεν προσέφυγε σε κανένα Διεθνές Δικαστήριο για να δικαιωθεί. Επομένως, τα συμπεράσματα της Επιτροπής Ελέγχου δεν αφορούν, προς το παρόν, τη Διεθνή Έννομη Τάξη. Μπορεί να αφορούν το λαό του Ισημερινού και μπορεί να οδηγήσουν σε ποινικά ή άλλα μέτρα ενάντια των υπευθύνων. Και σωστά να τιμωρηθούν οι υπεύθυνοι όμως δεν εξασφαλίζει νομική βάση στη διεθνή έννομη τάξη για άρνηση ή για τι άλλο του χρέους. Η πολιτική διερεύνηση και στη συνέχεια η εσωτερική ποινική διευθέτηση υφιστάμενων παρανομιών και καταχρήσεων αποτελεί μέλημα των εγχωρίων αρχών. Δεν σημαίνει ότι με αυτό τον τρόπο συγκροτείται νομική βάση για διεθνείς διευθετήσεις.
Ο πρόεδρος Rafael Correa μπόρεσε να επαναγοράσει τα συγκεκριμένα ομόλογα με πόρους που ανήκαν στο κράτος του Ισημερινού λόγω των πλεονασμάτων που εν τω μεταξύ είχαν δημιουργηθεί μέσα από την παραγωγική διαδικασία. Δηλαδή προχώρησε σε μια μορφή αναδιάρθρωσης του χρέους όπως τόσες άλλες. Γιατί λοιπόν τόσος θόρυβος;
Υποσημειώσεις:
[1] Μεταξύ του 1993–1994 αυξήθηκε εκ νέου το δημοσιονομικό έλλειμμα στην οικονομία του Ισημερινού κυρίως λόγω της αύξησης των αμυντικών δαπανών με αφορμή τον πολέμου με το Περού, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση του ξένου δανεισμού.
[2] Ο Ισημερινός δεν προέβηκε σε υποτίμηση του νομίσματός του από τότε.
[3] Stanley Fisher, «Ecuador and the IMF», 19/5/2000, διαθέσιμο στο http://www.imf.org/external/np/speeches/2000/051900.htm
[4] Internal Auditing Commission for Public Credit of Equador, Οκτώβριος 2008. Βλ. επίσης, Naomi Mastone & David Oakley, «Ecuador Hints at Default over “illegitimate” Debt», Financial Times, 18/11/2008.
[5] Andrew Yianni & David Tinkler, «Is there a Recognized Legal Doctrine of Odious Debt?», 32 NCJ.INT’L LGCOM.RFG,749 (2006) όπου υποστηρίζεται ότι ένα νομικό δόγμα του Odious Debt δεν υπάρχει.
[6] Το Εξωτερικό Χρέος του Ισημερινού στο τέλος του 2008 ανήρχετο στο 19,0% του ΑΕΠ, δηλαδή υπολογιζόταν σε περίπου 3,5 δις δολάρια.
[7] Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της Επιτροπής Ελέγχου σχεδόν το σύνολο του χρέους ήταν παράνομο και ανήθικο.
[8] Η εξήγηση για αυτή τη στοχοποίηση θα πρέπει να αναζητηθεί ιστορικά στην «κόντρα» μεταξύ του Correa ως υπουργού Οικονομικών επί Προεδρίας Alfredo Palacio (Απρίλιος 2005) και των ΔΝΤ και Παγκόσμιας Τράπεζας, αλλά κυρίως του προέδρου της Παγκόσμιας Τράπεζας, Paul Wolfowitz σχετικά με τον τρόπο που έγινε η αναδιάρθρωση του χρέους το 2000 και αφορούσε τα συγκεκριμένα δύο ομόλογα. Μετά από 106 ημέρες ως υπουργός Οικονομικών παραιτήθηκε και το 2007 κέρδισε τις προεδρικές εκλογές διαδεχόμενος τον Alfredo Palacio. Θα πρέπει να σημειωθεί εδώ, ότι ο Alfredo Palacio ήταν αντιπρόεδρος του προέδρου Lucio Gutierrez ο οποίος απομακρύνθηκε από την εξουσία (καθαιρέθηκε για λόγους διαφθοράς) και έτσι ο Alfredo Palacio έγινε πρόεδρος. Ο Alfredo Palacio όταν ήταν αντιπρόεδρος είχε επιλέξει τον Rafael Correa ως οικονομικό του σύμβουλο.
[9] Βλ. Κ. Μελάς, Εισαγωγή στην Τραπεζική Χρηματοοικονομική, Β’ Έκδοση, Εξάντας 2009, σ.105-107.
[10] Σύμβουλος του προέδρου Rafael Correa ήταν η γνωστή χρηματοοικονομική εταιρία Lazard, η οποία ειρήσθω εν παρόδω συμβουλεύει για τα ίδια ζητήματα και την κυβέρνηση Γ.Α. Παπανδρέου.
[11] Arturo C. Porzecanski, «When Bad Things Happen to Good Sovereign Debt Contracts: The Case Of Ecuador», διαθέσιμο στο http://www.law.duke.edu/journals/lcp).
[12] Το αν έπραξε σωστά ή όχι δεν αξιολογείται στη συγκεκριμένη παρουσίαση. Άλλωστε η αξιολόγηση εμπεριέχει απεριόριστη υποκειμενικότητα αλλά και την ιδεολογική σκοπιά που φαίνονται τα γεγονότα.
[13] UN, «The Concept of Odious Debt in Public International Law», No 185, Ιούλιος 2007. Βλ. επίσης, Κ. Μελάς & Ν. Μπινιάρης, «Δημόσιο χρέος: αθέτηση πληρωμών, αναδιάρθρωση ή τι άλλο;», Monthly Review, τεύχ. 69.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου