Σε μια μάλλον αλλόκοτη και παράλογη ιστορία του θεατρικού του έργου με τίτλο «Ο ρινόκερος»[i] ο Ευγένιος Ιονέσκο μάς περιγράφει μια μικρή επαρχιακή πόλη στην οποία όλοι οι άνθρωποι μετατρέπονται βαθμιαία σε ρινόκερους, δηλαδή χάνουν την ανθρωπιά τους, αποκτηνώνονται και προσαρμόζονται στο κομφορμιστικό ρεύμα της εποχής τους με την ενσωμάτωσή τους στη νέα ζωώδη κυρίαρχη κατάσταση πραγμάτων.
Το έργο κλείνει με την εσωτερική πάλη του πρωταγωνιστή του Μπερανζέ, του τελευταίου που ακόμη παραμένει άνθρωπος, μια και η σύντροφός του Ντέζη υποχώρησε και αυτή και μετατράπηκε σε ρινόκερο. Και ο Μπερανζέ καταλήγει:
«Θα πολεμήσω ενάντια σ' όλο τον κόσμο. Η καραμπίνα μου, πού είναι η καραμπίνα μου; (Γυρίζει προς το μέρος του τοίχου, που φαίνονται πάντα τα κεφάλια των ρινόκερων και ουρλιάζει με όλη του τη δύναμη).
Ενάντια σ' όλον τον κόσμο! Θα υπερασπίσω τον εαυτόν μου ενάντια σ' όλο τον κόσμο... δεν θα καθίσω με σταυρωμένα χέρια, θα πολεμήσω... Είμαι ο τελευταίος άνθρωπος... και μέχρι να 'ρθεί το τέλος θα παραμείνω άνθρωπος! Οχι δεν θα συνθηκολογήσω!... ΔΕΝ ΘΑ ΓΙΝΩ ΣΑΝ ΚΑΙ ΣΑΣ!».[ii]
Και ο ίδιος ο Ιονέσκο μάς εξηγεί ότι το σημείο απ' όπου ξεκίνησε «Ο ρινόκερος» είναι η αντίδραση του συγγραφέα Ντενί ντε Ρουζμόν όταν βρέθηκε το 1938 σε μια συγκέντρωση του Χίτλερ στη Νυρεμβέργη, οπότε και το πλήθος ούρλιαζε σαν τρελό υπέρ του σκοτεινού εκείνου ανθρώπου, ενώ ο συγγραφέας αντιστέκονταν αυθεντικά και βαθιά σε αυτήν τη μαζική υστερία.
«Ο ρινόκερος» είναι έργο αντιναζιστικό, αλλά ταυτόχρονα, όπως και πάλι μας λέει ο ίδιος ο Ιονέσκο, έργο αντίστασης κατά της παραπληροφόρησης της κάθε προπαγάνδας, έργο ενάντια στην παράλογη «λογική» και στα ψέματα που μας σερβίρουν οι κυρίαρχοι, που μας καθοδηγούν, εκείνοι που αποκτηνώνουν τους ανθρώπους κι ύστερα τους καταντάνε σκλάβους.[iii]
Εργο διαχρονικό και ιδιαίτερα επίκαιρο στην εποχή μας, όπου η σύγχρονη ρινοκεριάδα κινδυνεύει να γίνει ένα από τα θεμελιακά στηρίγματα του κρατούντος παραλογισμού, που θέλει οι λαοί της ανθρωπότητας ολάκερης και όχι μόνον ο δικός μας να οδηγούνται προς τα πίσω αντί προς τα μπρος.
Και όταν γίνεται λόγος για σύγχρονη ρινοκεριάδα, κυριολεκτώ υπό την έννοια της παραίτησης των ανθρώπων από την ουσία του ανθρώπου, και πιο ειδικά από τη δυνατότητα απεριόριστης ανάπτυξής τους, κάτι που αποτελεί οντολογικό χαρακτηριστικό του ανθρώπου, που τον κάνει να διαφέρει από τους υπόλοιπους ζώντες οργανισμούς.
Διότι τι άλλο σημαίνει από παραίτηση από αυτό το ανθρώπινο χαρακτηριστικό η αποδοχή, δίχως μάλιστα σοβαρή αντίσταση, της χειροτέρευσης των συνθηκών ζωής, αντί της βελτίωσης τους; Τι άλλο σημαίνει η παραπέρα παρεμβολή πρόσθετων εμποδίων για την εκδήλωση της ανθρώπινης δραστηριότητας, αντί της αξιοποίησης των δυνατοτήτων που προσφέρονται για ανεμπόδιστη εκδήλωσή της; Τι άλλο σημαίνει η αποδοχή της επιβολής πρόσθετων καταναγκασμών αντί της άρσης των ήδη υπαρχόντων;
Με άλλα λόγια, εκείνο που υποστηρίζω είναι ότι, αν τελικά αποδεχτούμε και μάλιστα αμαχητί τα μέτρα που λαμβάνονται εναντίον μας στο όνομα της αντιμετώπισης της κρίσης του συστήματος, αποδεχόμαστε στην ουσία την παραπέρα αποκτήνωσή μας, αποδεχόμαστε όχι μόνον να συνεχίζουμε να βαδίζουμε στην προϊστορία της ανθρωπότητας και να μην περνάμε στην ιστορία της, αλλά ακόμη και στο πλαίσιο αυτής της προϊστορίας να κάνουμε βήματα προς τα πίσω, βήματα αποκτήνωσης αντί βήματα εξανθρωπισμού.
Οσοι, λοιπόν, έχουμε σαφή αντίληψη του τι διακυβεύεται, όσοι αρνούμαστε να μετατραπούμε σε ρινόκερους, έχουμε υποχρέωση όχι μόνον να αντισταθούμε σθεναρά οι ίδιοι στη ρινοκεριάδα, όχι μόνον εμείς οι ίδιοι να κραυγάσουμε με όλη μας τη δύναμη τη βούλησή μας να παραμείνουμε άνθρωποι, αλλά ακόμη έχουμε υποχρέωση όχι να πολεμήσουμε ενάντια σε όλο τον κόσμο όπως μας καλούν να πράξουμε ο Ιονέσκο, αλλά και ο Νίτσε, αλλά μαζί με όλο τον κόσμο. Εχουμε υποχρέωση να βγούμε από το καβούκι μας και να βουτήξουμε βαθιά στο σπήλαιο των δεσμωτών του Πλάτωνα, των μόνων ικανών να οδηγήσουν μαζί με τη δική τους απελευθέρωση-χειραφέτηση, σ' εκείνην όλων των ανθρώπων.
[i] Ευγένιου Ιονέσκο, «Ο ρινόκερος», μετάφραση Γιώργος Πρωτοπαπάς, Εκδόσεις Δωδώνη, 1992.
[ii] Στο ίδιο, σελίδα 198.
[iii] Στο ίδιο, σελίδες 14-15.
* Δημοσιεύτηκε στην "ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ" στις 17 Απριλίου
iskra.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου